Կորոնավիրուսի համաճարակը կաթվածահար է արել հանրային-քաղաքական և տնտեսական կյանքը աշխարհի բոլոր ազդեցիկ բևեռներում՝ Միացյալ Նահանգներից՝ մինչև ծագող արևի երկիր՝ Ճապոնիա: Թե ե՞րբ աշխարհը դուրս կգա այս «կարանտինից»՝ դժվար է ասել, քանի որ վարակը գնալով ավելի տարածվում և արդեն անցել է 1 միլիոնի սահմանագիծը, իսկ համաճարակի նոր էպիկենտրոն է դարձել Միացյալ Նահանգները: Բայց վերլուծություններ կորոնավիրուսի միջազգային-քաղաքական և տնտեսական հետևանքների մասին շատ են արվում: Ոմանք ասում են, թե նոր աշխարհակարգ է ձևավորվելու, ոմանք ասում են, թե այս ամենի հետևանքով կթուլանան գլոբալիզացման և ինտեգրացիոն գործընթացները, հատկապես շատ են խոսակցությունները Եվրամիության պառակտման մասին: Այլ խոսքերով՝ կարող է լուրջ ճգնաժամ սկսվել վերազգային կառույցներում, և էլ ավելի կամրապնդվի ազգային պետությունների գաղափարը: Financial Times–ի գլխավոր սյունակագիր Գիդեոն Ռախմանի կարծիքով՝ կորոնավիրուսի կողմնակի հետևանքը լինելու է ազգայնականության աճը: Ինչ վերաբերում է տնտեսական հետևանքներին՝ վիճակն, իհարկե, այնքան էլ հուսադրող չէ: Շատ փորձագետներ համոզված են, որ գալիք տնտեսական ճգնաժամը ավելի ծանր է լինելու, քան 2008-2009 թթ.: Իսկ այս ամենից շահող կարող է դուրս գալ Արևելքի հսկան՝ Չինաստանը՝ էլ ավելի մեծացնելով իր տնտեսական ազդեցությունը ամբողջ աշխարհում: Բայց կան մասնագետներ, ովքեր դեռ չեն շտապում հեռուն գնացող կանխատեսումներ անել:
Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ժնևի համալսարանի դասախոս, միջազգային հարաբերությունների փորձագետ Վիգեն Չետերյանը։
– Պարոն Չետերյան, Ձեր կարծիքով՝ կորոնավիրուսի ճգնաժամը գլոբալ հետևանքներ կունենա՞, կբերի՞ արդյոք նոր աշխարհակարգի ձևավորման կամ ուժերի վերադասավորության:
– Ճիշտն ասած՝ չգիտեմ, դժվար է այս հարցին պատասխանել: Սպեկուլյատիվ գաղափարներ շատ կան: Իմ վախն այն է, որ այս ճգնաժամը որևէ դրական բանի չի հանգեցնելու, այլ հակառակը՝ ավելի բևեռացված համակարգի, որը շատ ավելի վատն է լինելու, քան առաջ: Վախս այդ ուղղությամբ է, որ այս ճգնաժամը հանգեցնելու է բացասական երևույթների:
– Նկատի ունեք տնտեսակա՞ն իմաստով:
– Այո, աշխարհի իշխող համակարգը տնտեսական-ֆինանսական համակարգն է: Քաղաքական համակարգը շատ թույլ է: Իսկ այսօր այդ տնտեսական-ֆինանսական համակարգը ճգնաժամի մեջ է և նման ճգնաժամներից հետո այդ համակարգը հակահարված է տալիս բոլոր մրցակիցներին: Եվ եթե նայենք նման համաճարակներին, որ տեղի են ունեցել Արևելյան Ասիայում, դրանք ավելի կենտրոնացված տնտեսական երևույթների են հանգեցրել:
– Կա կարծիք, որ գալիք ճգնաժամը 2008-2009 թթ. ճգնաժամից ավելի ծանր է լինելու:
– Այո, 2008-ի ճգնաժամը ֆինանսական ճգնաժամ էր, իսկ այսօր՝ նախ առողջապահական, որը բերեց ամբողջ աշխարհի տնտեսական հարաբերությունների կասեցման և հանգեցնելու է ֆինանսական ճգնաժամի: Այպես որ, այսօր շատ ավելի դժվար իրավիճակ է, քան 2008-ին:
– Լիբերալ-ժողովրդավարական երկրները, կարծես, ավելի խոցելի էին համաճարակի դեմ, քան Չինաստանի պես երկրները: Սա նշանակում է, որ կարող է ուժերի վերադասավորո՞ւմ լինել, կարող է նվազել Արևմուտքի դերակատարումն ու ազդեցությունը միջազգային քաղաքականության մեջ:
– Ձեր վերլուծությանը համաձայն չեմ: Այս համաճարակը նախ Չինաստանում սկսվեց: Թե որքանո՞վ կթուլանա Չինաստանի քաղաքական և տնտեսական վիճակը այս համաճարակի հետևանքով՝ չգիտեմ և չեմ կարող ասել, թե այս համաճարակը որքանո՞վ պիտի տարածվի ավելի ավտորիտար, դիկտատորիալ վարչակարգեր ունեցող երկրներում: Օրինակ՝ ինչպե՞ս պիտի այս իրավիճակից դուրս գան Թուրքիան, Եգիպտոսը, Ռուսաստանը, Բրազիլիան և այլն: Այնպես որ, այս ճգնաժամը միայն լիբերալ-ժողովրդավարական երկրներին չէ ուղղված, այլ բոլորին:
– Իսկ Եվրամիության ճգնաժամին վերաբերող խոսակցությունների, քննադատությունների մասին ի՞նչ կարող եք ասել: Որոշ փորձագետների կարծիքով՝ գլոբալիզացման և ինտեգրման պրոցեսները կթուլանան այս ամենի հետևանքով:
– Եվրոպական համայնքը ոչ մի առողջ քաղաքականություն չկարողացավ ունենալ՝ մանավանդ հարավային երկրների հանդեպ՝ Իտալիա, Իսպանիա, որոնք շատ են տառապում այս համաճարակից: Երկու հիմնական պատճառ կարելի է նշել: Առաջինը՝ Եվրոհամայնքի սկիզբը ֆինանսական համագործակցությունն է, իսկ երկրորդը՝ իրենք չունեն համաձայնագրեր համաճարակների պայմաններում ինչպիսի քաղաքականություն վարելու: Կարծում եմ, որ եվրոպական երկրները վերանայելու են այդ բոլորը և փորձելու են զարգացնել իրենց համայն ռազմավարությունը նման ճգնաժամերի հանդեպ:
