Երկրի անցումը շուկայական տնտեսահամակարգին համընկավ իմ համալսարան ընդունվելու հետ: Իդեալների փնտրտուքը զուգորդվում էր նյութական արժեքներ ապսպրելով:
Խոստովանեմ՝ իդեալներն ավելի հեշտ էր գտնել. շուկայի անտեսանելի ձեռքը այն կախարդական ուժն էր, որը վերափոխել էր երկիրն ու մասնավորապես իմ կյանքը: Թվում էր, թե տնտեսագիտական տեսությունները տալիս են այն հարցի պատասխանը, թե ինչպես է կառուցված այս աշխարհը և ինչ անել, որպեսզի այն ավելի լավը դառնա:
Առկա էր հաստատ համոզում, որ շուկայական տնտեսությունն իր բնույթով ամենակայունն է՝ եթե տեղի է ունենում համակարգի անհավասարակշիռ շարժում, դա միայն նրանից է, որ նրա գործերին է միջամտում պետությունը կամ մենաշնորհները՝ շուկայական մեխանիզմներին թույլ չտալով անել իրենց աշխատանքը: Շուկայական մեխանիզմների անկատարությունը երբեք հարցականի տակ չէր դրվում:
Սակայն տնտեսական ճգնաժամն ստիպեց, որպեսզի հասարակությունը տնտեսագետներին լրջագույն ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ ներկայացնի: Պարզվեց, որ նրանցից ոչ մեկ ոչ միայն չկարողացավ կանխատեսել ապագա կոլապսի խորությունը, այլև ցայսօր չի կարողանում տալ ոչ մի ռացիոնալ կանխատեսում և կամ խորհուրդ: Դասական տնտեսագիտությունը չի կարողանում պատասխանել կենսական կարևորության հարցերին, որոնք ծագել են վերջին տարիների ընթացքում:
Հնարավոր է, որ սա անկատարության հետևանք է: Բայց կարո՞ղ է գաղափարը ինքնուրույն կառուցել մաթեմատիկական մոդելներ՝ բացատրելու, որ կյանքն ի սկզբանե սխալմունք է եղել: Նրանք թեև կառուցում են անուրջներ, որ ապագան կանխատեսելի է, սակայն հենվում են այն սկզբունքների վրա, որոնք չեն արտացոլում լինելիության ողջ բազմաձևությունը: Ամենադժվարին մաթեմատիկական մոդելը նույնիսկ չի կարող հաշվարկել մարդկային հոգեբանության բոլոր մանրուքները: Չնայած տնտեսագիտության բիխեվիորիստական ճյուղը վերջին տարիներին առավել մեծ ազդեցություն է ձեռք բերել, սակայն շարունակում են մնալ այն հեղհեղուկ տեսությունները, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչպես են կոնկրետ իրավիճակներում մարդիկ իրենց դրսևորում բացթողումների և սայթաքումների ժամանակ:
Տնտեսագիտության գոյության ողջ ժամանակահատվածում աշխարհը շատ է փոխվել: Մաքուր տնտեսական արժեքներն ավելի շատ են զիջում հումանիստականին: Եթե 200 կամ 300 տարի առաջ կարելի էր պնդել, որ յուրաքանչյուր կորպորացիա ձգտում է եկամտի «մաքսիմիզացիայի» և հարկերի «մինիմիզացիայի», ապա այսօր արդար չէ նույնը պնդել:
Հումանիստական արժեքները փոխարինում են սպառողական և անհատական տնտեսական ընտրության մեջ: Մարդիկ սկսել են ազատ ժամանակն ավելի շատ արժևորել, քան փողը: 100 կամ 200 տարի առաջ ապրած մարդու տեսանկյունով նրանք ավելի հաճախ են կատարում իռացիոնալ քայլեր: Սպառողը 100 տարի առաջ կընտրեր երկու՝ որակապես հավասար ապրանքներից առավել մատչելին կամ առավել շատ գովազդվածը, այսօր, սակայն, նախընտրում է առավել թանկը, միայն այն պատճառով, որ ապրանքը արտադրողի հետ ունի հոգևոր ընդհանուր արժեքներ:
Նույնիսկ մարդկային վարվեցողության բնագավառի մասնագետ պրոֆեսիոնալները՝ հոգեբաններն ու հոգեթերապևտներն են խոստովանում, որ իրենց գործն ավելի շատ վերաբերում է արվեստին, ոչ թե գիտությանը: Որքան առավել զարգացած և ազատ է մարդը, այնքան դժվար է կանխատեսել նրա վարքը: Հետևություն՝ տնտեսագիտությունը որքան շատ հումանիստական արժեքներ հաշվի առնի, այնքան ավելի քիչ կհիշեցնի, որ գիտություն է:
