«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Կայծ Մինասյանը (Ֆրանսիա, Փարիզ):
– 2019 թվականը հարուստ էր արտաքին քաղաքական իրադարձություններով. կուզեմ անդրադառնանք Ղարաբաղյան հակամարտությանը, դրա շուրջն ընթացող զարգացումներին։ Արդյոք հայկական կողմը կարողացե՞լ է ամրապնդել իր դիրքերը բանակցային գործընթացում, ի՞նչ կարողացան անել նոր իշխանություններն անցնող տարվա ընթացքում։
– Իշխանությունները կատարել են չորս բան: Նախ ՝ նրանք պահպանեցին բանակցությունների ձևաչափը Մինսկի խմբում և զինադադարը՝ տեղում, ինչը հանգեցրեց ռազմաճակատի լարվածության նվազմանը՝ բացի որոշ լարվածությունից: Երկրորդ ՝ իշխանությունները համախմբել են բանակցությունները Արցախի Հանրապետության իշխանություններին ներգրավելու իրենց առաջարկության շուրջ: Երևանը չհրաժարվեց: 2018-ի գարնանը Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունից ի վեր Ստեփանակերտում Հայաստանը ոչինչ չի տվել: Երրորդ ՝ իշխանությունները տալիս են կենտրոնական հարց, որին դեռևս չի պատասխանել Ադրբեջանը: Դա սկզբունքային հարց է. արդյոք Ադրբեջանը պատրա՞ստ է փոխզիջման: Եթե այո, որո՞նք են: Քանի դեռ Հայաստանը չունի այս հարցի պատասխանը, բանակցություններում ոչինչ չի կարող առաջ ընթանալ: Վերջապես չորրորդը՝ Հայաստանի իշխանությունները ստիպված էին վերջ դնել հին ռեժիմի «լուրերին» և այլ սադրանքների Հայաստանի ու Ռուսաստանի միջև կապերի և Հայաստանի ու Արցախի Հանրապետության միջև հարաբերությունների վերաբերյալ: Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները նոր թափ են ստացել: Արցախի հարցում Երևանի և Ստեփանակերտի միջև դիրքերը նույնն են: Այս չորս կետերը կապված են 2019-ի կարևորագույն իրադարձության հետ՝ Ստեփանակերտում տեղի ունեցած Հայաստանի և Արցախի Անվտանգության խորհուրդների հանդիպման: Հանդիպումը շրջադարձային նշանակություն ունեցավ հայերի դիվանագիտության և անվտանգության քաղաքականության մեջ: Այժմ միասնության թեզն աճում է:
– Ձեր կարծիքով՝ Փաշինյանը վարում է արդյոք նախկինների՞ որդեգրած արտաքին քաղաքական կուրսը, թե՞ անցնող տարվա ընթացքում հնարավոր եղավ բացատրել մեր արտաքին գործընկերներին, մասնավորապես՝ Ռուսաստանին, որ հայ–ռուսական հարաբերություններն այլևս չեն լինելու նախկինի նման վասալային բնույթի։
– Դա թավշյա հեղափոխության նպատակներից մեկն էր: Եկեք դուրս գանք ճակատագրայնությունից, պարտությունից և նախորդ նախագահների կողմից պարտադրված վասալային կարգավիճակից: Այս ֆատալիզմը, պարտությունը և վասալությունը հանգեցրին 2016-ի քառօրյա պատերազմին: Այն, ինչն անտանելի էր պատերազմից առաջ, անհասանելի դարձավ պատերազմից հետո:
– Փոխվե՞լ է արդյոք հենց Ռուսաստանի վերաբերմունքը Հայաստանի նկատմամբ։ Զախարովան իր ամփոփիչ ասուլիսի ընթացքում հայտարարեց, որ առկա է դրական դինամիկա, Դուք դա նկատո՞ւմ եք։
– Հին ռեժիմը ամեն ինչ արեց Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև անվստահության մթնոլորտ ստեղծելու համար: Նա ցավալիորեն ձախողվել է: Նոր Հայաստանը ցույց տվեց, որ այն հուսալի և ձեռներեց դաշնակից է: Բայց հիշենք երկու կենտրոնական կետ. 1) Ռուսաստանը երաշխավորում է Հայաստանի անվտանգությունը, բայց չի երաշխավորում խաղաղությունը: 2) Ի՞նչ է նշանակում Ռուսաստանի համար «դաշինք» բառը:
Անցնող տարին նաև հետաքրքիր էր հայ-ամերիկյան հարաբերությունների տեսանկյունից։ Ներկայացուցիչների պալատն ու Սենատը ընդունեցին Ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձև։ Ի՞նչ կտա դա Հայաստանին, որո՞նք պետք է լինեն մեր անելիքները։ Ինչպես ես ասել եմ նախկինում՝ եթե այս ընթացակարգը ավարտվի մինչև վերջ (Սպիտակ տան կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը), մենք ականատես կլինենք պարադիգմաների տեղաշարժի Հայաստանի պատմության մեջ: Այս բանաձևը առաջ է բերում մեր հետաքրքրությունները մի քանի ոլորտներում. աշխարհաքաղաքական մակարդակում Հայաստանի անվտանգությունը խորանում է: Ռազմավարական մակարդակում Թուրքիան կորցնում է հիմնարար աջակցությունը: Նա չի կարող դիմել Ռուսաստանին, որը 1995 թվականին արդեն ճանաչել է Ցեղասպանությունը: Քաղաքական և տնտեսական առումով Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև հարաբերությունները նոր թափ կստանան: Ինքնության առումով հայերն աստիճանաբար գտնում են իրենց տեղը պատմության մեջ և ազատվում նվաստացման խարանից: Գիտականորեն, համալսարանական հետազոտությունները մեծ քայլ են ձեռնարկում Ցեղասպանության ժխտման դեմ և պատմական ճշմարտության առաջխաղացման համար:
