Կումայրի արգելոց-թանգարանի 1100 շինությունների մեծ մասը վթարային է, իսկ վերականգնելու հնարավորությունները՝ սահմանափակ: Այս մասին խոսել են թանգարանի աշխատակիցները և Սեյսմիկ պաշտպանության հյուսիսային ծառայության ղեկավարը: Կումայրի արգելոցի շենքերը պետք է վերականգնվեն նույն տեսքով: Հենց այս պահանջն է, որ անհամապատասխան է սեփականատերերի հնարավորություններին: Կումայրիի շինությունների 90 տոկոսը մասնավոր սեփականություն է հանդիսանում, և թանգարանը հերթական անգամ դիմել է կառավարությանը՝ շինությունների վերահաշվառման համար ֆինանսավորում ստանալու ակնկալիքով:
Կումայրի արգելոցի շենքերը կառուցվել են 1800-ականներին: Երկդարյա պատմությունը, երկու ուժեղ երկրաշարժերը …սրանք այն գործոններն են, որոնք ազդել են շենքերի տեխնիկական վիճակի վրա: Սրանց գումարվել է նաև այն, որ պատմական արժեք ներկայացնող շինությունների մի մասը լքված է: Սեփականատեր ունի, բայց, ըստ էության, տեր չունի: Իսկ այն տները, որոնք բնակեցված են, վերականգնելու հնարավորություններ չկան, կամ բնակիչը ուզում է ու կարող է այնպես վերականգնել, ինչը արգելոց-թանգարանի պահանջներին չի համապատասխանում:
«Նախ առաջինը պետք է կանգնեցնել ցանկացած միջամտություն և երկրորդ՝ լուծել շենքների պահպանության խնդիրը: Այստեղ պետության դերը շատ մեծ կարող է լինել: Կարող է սեփականատերերին տալ անտոկոս վարկեր, երկարաժամկետ վարկեր: Առայժմ Կումայրի արգելոցը հանդես է գալիս արգելողի՝ ոչ ասողի դերում: Իսկ երբ քաղաքացին հարցնում է՝ բա ի՞նչ անենք, մենք այդ հարցի պատասխանը չունենք: Արգելոցի շենքների արտաքին տեսքի աղավաղումներ շատ են եղել: Արձագանքներ էլ են եղել, մնացել են անարձագանք: Փառք Աստծո, հիմա վերաբերմունք է փոխվել, այլևս աղավաղումներ չեն կարող լինել: Այս տարին այդ սահմանագիծն է՝ այդ երևույթի դեմ պայքարի սկիզբն է»,-Shantnews-ին ասել է Կումայրի արգելոց-թանգարանի աշխատակից Պարույր Զաքարյանը:
Նախորդ տարիներին քիչ չեն եղել դեպքերը, երբ վերականգնողը մասնագետների կարծիքն ու թույլտվությունը չի էլ հարցրել, արդյունքում տուժել է պատմական շինության ճարտարապետական տեսքը: Կումայրի արգելոց-թանգարանի աշխատակիցները նշում են ՝սխալներն ուղղել այլևս հնարավոր չէ, բայց կարելի է դրանք չկրկնել: Թանգարանն առաջարկությունների փաթեթ է ներկայացրել կառավարությանը, որով ֆինանսական միջոցներ են պահանջվում շենքերի վերահաշվառման և արգելոց-թանգարանի իրական սահմանները ճշտելու համար: Մասնագետներն առանձնացնում են Փոքր Կումայրին, որի մեջ պատմական կենտրոնն է մտնում և Մեծ Կումայրին, որի տարածքը 1800 հեկտար է կազմում: Եվ հստակ վիճակագրություն չունեն, թե՞ քանի շենքեր են վերջին տարիներին ներդրողներին հետաքրքրել, վաճառվել ու վերավաճառվել: 2010-11 թվականներին սեյսմիկ վիճակի ուսումնասիրություն է կատարվել արգելոց-թանգարանի 1100 շենքերից միայն 200-ի համար: Մեծ մասը վթարային է:
Վիճակը տարեցտարի ավելի է վատացնում քաղաքի ջրահեռացման հին համակարգի՝ քյարիզների անգործությունը: Առանձին շենքերի ջրահեռացման համակարգը մաքրվել կամ նորացվել է: Գլոբալ առումով այս խնդրի լուծումը պայմանավորված է ընդհանուր արգելոցի շենքերի վերականգնմամբ: Իսկ այդպիսի խոստումների թիվն ու հաշիվը թանգարանի աշխատակիցները վաղուց են մոռացել: Հիմա սպասում են կառավարության արձագանքին, թե Կումայրիի շենքերի ուսումնասիրության համար կլինի՞ արդյոք ֆինանսավորում և ի՞նչ չափով: Իսկ մինչ այդ, ևս մեկ շենքի տնօրինման ու վերականգնման հարցը կլուծվի: Խոսքը հայտնի ֆիլմի պատշգամբի մասին է, որի վերականգնման երեք առաջարկները քննարկման փուլում են:
