Tuesday, 19 03 2024
Կենտրոնական բանկը՝ Հայաստանում ռուսական «МИР» քարտերի սպասարկման մասին
Ողբերգական վթար Սյունիքի մարզում. մեքենայի հրդեհվելու հետևանքով զոհվել է 4 հոգի, այդ թվում 11-ամյա երեխա
Չարենցավանի կամրջի մոտ մեքենաներ են բախվել
Վահագն Խաչատուրյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Վլադիմիր Պուտինին
Լուրերի օրվա թողարկում 14։00
14:00
Live. «Առաջին լրատվական» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոն
Ակնկալում ենք ՆԱՏՕ-ի աջակցությունը ՀՀ-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացին. Փաշինյան
ՆԱՏՕ-ն աջակցում է Հայաստանի ինքնիշխանությանը և տարածքային ամբողջականությանը. գլխավոր քարտուղար
Հուսով ենք, որ Հայաստան-ՆԱՏՕ նոր ձևաչափով գործունեության ծրագիրը շուտով կհաստատվի
Եթե ամեն հուշարձանի համար մեկ հսկող կցենք, ապա կունենանք ավելի շատ հուշարձան, քան՝ մարդկային ռեսուրս
Սպասվում են ձյան առատ տեղումներ, առանձին հատվածներում՝ բուք, ցածր հորիզոնական տեսանելիություն
Մենք կկորցնենք մեր բոլոր սահմանները, եթե մտանք նոր սահման գծելու տրամաբանության մեջ. Փաշինյան
Էն որ ասում են` Տավուշի գյուղերը ուզում է տա, էս մարզում Խրեմլու անունով գյուղ կա՞, ո՞վ է ղեկավարը
Ծառը կոտրվել ու ընկել է մեքենայի վրա
Վարդենիսում էլ ենք դպրոց սարքում, ու թող էլ չասեն՝ էս ինչ բանը փակում են, որովհետև տալիս են
Կասե՞ք ի վերջո, էդ «Fly Arna»-ն ի՞նչ եղավ, փակվե՞ց, լիցենզիան ավարտվե՞ց. Գաբրիելյանը` փոխնախարարին
««Պատիվ ունեմ» խմբակցությունը ներկա է, բայց չի գրանցվում». ԱԺ-ն քվորում չապահովեց
ՔՊ նորընտիր պատգամավոր Դավիթ Կարապետյանը ԱԺ ամբիոնից երդվեց
Շփման գիծը փոխում ենք սահմանով, կարող է զորքերի փոխարեն դիրքերում լինեն սահմանապահներ. Փաշինյան
Ժողովու’րդ, ձեր հարցերի պատասխանները գտնելու ենք, հիմա, թողեք ոտք-ոտք քայլենք առաջ. Փաշինյան
Սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացը կսկսենք Բաղանիսից Բերքաբեր ընկած էդ տարածքից. Փաշինյան
13:00
«Եթե խաղաղություն ենք ուզում, պետք է պատրաստվենք պատերազմի»․ Շառլ Միշելի հոդվածը
Տեղի է ունեցել ՀՀ վարչապետի և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի առանձնազրույցը
«Տաշիր» առևտրի կենտրոնը մասնակի փակվել է
Տրոլեյբուսը հայտնվել է խրամուղում. շինարարը կտուգանվի
8 բեռնատարից 7-ի մեջ հայտնաբերվել է մաքսային հսկողությունից թաքցված 7500 տուփ ծխախոտ
Նիկոլ Փաշինյանը շնորհավորել է Վլադիմիր Պուտինին նախագահի պաշտոնում վերընտրվելու առիթով
Ուղիղ. Նիկոլ Փաշինյանի և Ենս Ստոլտենբերգի ասուլիսը
Զախարովան մեկնաբանել է պատերազմի մասին Փաշինյանի խոսքերը
12:13
МИР քարտերի սպասարկման դադարեցում․ IDBank

Փաշինյանը թաղված շան գլուխ է հայտնաբերել… կարծես՝ թաղողին էլ

Կառավարության վերջին նիստում անդրադառնալով խաղողի մթերումների հարցին՝ վարչապետը նկատեց, որ խաղողի մթերման սեզոնի եզրափակիչ փուլում ենք, ու որևէ աղմուկ-աղաղակ չկա: « Չեմ հիշում, որ խաղողի մթերման շրջանում կառավարությունը սթրեսային և ցայտնոտային տեղեկատվություն չստանար», ինչի առթիվ էլ նա շնորհավորեց ներկաներին, քանի որ, իր իսկ մեկնաբանությամբ, «մենք անընդհատ արձանագրում ենք այն, ինչ որ տեղի է ունեցել, բայց շատ կարևոր է արձանագրել այն, ինչ որ սովորաբար տեղի էր ունենում և այլևս տեղի չի ունենում»: Փաշինյանը հայտարարեց, որ դա հաջողություն է, որ այդպես կշարունակվի, քանի որ դա ամենևին էլ պատահականություն չէ: «Սա պայմանավորված է սկսած անցած տարվանից մեր ձեռնարկած գործողություններով և շատ կոնկրետ դրական արդյունք է: Հույս ունեմ, որ մենք արդեն գտել ենք ձևը, թե ինչ անել, որպեսզի խաղողի մթերման շրջանում արհեստական լարվածություններ և գյուղացիների շահերի ոտնահարումներ տեղի չունենան»: Իհարկե, անմիջապես հաջորդ օրը Վայքում Աղավնաձորի գյուղացիները փակեցին մայրուղին՝ դժգոհելով մթերման գներից: Բայց Փաշինյանը ճիշտ էր այն առումով, որ հատկապես խաղողի մթերումներն այս տարի անցան բավականին սահուն, որի պատճառներին կանդրադառնանք:

Նիստի ընթացքում էկոնոմիկայի փոխնախարար Ավագ Ավանեսյանը ներկայացրեց հոկտեմբերի 9-ի դրությամբ մթերման տվյալները. 160 հազար տոննա խաղողի մթերում, որը 37%-ով ավելի է անցած տարվա ցուցանիշից: Վարչապետն էլ, դիմելով ներկաներին, այնուհետ սևեռվելով ԱՎԿ-ի նախագահի վրա, նշեց, որ մտահոգություններ են հնչում խաղողի մթերումների վիճակագրության մասով, որ թվերը իրական չեն: Վիճպետկոմի նախագահ Ստեփան Մնացականյանը «բացատրեց», որ իր ղեկավարած կառույցը խաղողի մթերումների վիճակագրություն չի իրականացնում, վարում է խաղողի այգիների հետ կապված վիճակագրություն: Փաշինյանն էլ, թե՝ «շան գլուխը հենց այդտեղ է թաղված»: Վիճպետկոմի նախագահը այն միամիտներից չէր, որ վարչապետի կես խոսքից «թաղված շան գլխի» համար պատասխանատվություն վերցներ, որքան էլ վերջին երկու տասնամյակներում, հատկապես գյուղատնտեսության առումով, ոչ միայն շան գլուխ է թաղել, այլև արջի մարմին: Թերևս ինչ-ինչ հանգամանքներից ելնելով՝ Փաշինյանը հենց դա էր ակնարկում: «Տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը համատարած հաշվառումներն են: Իսկ ընթացիկ հաշվառումներն իրականացվում են համայնքապետարանների և մարզպետարանների կողմից համատեղ ձևավորված հանձնաժողովների միջոցով»՝ պատասխանատվությունը իրենից հեռացրեց կոմիտեի նախագահը: Ստեփան Մնացականյանը ստում է: Ընթացիկ հաշվառումների առումով բացարձակապես որևէ հանձնաժողով չի գործում: Չի բացառվում, իհարկե, որ փաստաթղթերով համապատասխան ձևակերպումներ արվեն, բայց իրականում որևէ նման բան երբևէ չի եղել: Գյուղապետարանի համապատասխան աշխատակիցը թվերը ներկայացնում է մարզային վիճակագրական կոմիտե, սրանք էլ նախկինում հանձնարարում էին, թե որ գյուղմթերքին վերաբերող թիվը ինչքանով փոխեն, ինչ դարձնեն: Եթե որևէ մեկն էլ համառություն էր ունենում հակառակվելու, անմիջապես հայտնվում էր գյուղվարչության պետի մոտ, վերջինս էլ «հարցերը լուծում էր» համայնքապետի և ոչ «ինչ-որ» մեկի հետ: Որոշ դադարից հետո նույն պրակտիկան կարծես վերականգնվել է:

Գանք թաղված շան գլխին, որի տեղն ու թաղելու պայմաններն ընդդիմադիր պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանը շատ լավ գիտեր, վարչապետ Փաշինյանը նոր միայն գլխի է ընկնում: Վիճակագրության ազգային կոմիտեում Հայաստանի խաղողագործության ընդհանուր տարածքներին, համախառն բերքին ու միջին բերքատվությանը վերաբերող տվյալներ սկսած 1870թ.-ից կան: Այդ թվից մինչև 2004թ.-ը երկու դեպք է եղել, երբ հանրապետությունում խաղողի միջին բերքատվությունը գերազանցել է 10 տ/հա սահմանագիծը. առաջինը՝ 1962թ.-ին՝ 10.8տ/հա, երկրորդը՝ 1981թ.-ին՝ 12.5 տ/հա: 2004թ.-ից սկսած՝ ընդհուպ մինչև այս տարի, Հայաստանի խաղողագործությունը (և ոչ միայն սա) ֆանտաստիկ աճ է արձանագրում: 2004թ. ձմռանը, վիճվարչության տվյալներով, միանգամից 10 հազար հա-ով ավելացան պտղատու այգիների տարածքները, 4 հազար հա-ով՝ խաղողինը: Բոլոր պտղատեսակների պարագայում միջին բերքատվությունը աճեց նվազագույնը 60-70, որոշ դեպքերում՝ մինչև 200%-ով: Բոլոր այդ կեղծիք-աճերը հստակ ֆիքսված են ԱՎԾ-ի «Գյուղատնտեսությունը Հայաստանի Հանրապետությունում 2000-2005թթ.» հրապարակման մեջ: 2004թ.-ին գրանցվել էր խաղողի բերքի ամենահամեստ ցուցանիշը՝ 10.8տ/հա: Դրանից հետո այն շռնդալից աճեց, ու 2015թ.-ին արձանագրվեց 18 տոննա/հա միջին բերք: Մինչ այդ մի քանի տարի շարունակ 14-15 տոննա էր:

Ինչն է այստեղ հետաքրքիր: Սովետմիությունում՝ Միխայիլ Գորբաչովի իշխանության գալուց հետո, 1980-ականների կեսերից ծավալված հակաալկոհոլային շարժման հետևանքով Հայաստանում եղած 35-36 հազար հա խաղողի այգիներից 12-13 հազարը քանդվեց: Մի քանի հազար հա էլ քանդվեց անկախության առաջին տարիներին, երբ գործարանները չէին մթերում կամ մթերելուց էլ չէին վճարում: Արդյունքում վերջին տասնամյակներին, ՀՀ ԱՎԾ-ի տվյալներով, հանրապետությունում հաշվարկվում էր 17.5 հազար հա խաղողի այգի: Գյուղնախարարության կողմից 2015թ. հրապարակված գյուղատնտեսական հանրագիտարանում էլ նշվում է, որ անկախության տարիներին Հայաստանում հիմնվել է 2 հազար հա խաղողի այգի, բացարձակ մեծամասնությամբ՝ սեղանի սորտեր: Բացառություն են Էդուարդո Էռնեկյանի և էլի մի քանի այլ գործարարների կողմից հիմնված տեխնիկական սորտի այգիները: 2014թ.-ի գյուղատնտեսության համատարած հաշվառման արդյունքում պարզվեց, որ Հայաստանում եղած խաղողի այգիների ընդհանուր մակերեսը կազմում է ոչ թե 17.5, այլ 14.1 հազար հա: Փաստորեն ստացվում է, որ այս տարիներին ցույց տրված տարեկան 250, 280, 310 հազար տոննա համախառն բերքի պարագայում 1 հա-ի բերքատվությունը ոչ թե 14, 15 տոննա էր, այլ շատ ավելին: 2015թ.-ին այն կազմել է շուրջ 22 տոննա հանրապետության յուրաքանչյուր հա խաղողի այգու համար: Նույնը վերաբերում էր նաև ծիրանին ու մյուս գյուղմթերքներին: Ամեն ինչ հասցվել էր մանկամտության աստիճանի: Նշանակվելով վարչապետ Կարեն Կարապետյանը, որ իրականության զգացողությունը դեռ չէր կորցրել, այնուհետև 2015թ. արտադրված 310 հազար տոննա խաղողը 2016թ.-ին նվազեց 178 հազարի, իսկ 2015թ.-ին վերամշակման ընդունված 217 հազարը 2016թ.-ին դարձավ 109 հազար տոննա: Ոչ իրական, բայց իրականին ավելի մոտ:

Հարցն այն է, որ ցանկացած օրգանիզմ, այդ թվում և՝ բուսական, տարիքի հետ ծերանում է, և նվազում են վերջինիս արդյունավետությունը, պտղաբերության գործակիցը, ՕԳԳ-ն, և այդպես շարունակ: 1970-ականներին տնկված այգիները 10 տարի անց՝ 1980-ականների սկզբներին, երբ ջրման որևէ խնդիր չունեին, երբ օրգանական ու անօրգանական պարարտանյութերի որևէ պակաս չունեին, երբ որպես օրգանիզմ արդյունավետության բարձրագույն փուլում էին, հա-ից ապահովում էին միջինում 6-9 տոննա բերք: 2010-ական թվականներից սկսած, այդ թվում և այս տարի, նույն այդ օրգանիզմները, որոնց միջին տարիքը տատանվում է 65-70-ի միջև, երբ շատ վատ են պարարտացվում, երբ մասնագիտական խնամքի աշխատանքները միջինից ցածր մակարդակով են իրականացվում, երբ այգիների զգալի մասը 3-4 հազար քմ է, ու, տերերը այլ եկամուտի աղբյուր ունենալով, իմիջիայլոց են զբաղվում դրանցով, երբ ֆիլոքսերան տարածվել է, ու հարյուրավոր հա-ներով այգիների բերքատվությունը շեշտակի նվազել է, Հայաստանի այգիները կրկնակի, անգամ եռակի ավելի բերքատվություն են ապահովում: Լուրջ չէ: Կարեն Կարապետյանը, զգալով անլրջության աստիճանը, փորձում էր հետքայլեր անել: Փաշինյանը տատանվում է, թաղված շան գլուխ փնտրում: Դրանում ինչն է նրան գայթակղում՝ դժվար է ասել: Բայց զգացվում է, որ չի կողմնորոշվում՝ որ կողմ գնա:

Եթե հա-ից անգամ 10, առավելագույնը 12 տոննա բերք ընդունենք (ինչը քիչ է հավանական), կստացվի 170 հազար տոննա խաղող է արտադրվել: Մինչդեռ այս տարի այդքան մթերում են ցույց տալիս: Տարին 20 հազար տոննա սառնարանային պահպանության է դրվում, մինչև 10 հազար տոննա այս ամիսներին թարմ վիճակում է իրացվում, 4-5 հազար տոննա տնային գինու արտադրության տակ է դրվում: Այնպես որ՝ այսօր ներկայացվող թվերը մոտենում են Սերգո Կարապետյանի թվերին, որի վրա անգամ իրենք՝ կառավարության անդամներն էին ծիծաղում:

Ինչ վերաբերում է Փաշինյանի հայտարարությանը, թե անցած տարվանից իրենց ձեռնարկած միջոցառումները արդեն արդյունք են տալիս, դրանում ճշմարտություն կա, բայց… Վերջին 3-4 տարիներին ՌԴ-ն փորձում է իր շուկան մաքրել կեղծ խմիչքներից: Չափանիշներն էապես խստացվել են: Մոտ հինգ տարի առաջ ՌԴ-ն սկսեց կիրառել կոնյակի սպիրտի ստուգման ածխածնի իզոտոպի մեթոդը, հետո՝ ջրածնի իզոտոպի, հետո՝ թթվածնի: Հիմա մտցնում են ազոտի իզոտոպային ստուգումը, և այդ շուկա կեղծ կոնյակ արտահանելը մինչ այդ դրանում խիստ մասնագիտացած հայկական որոշ ընկերությունների համար առավելագույնս դժվարանում է: Սա է, որին գումարվել է Փաշինյանի թիմի հետևողական գործունեությունը և որոշակի արդյունք տվել: Բայց գործարան առ գործարան ստուգելու, դրանց գաղտնի ու բացահայտ հետևելու փոխարեն՝ կարելի է խիստ հսկողություն սահմանել ներկրվող ցորենի սպիրտի վրա, և ամեն ինչ իր տեղը կընկնի, եթե, իհարկե, կառավարության համապատասխան ատյաններից հեռացվեն շան գլուխ թաղողները:

Լուսանկարը՝ Photolure-ի

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում