Անցումային արդարադատության, վեթինգի մասին իշխանության հայտարարություններից հետո կա որոշակի անորոշություն։ Այդ անորոշությունը ստեղծվեց հատկապես Սահմանադրական դատարանում ստեղծված ճգնաժամից հետո։ Եվ հապաղումն առիթ է տալիս ենթադրելու, որ իշխանություններն այնքան էլ լավ չեն պատկերացնում, թե կոնկրետ ինչ գործիքակազմ է պետք կիրառել անցումային արդարադատության համար։
Մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատության 15-ամյակի առթիվ երկօրյա համաժողովի բացման խոսքում արդեն վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանում դատական համակարգը վերից վար պետք է ենթարկվի խորքային, բովանդակային փոփոխությունների։
Օրեր առաջ ՀՀ արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանին հղել էինք հետևյալ հարցերը։
1․ Անցումային արդարադատությանը, վեթինգին վերաբերող ի՞նչ օրենսդրական նախագծեր է պատրաստել ՀՀ արդարադատության նախարարությունը։
2․ Իրավաբանները ներկայացրել են, որ կա անցումային արդարադատության չորս գործիք՝ քրեական արդարադատության իրականացում, ճշմարտության որոնում, վնասների փոխհատուցման ծրագիր և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ։ Կարո՞ղ եք մանրամասնել, թե կոնկրետ վերջին մեկ տարվա ընթացքում ինչպես են կիրառվում այդ գործիքները։
3․ ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի հետ ի՞նչ աշխատանքներ է կատարում արդարադատության նախարարությունը անցումային արդարադատությանը վերաբերող օրենսդրությունը մշակելիս։
4․ Ո՞ր երկրների փորձն է հաշվի առնվել անցումային արդարադատությանը վերաբերող օրենսդրություն մշակելիս։ Արդարադատության նախարարության գլխավոր քարտուղարի պաշտոնակատար Նարեկ Ղազարյանից ստացել ենք հետևյալ պատասխանը։
Ի պատասխան Ձեր 2019 թվականի նոյեմբերի 19-ին բարձրացված հարցերի՝ հայտնում ենք հետևյալը.
1) Արդարադատության նախարարությունը մշակել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարությունը և դրանից բխող գործողությունների ծրագրերը հաստատելու մասին» կառավարության որոշման նախագիծը, որն ընդունվել է կառավարության կողմից 10.10.2019 թվականին, որով որպես ռազմավարական նպատակ ամրագրվել է անցումային արդարադատության գործիքակազմի կիրառման միջոցով իրավունքի գերակայության ամրապնդումը:
2) Ռազմավարությամբ նախատեսված է անցումային արդարադատության գործիքների կիրառում հետևյալ ուղղություններով՝
-հավաքել մարդու իրավունքների զանգվածային, պարբերական խախտումների վերաբերյալ փաստեր առնվազն հետևյալ ոլորտներում՝ ա) 1991 թվականի սեպտեմբերից ի վեր տեղի ունեցած բոլոր ընտրական գործընթացներ, բ) 1991 թվականի սեպտեմբերից ի վեր հետընտրական գործընթացում տեղի ունեցած քաղաքական հետապնդումներ, գ) Հայաստանում պետության կամ հասարակության կարիքների համար գույքի հարկադիր օտարումներ, դ) սեփականազրկումների այլ դրսևորումներ, ե) ոչ մարտական պայմաններում զոհված զինծառայողներ,
-դիտարկել խախտված իրավունքների վերականգնման հնարավորությունը,
-հանցագործությունների վերաբերյալ նոր տեղեկությունների ի հայտ գալու դեպքում այդ տեղեկությունների տրամադրում իրավապահ մարմիններին,
-ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների, այդ թվում՝ մշտադիտարկման այնպիսի համակարգերի ներդրում, որոնց կիրառումը թույլ կտա վեր հանել հնարավոր խախտումները և կբացառի անցյալի սխալների կրկնությունը,
-ստացված տեղեկությունների ամփոփում զեկույցի մեջ, դրա հրապարակում և գնահատական անցյալին:
Վերոգրյալ գործիքների կիրառումը ներառված է ռազմավարությունից բխող 2019-2020 թվականների գործողությունների ծրագրում:
3) Նախատեսվում է ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի հետ իրականացնել անցումային արդարադատության գործիքների կիրառման հետ կապված քննարկումներ:
4) Անցումային արդարադատությանը վերաբերող օրենսդրության մշակումը նախատեսվում է իրականացնել մինչև 2020 թվականի առաջին կիսամյակ:
Ըստ այդմ, համապատասխան նախագծերի մշակման ժամանակ հաշվի կառնվի նաև ոլորտի միջազգային լավագույն փորձը:
