«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Կայծ Մինասյանը (Ֆրանսիա, Փարիզ):
– Պարոն Մինասյան, ի՞նչ կարծիք ունեք ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի կողմից ընդունված բանաձևի մասին։ Հասկանալի է, որ այն դեռ մի քանի փուլ պետք է անցնի, այդուհանդերձ ի՞նչ անելիքներ ունի Հայաստանն այս փուլում։
– Եթե գործընթացը ավարտվի, ԱՄՆ որոշումը կլինի նշան, որ մենք իսկապես փոխում ենք պարադիգմը հայաստանյան քաղաքականության մեջ: Երեք նկատողություն ինձ համար կարևոր է թվում.
1) 1945 թվականից հայ քաղաքական միտքը կառուցվել է ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի միջև դաշինքի և Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև համերաշխության սկզբունքով (խորհրդային կամ ոչ): Հայերը կասկածում էին Արևմուտքին, քանի որ ԱՄՆ-ը և Եվրոպան զգայուն էին Թուրքիայի շահերի նկատմամբ: Հայկական հարցը միջազգային օրակարգում չէր: Հայերը կարծում էին, որ միայն Ռուսաստանը կարող է աջակցել Հայաստանին: Նրանք նաև կարծում էին, որ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում ոչինչ չի կարող կոտրել Թուրքիայի և Միացյալ Նահանգների միջև դաշինքը: Բայց իրական հարցն այստեղ է. ո՞րն է այժմ դաշինքի հայեցակարգի իմաստը: Ի՞նչ է նշանակում այժմ թուրք-ամերիկյան դաշինք: Վստահությունը մեծապես կրճատվում է, Միացյալ Նահանգներում այս քվեարկությունը նշան է, որ ամերիկացիներն այլևս չեն վստահում Թուրքիային, մանավանդ որ Սիրիայում թուրքական հարձակումը քրդերի դեմ էր:
2) Թուրքիան և Ադրբեջանը ուժեղացրել են պանթուրքիզմը գործողություններով (հարձակումը Սիրիայում) և բառերով (Ալիևի հայտարարությունները Զանգեզուրի վերաբերյալ): Այս վթարված մղումը անհանգստացնում է միջազգային հանրությանը՝ Իրանից մինչև Եվրոպա և Ռուսաստանից մինչև Միացյալ Նահանգներ, Արաբական երկրներից մինչև Չինաստան և Հնդկաստան: Երբ Ռուսաստանը, Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարի ձայնով, հայտարարում է Հայաստանում Գյումրու 102-րդ ռազմաբազայի արդիականացման մասին, դա պատասխան է Անկարա-Բաքու առանցքի պանթուրքիզմին:
3) Թավշյա հեղափոխությամբ Հայաստանը մտավ իր պատմության նոր փուլ: Այս որոշմամբ և աշխարհաքաղաքական այս խոշոր փոփոխություններով Հայաստանը ձեռք է բերում ռազմավարական կշիռ ամբողջ աշխարհում պանթուրքիզմի դեմ, նաև՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Եվրամիության միջև խաղի մեջ: Բայց կարևոր է, որ հայերը և՛ Հայաստանում, և՛ Սփյուռքում հարմարվեն այս նոր աշխարհաքաղաքական պարադիգմին: Միջազգային հարաբերությունները պարզապես ամրապնդել են Հայաստանը, բայց եթե հայկական պետության քաղաքականությունը, իր դիվանագիտությունն ու սփյուռքի կազմակերպությունների գործողությունները չեն հարմարվում, դա չի օգնի: Որքան ավելի շատ Հայաստանը հրաժարվի իր ճակատագրական դիվանագիտությունից, այնքան լավ: Որքան ավելի շատ ավանդական կազմակերպություններ և կուսակցություններ հրաժարվեն իրենց համայնքի ոգուց, այնքան լավ: Այս երեք կետերի հավելումը պետք է ստիպի հայերին և քաղաքական կուսակցություններին փոխել մտայնությունները:
– Ի՞նչ իրավիճակ է այն ստեղծում։ Բանաձևի ընդունումը պայմանավորված է թուրք-ամերիկյան հարաբերություններով, հետևաբար այն հանուն Հայաստանի՞, թե՞ ընդդեմ Թուրքիայի էր։
– Այն, ինչ փոխվել է այս քվեարկության մեջ՝ կապված Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ նախորդ բոլոր ձայների հետ, բանաձևի «այո»-ի ճնշող մեծամասնությունն է: Այս երկկուսակցական քվեարկությունը խախտվում է նախորդ քվեարկությամբ և ցույց է տալիս, որ ամբողջ ամերիկյան քաղաքական դասը հոգնել է Էրդողանի վերաբերմունքից Թուրքիայի նկատմամբ: Սա նշան է այն բանի, որ հայանպաստ լոբբիստական կազմակերպությունները այս քվեարկության հարցում փոքր դեր են ունեցել: Նրանք անցյալում մեծ դեր ունեին, բայց ահա այս քվեարկության ժամանակ նրանց դերը աննշան էր, քանի որ ԱՄՆ ամբողջ նահանգը մեկ ձայնով ոտքի կանգնեց ասելու «ո՛չ Թուրքիային»: 2016-ի նախագահական քարոզարշավում հայկական լոբբիստական կազմակերպություններն այնքան հիասթափված էին Բարաք Օբամայի երկու պայմաններից, որ նրանք շատ բան չէին սպասում Հիլարի Քլինթոնից և Դոնալդ Թրամփից Հայոց ցեղասպանության հետ կապված։ Քլինթոնի հաղթանակը կլիներ հայ-թուրքական արձանագրությունների վերադարձը, իսկ հայանպաստ լոբբիստական կազմակերպությունները դրանք չէին ցանկանում, մանավանդ՝ Հայ դատի հանձնախումբը (ANCA, Dachnak): Թրամփի հաղթանակը այնքան անսպասելի էր, որ նրանք նրան ոչինչ չէին հարցնում: Եվ այնտեղ՝ Անկարայի և Վաշինգտոնի միջև ճգնաժամից հետո, քվեարկությունը տեղի է ունենում: Բայց մենք պետք է գիտակցենք, որ այս պայքարը 50 տարի շարունակ իրականացնում են մի շարք կազմակերպություններ, և մենք պետք է շնորհակալ լինենք նրանց անդամների նվիրվածության համար։
– Իսկ արդյոք ժամանակը չէ՞, որ Ցեղասպանության ճանաչմանը զուգահեռ մենք հայ-ամերիկյան հարաբերություններին այլ կարևորություն տանք ու աշխատենք այսօրվա խնդիրների ու անելիքների վրա։
– Իհարկե, բայց դրա համար անհրաժեշտ է, որ հայերն իրենց ժամանակ տան մտածելու նոր ռազմավարական հասկացություններին կողմ քվեարկելու համար: Հայաստանը պետք է գտնի հավասարակշռություն միջազգային կյանքի տարբեր դերակատարների միջև: Սփյուռքում կազմակերպությունները, քաղաքական կուսակցությունները լեգիտիմության ճգնաժամի մեջ են: Մաքս Ուբերի առաջին (ավանդական) օրինականությունը մեռած է: Կուսակցությունները մնում են օգտակար, բայց նրանք տապալված են իրենց սեփական գործառույթներից: Եվրոպայում, Մերձավոր Արևելքում (նայեք Լիբանանի ճգնաժամին, դա նաև հայկական ավանդական կուսակցությունների ճգնաժամն է) և Միացյալ Նահանգներում այն, ինչ առաջարկում են քաղաքական կուսակցությունները, այլևս չի համապատասխանում հայերի պահանջներին: Ներկայացուցիչների պալատում բանաձևի քվեարկությունը նշան է այն բանի, որ հայկական կազմակերպությունները ինչ-որ կերպ ճնշված են հայկական հարցի ուժով, կարծես նրանք հնացած են դրա տեմպերից և առաջընթացից: Կամ փոխվում են, կամ անհետանում են, բայց չեն կարող շարունակել այս ճանապարհով, քանի որ հայ ինքնությունը վերափոխման գործընթացում է: Եթե դա շարունակվի, հայերն առանց նրանց կվերականգնեն իրենց քաղաքական ինքնությունը: Ցավոք, բայց այդպես է: Հայաստանում մենք պետք է վերջ տանք անցյալի վեճերին (Քոչարյան և այլն…), քանի որ այն թուլացնում է ժողովրդավարությունը, Սահմանադրությունը և ինստիտուտները: Անվերջ դատավարությունները, ինչպես Խորհրդային Միության օրերին, այլևս չպետք է շարունակվեն: Սա հատկապես արտաքին ուժերին թույլ է տալիս փորձել ապակայունացնել ռեժիմը Երևանում: Սա տպավորություն է ստեղծում, որ Նոր Հայաստանը կենդանի է պահում հին ռեժիմի գոյությունը:
