Հայաստանում ներքին փոփոխությունների ֆոնին որոշակիորեն երկրորդ պլանում է հայտնվել արտաքին տիրույթը, որտեղ, սակայն, տեղի են ունենում նշանային զարգացումներ, թեև տեսարանային իմաստով, իհարկե, «ներքին մրցակցությանը» չդիմացող: Հայաստանի արտգործնախարար Զոհրաբ Մնացականյանն այց է կատարել ՆԱՏՕ-ի անդամ Լատվիա, որտեղ հանդիպումների շարքում եղել է նաև հանդիպում պաշտպանության նախարարի հետ: Զոհրաբ Մնացականյանը խոսել է Հայաստան-ՆԱՏՕ գործակցության մասին, այն խորացնելու Հայաստանի պատրաստակամության մասին:
Զուգահեռ՝ ադրբեջանական մամուլը հայտնում է, որ այդ երկրի նախագահ Ալիևը ընդունել է Բելառուսի անվտանգության խորհրդի պետական քարտուղար Ստանիսլավ Զասին: Այստեղ հետաքրքրության արժանին այն է, որ Զասը ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի թեկնածուն է, ընդ որում՝ ՀԱՊԿ անդամ բոլոր երկրների հավանությանն արժանացած թեկնածուն, որը պաշտոնը ամենայն հավանականությամբ կստանձնի 2020 թվականի հունվարի 1-ից, երբ լրանա Հայաստանի քվոտայի ժամկետը:
Ադրբեջանը ՀԱՊԿ անդամ չէ, սակայն տպավորություն է, որ Զասն այցելում է Բաքու նաև այստեղ, այսպես ասած, «կնքվելու» համար:
Եվ սա այն խոսակցությունների ֆոնին, որոնք Հայաստանում ծագեցին ՀԱՊԿ կանոնադրության մեջ փոփոխություն իրականացնելու ՌԴ նախաձեռնության առիթով, որով նախատեսվում է սահմանել ՀԱՊԿ դիտորդի և գործընկերոջ կարգավիճակ: Երևանում առաջացան կասկածներ, որ դա կարող է արվել Ադրբեջանի համար, որին էլ ՀԱՊԿ գրավելու համար Ռուսաստանը կարող է զոհաբերել Հայաստանի շահերն ու անվտանգությունը: Իհարկե, այս վարկածի վերլուծությունը, մեղմ ասած, չի բերում այդօրինակ միարժեք հետևությունների՝ մի շարք պատճառներով, սակայն հարցը Երևանում բարձրացվեց, և պաշտոնական Երևանը հավաստիացրեց, որ Ադրբեջանը չի ստանա ՀԱՊԿ որևէ կարգավիճակ, Երևանը չի տա դրան հավանություն: Օրեր անց էլ Բաքուն հայտարարեց, որ չի ձգտում ստանալ ՀԱՊԿ որևէ կարգավիճակ:
Այստեղ, սակայն, կարգավիճակի, այսպես ասած, հետևում թաքնվում է դե ֆակտո մի իրավիճակ, որում, մեղմ ասած, հարաբերական է Ադրբեջանի կարգավիճակ չունենալու դե յուրե հանգամանքը: Եվ այդ մասին է վկայում Ստանիսլավ Զասի այցը Բաքու: Չլինելով ՀԱՊԿ կարգավիճակ ունեցող պետություն՝ Բաքուն, այդուհանդերձ, ՀԱՊԿ-ում քաղաքական իմաստով ներկա է Հայաստանից գուցե ոչ պակաս, և այդպես է եղել տարիներ շարունակ: Ավելին, եթե դիտարկենք ռազմաքաղաքական հարցերի ծավալը, ապա վերջին գրեթե մոտ տասնամյակում Ադրբեջանը, չլինելով ՀԱՊԿ անդամ, ավելի սերտ է գործակցել այդ կառույցի անդամ պետությունների հետ՝ իհարկե բացառությամբ Հայաստանի, քան Հայաստանը: Ավելին, այդ հանգամանքը անուղղակի, սակայն խիստ տպավորիչ կերպով շեշտեց անգամ Սերժ Սարգսյանը՝ ՀԱՊԿ մոսկովյան վեհաժողովներից մեկում նախատելով դաշնակից բլոկի ղեկավարներին, որ նրանք հեռախոսը չեն վերցնում անգամ և չեն զանգահարում Երևան՝ տեղեկանալու, թե ինչպիսի անվտանգային վիճակ է:
Այս իմաստով Երևանի խնդիրը անշուշտ լոկ Ադրբեջանի՝ ՀԱՊԿ որևէ կարգավիճակի արգելափակումը չէ, որովհետև, ինչպես տեսնում ենք, կա դե յուրե և դե ֆակտո իրողությունների շոշափելի տարբերություն: Ահա այդ իմաստով նաև հատկանշական է զուգահեռը՝ արտգործնախարարի Լատվիա այցի հետ, որը ՆԱՏՕ անդամ է:
Դե ֆակտո հարթությունում Երևանը ՀԱՊԿ-ում անհրաժեշտ քաղաքական իրողություններ ձևավորելու համար թերևս պետք է դե ֆակտո նոր անվտանգային օրակարգ ձևավորի եվրաատլանտյան ուղղությամբ՝ եվրասիական ուղղությամբ ցույց տալու համար, որ Հայաստանը միջազգային դաշնակցության իմաստով կանգնած չէ անայլընտրանք իրողությունների առաջ: