Հայաստանի հասարակությունը կարծես թե բաժանվել է երկու մասի՝ իշխանություն-ընդդիմություն երկխոսության պաշտպաններ, հավատավոր հետևորդներ, անմնացորդ նվիրյալներ, և այդ գործընթացը անխնա քննադատողներ, դրանում քաղաքացիների և պետության հանդեպ դավադրութուն տեսնողներ, իշխանության ու ընդդիմության միջև մանդատների գործարքներ բացահայտողներ:
Պետք է թերևս արձանագրել, որ գործընթացի հավասարակշիռ, սթափ վերլուծության և դիտարկման քիչ դեպքերի ենք հանդիպում: Խոսքն այն մասին չէ, որ այն պետք է չենթարկվի քննադատության: Իհարկե, պետք է ենթարկվի, ինչպես հասարակական-քաղաքական ցանկացած երևույթ, որում նկատվում են մտահոգություններ և ռիսկեր: Եվ ամենևին էլ խոսքը այսպես ասած կառուցողական քննադատության մասին չէ՝ այդ ամորֆ և ի սկզբանե աբսուրդ ձևակերպման: Խոսքն ընդամենը բանական, հիմնավոր քննադատության մասին է, երբ որևէ տրամաբանության վրա կառուցված վերլուծությունն իր մեջ կպարունակի պատճառահետևանքային կապ ենթադրող կոնցեպցիա, երբ կմատնանշվեն թե՛ հնարավոր ռիսկերը, թե՛ հնարավոր հեռանկարները, թե՛ թվացյալ սխալները: Ի վերջո, միայն այդ ամենի պարագայում է երկխոսությունը հնարավոր առաջ տանել առավելագույն արդյունավետությամբ:
Այդ տեսանկյունից, լավագույն տարբերակն իհարկե ոչ թե հավատացողների և թերահավատների, նվիրյալների և հիասթափվածների բաժանումն է, այլ ընդամենը պահանջատերերի ձևավորումը: Այսինքն, երկխոսության գործընթացում հասարակությունը պետք է լինի պահանջատեր, պետք է հստակ պահանջներ դնի և՛ ընդդիմության, և՛ իշխանության հանդեպ՝ նրանց պարտադրելով երկխոսել միայն ու միայն հասարակության թելադրած մթնոլորտում: Երկխոսողները պետք է իրենց թիկունքին, իրենց ծոծրակին զգան հասարակության շունչը, որպեսզի երկխոսությունը չվերածվի թատերական շոուի կամ անպտուղ ժամանցի:
Ահա այդպիսի հասարակական կեցվածք է անհրաժեշտ ներկայումս, ու հասարակական շահը սպասարկելու հայտ ներկայացնող կամ հավակնություն ունեցող տարբեր խմբեր հենց այդ կտրվածքով պետք է մոտենան երկխոսության գործընթացին: Միևնույն է, ինչպես երևում է, գործընթացը կա և անկասելի առաջ է գնում: Դժվար է ասել, թե մինչև ուր: Բայց երևի թե իմաստ էլ չունի զբաղվել գուշակություններով կամ սպասումներով: Պետք է հանրայնորեն վերցնել երկխոսության թելերն ու կառավարել մասնակիցներին հասարակական պահանջի և պահանջարկի մեխանիզմներով: Դա թերևս կլինի երկխոսության հասարակական արդյունավետության լավագույն գրավականը:
Ի վերջո, հասարակությունը քաղաքական գործընթացների հանդեպ վերաբերմունքի առումով այլ բան չունի անելու, քան պահանջող և գնահատող լինելը՝ սա եմ պահանջում, և գնահատում եմ, թե որքանով ես արդյունավետ կատարում պահանջս: Ներկայումս աշխուժացել են նոր ուժերի, նոր թիմերի անհրաժեշտության մասին գնահատականներն ու դատողությունները: Անկեղծ ասած, իրականությունից վերջնականապես կտրված լինել է պետք, որպեսզի համարես, թե Հայաստանում նորի կարիք չկա:
Հայաստանում հենց նորի կարիքն է, որ բոլոր ոլորտներում զգացվում է սրությամբ: Բայց, հասարակությունը չէ, որ նոր ուժեր կամ նոր թիմեր պետք է որոնի: Դա իրականում տեսական տարբերակն է, որը պրակտիկ իրագործման գրեթե ոչ մի շանս չունի, և այդ շանսի բացակայությունն օբյեկտիվ է: Նոր ուժերն ու թիմերն է, որ պետք է հասարակություն որոնեն: Իսկ հասարակությունը պետք է պահանջի ու գնահատի:
