Արտահերթ թե հերթական՝ ամենագլխավորն այն է, թե հաջորդ ընտրությունները Հայաստանում ինչ որակով են լինելու: Այստեղ կա ընկալման խնդիր:
Հայաստանում ընտրության որակի ցուցիչների թվում ոչ թե բացառապես օրենքի պահանջն է, այլ նաև հանրային ընկալումը: Այսինքն՝ ընտրական գործընթացը ոչ թե դիտարկվում է այն ելակետով՝ ինչքանով է գործընթացի ամեն դրվագը համապատասխանում օրենքի պահանջին, այլ նաև նրանով, թե ինչքանով է հասարակությունը բողոքում այս կամ այն դրվագի դեմ: Եվ պետք է ընդունենք, որ հասարակությունը այդ հարցում այդքան էլ անզիջում չէ ցանկացած կեղծիքի հանդեպ, և կան տեսակներ, որոնք հանրային ընդունելություն գտնում են և մատնվում անուշադրության:
Օրինակ՝ ընտրակաշառքը կամ թեկնածուներին արտահայտվելու հավասար հնարավորություններ չտալը, այդ կարգի այլ դրսևորումներ, հասարակության մոտ սուր արձագանք չեն առաջացնում, մինչդեռ ունակ են բավական զգալի ծավալով ազդել ընդհանուր իրավիճակի և ընտրական պրոցեսի մթնոլորտի ու արդյունքի վրա:
Այդ առումով կան լուրջ խնդիրներ, որոնց ուղղությամբ պետք է, թերևս, աշխատանք տանել հասարակության հետ: Ընդ որում, այդ աշխատանքը երևի թե նույնիսկ ուշացած է: Հայաստանում դա պետք է իրականացվեր շատ տարիներ առաջ, որպեսզի ընտրական պրոցեսի հարցում հասարակությունն անզիջում դառնա ցանկացած օրինախախտման հանդեպ՝ լինի դա մեծ, փոքր, միջին օրինախախտում, թե քողարկված օրինախախտում, այսպես ասած՝ աննշան կամ անուղղակի օրինախախտում:
Բանն այն է, որ Հայաստանում սուր արձագանքի արժանանում են միայն անմիջականորեն ընտրության օրը և հիմնականում ֆիզիկական բնույթի օրինախախտումները, երբ, ասենք, լինում է բռնություն կամ ահաբեկում: Սա էլ ի վերջո հանգեցնում է նրան, որ իշխանությունը, կատարելագործելով ընտրակեղծարարության մեխանիզմը, փորձում է դա բուն ընտրական օրվա գործընթացից հնարավորինս հեռացնել, քողարկել բուն ֆիզիկական պարունակությունը և այդպիսով չեզոքացնել հանրային ընկալման սրությունը: Ի վերջո, որքան էլ ընդդիմադիր քաղաքական ուժը բողոքի ընտրակեղծիքների դեմ, երկրում, ուր չկա անկախ դատական համակարգ, այդ բողոքը կարող է ուժ կամ շանս ունենալ միայն հանրային սուր հակազդեցության, արձագանքի դեպքում:
Իշխանությունը փորձում է կեղծարարության մեքենան կատարելագործելու, առավելապես չերևացող, ստվերային մեխանիզմները հղկելու միջոցով ընդդիմությանը զրկել հենց հանրային այդ արձագանքից՝ այդպիսով զրկելով նաև փաստարկված բողոքարկումների իրական ուժից: Իսկ դատարանում արդեն, ինչպես ասում են, մնում է ՙտեխնիկայի՚ գործը, որ իշխանությունը կատարում է դատական համակարգի կամակատարության պարագայում: Այդ իսկ պատճառով, հանրության հետ աշխատանքը դառնում է շատ կարևոր, որպեսզի քաղաքացիները ամբողջությամբ գիտակցեն, որ խնդիրը միայն անմիջականորեն ընտրատեղամասերում ծեծելն ու ահաբեելը չէ կամ լցոնելը, այլ դրանից առաջ և նաև հետո քողարկված, իհարկե՝ գուցե շատ վատ, բայց համեմատաբար ավելի քիչ՝ այսպես ասած՝ հանրության հետ կոնտակտային մեխանիզմների կիրառումն է:
Հանրության մեջ պետք է հստակ անզիջումային ընկալում ձևավորել ամենաանշան ընտրախախտման հանդեպ անգամ: Միայն այդ տոտալ անհանդուրժողության պայմաններում հնարավոր կլինի արդյունավետ հակադրվել քողարկված կեղծարարության մեխանիզմի առաջընթացին: