Օրերս Երևանում Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության անդամ պետությունների ռազմատնտեսական համագործակցության միջպետական նիստին մասնակցող Ռուսաստանի փոխվարչապետ Յուրի Բորիսովն ասել էր, թե Ռուսաստանը դեմ չէ, որ Ադրբեջանը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունում դիտորդի կարգավիճակ ունենա, հակառակը՝ կազմակերպությունում կողջունեն գործակցությունն Ադրբեջանի հետ։
«Առանց Հայաստանի համաձայնության ցանկացած մեկնաբանություն, կարծիք և դիրքորոշում կմնա միայն որպես այդպիսին», – արձագանքել է Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Աննա Նաղդալյանը։
Պաշտոնկան Երևանի արձագանքը համարժեք է ու նաև բխում է ՀԱՊԿ կանոնադրությունից, մյուս կողմից՝ Հայաստանի իշխանությունը չի շտապում մեկնաբանել՝ արդյո՞ք Ռուսաստանի փոխվարչապետի՝ նախօրեին արած հայտարարությունը հակասում է երկու երկրների հարաբերությունների ռազմավարական բնույթին:
Եթե դուրս գանք ֆորմալիստական կաղապարներից, ապա Բորիսովը միանգամայն բնական միտք է արտահայտել Ռուսատանի կայսերական քաղաքականության համատեքստում։ Մոսկվայի համար ՀԱՊԿ-ն ու ԵՏՄ-ն գործիքներ են, որոնց միջոցով նա փորձում է ֆորմալիզացնել իր ազդեցությունը հետխորհրդային տարածքում։ Մյուս կողմից՝ Մոսկվայի ու Բաքվի ռազմա-տեխնիկական, քաղաքական, տնտեսական հարաբերությունները դաշնակցային են ու բնական, որ Մոսկվայում ցանկալի են համարում Բաքվի մասնակցության որևէ ձևաչափ եվրասիական նախագծերին։ Ու պետք չէ կասկածել, որ վաղ թե ուշ Բաքուն նման հրավեր ստանալու է ու գուցե ականատես լինենք ռուս-ադրբեջանական հերթական անդրկուլիսյան պայմանավորվածություններին՝ հայկական շահերի հաշվին։
Հայաստանն, իհարկե, կարող է ընդդիմանալ ՀԱՊԿ-ում Ադրբեջանի դիտորդությանը, սակայն Երևանի համար խիստ անբարենպաստ ու վտանգավոր կարող է լինել նաև «կոնսենսուս՝ մինուս Հայաստան» վիճակը, երբ կազմակերպության բոլոր անդամները համակարծիք լինեն Ադրբեջանի հայտի պարագայում՝ լուսանցք մղելով Հայաստանին։ Գլխավոր քարտուղարի ընտրության հարցում Հայաստանն, ի վերջո, տեղի տվեց, որովհետը ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի դեմ ձևավորվել էր կոնսենսուս, որի հաղթահարումը վեր եղավ մեր իշխանությունների դիվանագիտական հնարավորություններից։
Իհարկե, պետք չէ խուճապի մատնվել կամ հապշտապ որոշումներ կայացնել, սակայն անհրաժեշտ է պատրաստ լինել ֆորս-մաժորային իրավիճակներին, որոնք պարտադրեն ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի լինել-չլինելու դիլեման։
ՀԱՊԿ-ը սկզբունքորեն չի երաշխավորում Հայաստանի անվտանգությունը․ ավելորդ չէ նշել, որ այս կազմակերպությունում Ադրբեջանի բնական դաշնակիցներն ավելի շատ են, քան՝ Հայաստանինը ու պատահական չէ, որ Ռուսաստանն ու Բելառուսը սպառազինություն են վաճառում Ադրբեջանին, իսկ Ղազախստանը հաճախ հանդես է գալիս Բաքվի հիմնական լոբբիստի կարգավիճակում։ Այլ խոսքով՝ ՀԱՊԿ-ն լուրջ սպառնալիք է դառնում Հայաստանի անվտանգության համար։
Այս համատեքստում Հյաստանի ղեկավարությունը պետք է պատրաստ լինեի նաև ֆորս-մաժորային իրավիճակներին ու սկզբունքային որոշումների կայացմանը։
