«Ժամանակ»-ի զրուցակիցն է ՀԱԿ փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյանը:
– Թեև անցյալ շաբաթվա վերջին ենթադրում էինք, որ պաշտոնանկությունների շուրջ ձևավորված կրքերը կհանդարտվեն, բայց լոսանջելեսյան հանդիպումը ստիպեց հակառակը մտածել, և կրքերը գնալով թեժանում են: Ի՞նչ եք կարծում՝ ինչ-որ լո՞ւրջ բան է կատարվում իշխանության ներսում:
– Լուրջ բանը կատարվում էր շատ ավելի վաղուց, եթե նկատի ունեք Վանեցյանի հետ սկանդալային երկխոսությունը: Կարծում եմ՝ պրոբլեմը սկսվել է հենց այն ժամանակվանից, երբ Վանեցյանը նշանակվեց ԱԱԾ պետ: Բացատրեմ ասածս. ժողովրդավարական պետական կառավարումը ենթադրում է, որ ուժային կառույցները ղեկավարվում են քաղաքացիական անձանց կողմից, որոնք մասն են կազմում իշխող քաղաքական թիմի, որն ընտրությունների միջոցով հասել է հաղթանակի… Ընդհանրապես ուժային կառույցները պետք է լինեն քաղաքացիական կառավարման տակ: Ցավոք, այդ մոդելը, 1998-ից սկսած, խախտվեց, առաջինը Ռ. Քոչարյանը դա արեց՝ ոստիկանությունը և ԱԱԾ-ն նախարարության կարգավիճակից հանեց և դարձրեց իրեն ենթարկված մասնագիտական ապարատներ, որոնք, ըստ էության, օգտագործում էին սեփական իշխանության քմահաճույքով: Սա իրականում բռնապետական մոդել է, այդ գործակալությունները հանվում են քաղաքացիական վերահսկողությունից, և ամենակարևորը՝ այդ կառույցները դրանով դադարում են լինել քաղաքական թիմի մի մաս: Շատ կարևոր է, որ այդ կառույցները ղեկավարեն մարդիկ, ովքեր քաքական թիմի մաս են, որովհետև այդ դեպքում նրանք քաղաքական թիմին հաշվետու են, խոսքս լեգիտիմ ընտրված քաղաքական թիմի մասին է: Ռոբերտի և Սերժի ժամանակ գործել է բոլորովին այլ կառավարման մոդել, այնտեղ գործել է ուղղահայաց ձևով ենթակայություն, այսինքն՝ նրանք կառավարել են իրենց ուզած ձևով: Թվում էր, թե թավշյա հեղափոխությունից հետո, պետք է արվեին քայլեր, որոնք կշտկեին մեր պետական կառավարման մոդելը:
– Հիմա կարծեք թե արվում են:
– Հիմա արվում են, բայց խնդիրն այն է, որ իշխանության գալուց հետո մեկ տարի և չորս ամիս չեն արվել, և բնականաբար, այս պրոբլեմը մի օր պետք է պայթեր:
– Ինչո՞ւ պետք է պայթեր, եթե խոսքն այն անձանց մասին է, ովքեր ժողովրդի մեջ ընկալվում էին որպես հեղափոխական իշխանության ներկայացուցիչներ:
– Թավշյա հեղափոխություն կատարած Ն. Փաշինյանը ում էլ նշանակեր որևէ պաշտոնում, նա անմիջապես դառնալու էր ժողովրդի սիրելին, որովհետև ժողովուրդն էյֆորիայի մեջ էր, հեղափոխությունից սպասելիքներ ուներ, օրինակ՝ Օսիպյանը ե՞րբ է եղել ժողովրդի աչքի լույսը, նա եղել է միտինգ ցրող ոստիկան:
– Դուք ո՞ւմ կնշանակեիք ոստիկանության պետ այդ իրադրությունում:
– Այդ իրավիճակում մենք անմիջապես կվերականգնեինք դեմոկրատական կառավարման գլխավոր սկզբունքներից մեկը, ուժային կառույցները կդնեինք քաղաքացիական, նախարարական վերահսկողության տակ, այսինքն՝ միանգամից պետք էր փոխել այդ օրենքը… Եթե անգամ նախկին ԱԺ-ն դիմադրեր, ինչո՞ւ չէր կարելի այդ քայլն անել ԱԺ ընտրություններում հաղթելուց անմիջապես հետո, դա առաջին քայլերից պետք է լիներ: Կամ երբ որ կառավարության կառուցվածքը փոխվեց, գոնե այդ ժամանակ կարելի՞ էր անել, որևէ խանագարող հանգամանք չկար: Եվ այդ քայլը չանելը հանգեցրեց այս «ֆրանկենշթեյններին»: Կոնկրետ Վանեցյանի արածը ես գնահատել եմ, հետախուզական կառույցի ղեկավարը, որին մենք համարել ենք պետական անվտանգությունից, պետական գործից հասկացող մարդ, պետք է իմանա շատ կարևոր մի բան, ինչ պատճառ էլ լինի, եթե քեզ իշխանությունը հեռացնում է, դու պետք է լռես, ընդ որում՝ պետք է լռես տարիներ շարունակ:
– ԱԱԾ նախկին պետն ասում է՝ շատ մի՛ խոսեք, որ ես էլ չխոսեմ:
– Կան ժողովրդական կառավարման կանոններ, Փաշինյանը կարող է խոսել, նա ընտրված լիդեր է, երկրի ղեկավարն է՝ լավ թե վատ (չեմ խոսում այդ մասին, նաև կառավարման թերություններ կան, և որպես ընդդիմություն, եթե ինչ-որ պրոբլեմ է լինում, և մենք բացահայտում ենք, դրա մասին խոսում ենք, դա մեր իրավունքն է, ընդդիմությունն իրավունք ունի խոսել, և լավ կլինի, որ պատասխանատու կերպով խոսի, կարող է խոսել նաև ոչ պատասխանատու կերպով):
– Վանեցյանն էլ է հիմա արդեն ոչ պաշտոնյա:
– Այսինքն՝ դարձավ ԱԱԾ պետ, իսկ հետո քաղաքական գործի՞չ:
– Ակնարկ կա քաղաքական գործիչ դառնալու մասին, չգիտենք՝ կդառնա, թե ոչ:
– Դեմոկրատական երկրում այդպես կարիերա չեն անում, հակառակն են անում, սկզբից լինում են քաղաքական գործիչ, հետո են դառնում, ասենք, ուժային կառույցի ղեկավար:
– Իշխանության ներսում իսկապե՞ս ռիսկեր են հայտնաբերվել, և իշխանությունը գնում է դրանք չեզոքացնելո՞ւ ճանապարհով:
– Հիմա Ազգային ժողովում փոխում են օրենքը, որ հնարավորություն լինի ոչ միայն մասնագիտական կառույցից մարդ նշանակել:
– Այն ժամանակ չէի՞ն պատկերացնում, որ այսպիսի իրավիճակ կարող է ստեղծվել:
– Հիմա սա անում են մեծ ուշացումով, մեծ կորուստներով, և այս աղմուկը, որ առաջացել է, նաև այս գործընթացի ուշացման հետևանք է: Հիմա գոնե այդ հարցերը պետք է արագ լուծել: Ի դեպ, միևնույն է, գալու են նախարարության կոնցեպցիային, որովհետև սա էլ կիսալուծում է, որ այս կառույցը մնում է ծառայություն՝ վարչապետի ենթակայության տակ, սա էլ պետք է փոխել: Եվ պետք է նշանակել վստահելի մարդկանց, որոնք թիմի անդամ են, որոնք գիտեն՝ ինչ է անում պետության ղեկավարությունը և այդ գործն առաջ են տանում՝ նաև հաշվետու լինելով սեփական թիմի առաջ:
– Հարգելի՛ Լևոն, դուք ինչպե՞ս եք հասկացել 98-ից առաջ ստատուս քվոն վերականգնելու վերաբերյալ վարչապետի արտահայտությունը:
– Ես շատ պարզ եմ հասկացել. կարծում եմ՝ նկատի ուներ այն, որ երբ Ռ. Քոչարյանը եկավ և 97-ին նշանակվեց վարչապետ, ինչպես ժողովուրդն է ասում, նա եկել էր մի սառոչկայով և մի շալվարով, բայց հեռացավ միլիարդներով… Հարցն այն է, որ նա մի մարդ էր, որն ասկետիկ կյանքով էր ապրել մինչև 98թ., և դրանից հետո, հատկապես 1999թ. հոկտեմբերի 27-ից հետո, երբ գլխատվեց «Միասնությունը», և արդեն իշխանության եկած կլանի թալանչիական գործունեության համար ոչ մի խոչընդոտ չկար, իրենք սկսեցին երկիրն անխնա թալանելու գործը: Սա նկատի ուներ Փաշինյանը, որ ապօրինաբար հարստացել են, Մարտի 1-ին կրակել են ժողովրդի վրա՝ այդ հարստությունը պահելու նպատակով, և հիմա այդ մարդիկ պիտի պատասխան տան:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:
