«Հայ ազգային կոնգրես» կուսակցությունը նախքան ՀՀ վարչապետի որոշմամբ Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի կազմը հրապարակելն առաջարկում էր վերադառնալ կառավարման կիսանախագահական մոդելին, այսինքն՝ այն Սահմանադրությանը, որն ընտրվել էր 1995թ․ հուլիսի 5-ին կայացած սահմանադրական հանրաքվեով: Դրան ի պատասխան արձագանքեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ հայտարարելով Կապանում հրավիրած մամուլի ասուլիսում, որ կիսանախագահական համակարգը անպատասխանատու կառավարման համակարգ է, և այս տարբերակը Հայաստանի համար պետք է բացառել։ Նա հայտարարեց նաև, որ կառավարման համակարգը չպետք է փոխել առնվազն այնքան ժամանակ, մինչև չենք համոզվել, որ այդ կառավարման համակարգը խնդիրներ է ստեղծում մեզ համար։
Ավելի ուշ հրապարակվեց ՀՀ վարչապետի որոշմամբ ստեղծված Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի կազմը, որի նախագահն է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ՀՀ ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը, անդամներ են արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանը, Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը, Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ Վիգեն Քոչարյանը, ԱԺ-ում ներկայացված քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները՝ «Իմ քայլը», «Լուսավոր Հայաստան», «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցություններից։ Կազմում ընդգրկված են նաև իրավաբան-գիտնականներ, որոնց անուններն ու գործունեությունն անհայտ են հանրության լայն շրջանակներին։
ՀԱԿ վարչության անդամ, պատմաբան Աշոտ Սարգսյանն էլ ilur.am կայքում «Առանց մեկնաբանության» վերնագրով հրապարակել է ՀՀ Գերագույն խորհրդի 1990թ․ նոյեմբերի 6-ի որոշումը Սահմանադրական հանձնաժողով կազմելու մասին, ինչպես նաև Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ ստեղծված Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի կազմը։ Այդ հրապարակումից տեղեկանում ենք, որ այն ժամանակ Սահմանադրական հանձնաժողովի նախագահն է եղել ՀՀ առաջին նախագահ, 1990թ․ՀՀ Գերագույն խորհրդի նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։ Հետո ներկայացված է հանձնաժողովի անդամների ցանկը, որում ընդգրկված են եղել և՛ հայտնի քաղաքական գործիչներ, և՛ իրավաբաններ։ Նրանցից էին, օրինակ, ԳԽ անկախ պետականության հաստատման և ազգային քաղաքականության հարցերի հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Էդուարդ Եգորյանը, ԳԽ անկախ պետականության հաստատման և ազգային քաղաքականության հարցերի հանձնաժողովի անդամ Աշոտ Նավասարդյանը, ԳԽ մարդու իրավունքների և ազգային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Ռաֆայել Պապայանը, ԳԽ տնտեսական ինքնուրույնության և տնտեսության զարգացման հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Յուրի Մովսիսյանը, ԳԽ մանդատային և էթիկայի հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, 1995-2002թթ․ մի շարք եվրոպական երկրներում ՀՀ դեսպան, մի շարք միջազգային կազմակերպություններում ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ Աշոտ Ոսկանյանը, քաղաքական տարբեր ուժերի ներկայացուցիչներ, իրավաբաններ։ Իսկ ահա, ըստ նույն հրապարակման, 1994թ․ Գերագույն խորհրդի հունիսի 16-ի որոշմամբ՝ Սահմանադրական հանձնաժողովի կազմը լրացվել է ևս մի քանի անդամներով․ նրանցից հանձնաժողովի համանախագահ է դարձել ԳԽ նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը, ընդգրկվել է նաև իրավաբանական գիտությունների դոկտոր Վլադիմիր Նազարյանը, որին էլ վերագրվում էր 1995թ․ ընդունված Սահմանադրության հեղինակային իրավունքը։
Աշոտ Ոսկանյանը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում հիշում է, որ 1995թ․ Սահմանադրությունն ընդունվել է ոչ միայն իրավական, այլև քաղաքական բանավեճերի որոշման արդյունքում, այդ իսկ պատճառով էլ հանձնաժողովի կազմում ընդգրկված են եղել ոչ միայն իրավաբաններ, այլև քաղաքական տարբեր ուժերի ներկայացուցիչներ։
«Այնտեղ ընդգրկված ենք եղել ես, Էդուարդ Եգորյանը, Յուրի Սարգսյանը, որն այն ժամանակ պոլիտեխնիկական համալսարանի ռեկտորն էր, ներկա էր լուսահոգի Աշոտ Նավասարդյանը։ Այնտեղ բավականին լարված և կատաղի վեճեր էին ընթանում։ Կային տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ, դրանք բախվում էին։ Հանձնաժողովը ղեկավարում էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, այս կամ այն թեզի վերաբերյալ գալիս էինք որոշակի պայմանավորվածության, հետո այն իրավաբանները ձևակերպում էին, տալիս էին իրավաբանական տեսք»,- մեզ հետ զրույցում հիշում է Աշոտ Ոսկանյանը։
Ինչ վերաբերում է սահմանադրական բարեփոխումների ներկա հանձնաժողովի կազմին, ապա Ոսկանյանը հրաժարվեց այն գնահատել՝ նշելով, որ տեղյակ չէ այդ կազմից։
Հիշեցրինք, որ ժամանակին ընդդիմախոսների կողմից քարկոծվում էր 1995թ․ ընդունված Սահմանադրությունը, կային ուժեր, որոնք կողմ էին կառավարման պառլամենտական համակարգին։
«Կիսանախագահական մոդելը ֆրանսիական կառավարման համակարգից է վերցվել, մենք այն ժամանակ համոզված էինք, որ այն հաջող մոդել է։ Այդ մոդելով, եթե խորհրդարանն ընտրվում էր, իսկ երկրի նախագահն էլ ավելի վաղ էր ընտրվել և ունի մեծամասնություն, ապա այն ժամանակ նախագահի դիրքերն ուժեղանում են։ Բայց եթե տեղի է ունենում հակառակը՝ նախագահն ընտրվում է, իսկ հետո, 1-2 տարի հետո հաղթում են այլ ուժերի ներկայացուցիչներ, և իրենք առաջադրում են վարչապետի թեկնածու, այդ դեպքում մրցակցություն է առաջանում վարչապետի և նախագահի միջև։ Մենք դա համարում էինք հաջող տարբերակ, և դա այդպես էր, որովհետև այն դիմակայեց մի շարք փորձությունների։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հրաժարականից հետո պետական կառույցը չխարխլեց։ Ես այն ժամանակ դեմ եմ եղել խորհրդարանական կառավարման մոդելին, քանի որ համարել եմ, որ սխալ է չկայացած պետությունում ամեն ինչը հանձնել խորհրդարանին, երբ չունես ուժեղ գործադիր իշխանություն։ Հիմա էլ այդ կարծիքին եմ»,- ասաց Աշոտ Ոսկանյանը։
Մեր հարցին, թե պե՞տք է այսօր վերադառնալ կառավարման կիսանախագահական մոդելին, ինչպես պնդում է ՀԱԿ-ը, Աշոտ Ոսկանյանն արձագանքեց․ «Ես վստահ չեմ դրանում։ Ես կարծում եմ, որ առայժմ պետք է մնա խորհրդարանական կառավարման մոդելը և ապացուցի իր կենսունակությունը»։
