ՍԴ դատարանակազմի շուրջ հանրաքվեի գործընթացի մեկնարկին մի բան անկասկած է և պետք է արձանագրել շատ պարզ, որ հարցը, որը դրված է հանրային դատին, որևէ առանցքային անմիջական կապ չունի հանրության կողմից անկախ արդարադատության հարցի լուծման հետ: Համենայնդեպս, այնքան ժամանակ, քանի դեռ հանրությանը ներկայացված չէ արդարադատական անկախ համակարգի վերաբերյալ կոնցեպտուալ պատկերացումը կամ այլ կերպ ասած՝ դատաիրավական ռեֆորմն իր ամբողջությամբ՝ թե՛ բովանդակային, թե՛ ժամանակացուցային իմաստով:
Հակառակ դեպքում, եթե մի քաղաքական մեծամասնության կազմած դատարանին պետք է փոխարինի մեկ այլ քաղաքական մեծամասնության ձևավորած դատարանը, հանրությունը կստանա խաբկանք, ոչ թե սկզբունքային տարբերություն: Խաբկանք այն իմաստով, որ վաղը, մյուս օրը, ամիսներ կամ տարիներ անց գուցե փոխվի վստահությունն ու համակրանքը տվյալ մեծամասնության հանդեպ, որն այսօր անկասկած շատ մեծ է, ու այդ փոփոխությունն իր հերթին բերի տարիներ առաջ այդ մեծամասնության կազմած դատարանի հանդեպ անվստահության: Այստեղ է սկզբունքային հարցը:
Այդ առումով, կառավարող մեծամասնությունը հանրությանը դեռևս չի ներկայացրել այն, ինչը թույլ կտար առարկայական քննարկում ծավալել անկախ արդարադատական համակարգի հեռանկարի շուրջ: Այն, որ դատական իշխանությունը պետք է վայելի հանրային վստահություն, քննարկման կարիք իսկ չունի: Այն, որ արդարադատությունը պետք է լինի անկախ, ևս ավելորդ է մեկնաբանելն անգամ: Բայց այդ ամենը դեռևս դատաիրավական համակարգի գործունեության վերաբերյալ պատկերացում չեն, որովհետև դրանք կասի ու կպնդի այսօր արդեն մանկապարտեզի երեխան անգամ: Մինչդեռ բուն խնդիրն այն է, որ տրվի հարցի պատասխան՝ ինչպե՞ս ենք հասնում նրան, որ ձևավորվի այդ ամենն ու սկսի նաև աշխատել:
Դա է հարցերի հարցը, և եթե չկան դրա պատասխանները, հանրաքվեի միջոցով որևէ հարցի ունքը շինելու տեղը կարող ենք հանել աչքը, պարզապես ցավ չզգալ հեղափոխության արդյունքում մեծ վստահություն վայելող, մեծ լեգիտիմություն ունեցող իշխանության առկայության շնորհիվ: Բայց երբ հանկարծ այդ իմաստով պատկերը փոխվի,- իսկ բնականոն ընթացքը այն կլինի, որ փոխվի և ավելի բալանսավորվի քաղաքական դաշտը,- հանկարծ կարող ենք աստիճանաբար զգալ ցավը:
Խնդիրն այն չէ, որ մենք կունենանք հերթական կամակատար դատարանը, հերթական ամբողջատիրական համակարգը: Այդպիսի վտանգ գործնականում չկա՝ մի շարք պատճառներով: Բայց չունենալ դա, չի նշանակում ունենալ էֆեկտիվ ու անկախ համակարգ: Մենք կարող ենք չունենալ ամբողջատիրականը, բայց մյուս կողմից՝ նաև աշխատող անկախ համակարգը: Սրանք չափազանց նուրբ հարցեր են, որոնք, իհարկե, պահանջում են մասնագիտական լուրջ «դիսկուրս», որպեսզի դրա շնորհիվ նաև ձևավորվեն հանրային որոշակի բարձր պահանջարկ ու ստանդարտներ՝ ՍԴ կազմի հնարավոր համալրման գործընթացի համար:
