Օգոստոսի 5-ի ստեփանակերտյան ելույթով Նիկոլ Փաշինյանը գիծ է քաշել ոչ միայն Արցախի իշխանության ձևավորման գործընթացում ծավալվող իրողությունների, այլ նաև Հայաստանի ներքաղաքական կյանքի իմաստով: Կոնսենսուսային 6 կետերը, որոնք արձանագրված էին նրա ելույթում, գործնականում յուրօրինակ «Սահմանադրություն» են ներքաղաքական կյանքի համար, կամ «Սահմանադրության» առաջարկ, ինչը առավել հատկանշական է դառնում ներկայումս սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտության մասն հայտարարությունների ֆոնին, միաժամանակ նաև Սահմանադրական դատարանի ճգնաժամի: Գործնականում, ելույթն ու կոնսենսուսային վեց կետերը, որոնք Փաշինյանն առաջարկում է ներհայկական կյանքի համար, հնարավոր է դիտարկել իբրև սահմանադրական անուղղակի առաջարկ, կամ սահմանադրական կմախքի առաջարկ քաղաքական ուժերին: Ինչո՞ւ դա չի արվում առավել կոնկրետ: Սա, իհարկե, հարց է, որ ունի գոյության իրավունք: Միևնույն ժամանակ, կոնկրետ առաջարկի կամ ձևակերպման բացակայությունը կարող է պայմանավորված լինել հանգամանքով, որ Ստեփանակերտի ելույթն ակնհայտորեն արտաքին ուղերձ էր, ինչի մասին վկայում էր այն, որ կառավարական կազմից հարթակում էին միայն արտգործնախարարները՝ խորհրդարանների նախագահներից բացի: Դրանով ընդգծվում էր ելույթի արտաքին ուղղվածությունը:
Միևնույն ժամանակ, աներկբա է, որ Հայաստանի ներքաղաքական կյանքը գտնվում է անցումային այնպիսի մի փուլում, երբ մի կողմից պետք է կառուցվի այսպես ասած՝ լիովին նոր հիմքով, մյուս կողմից՝ պետությունն այդ ընթացքում պետք է սպասարկի և չեզոքացնի 25 տարի ոչ լեգիտիմ իշխանության պայմաններում կուտակված արտաքին խնդիրները: Այլ կերպ ասած, նախ պետք է ձևավորել ներքին ու արտաքին հավասարակշռված և կայուն միջավայրի առնվազն միջնաժամկետ հեռանկարը, հետո արդեն ներսում այդ միջավայրի սահմանադրական գնահատականի և ամրագրման հարցը լուծելու, այլ կերպ ասած՝ նոր Սահմանադրության խնդիրը ուղիղ ձևակերպելու և դրա լուծմանը ձեռնամուխ լինելու համար, այդ գործընթացը ապահովագրելով արտաքին որևէ մանիպուլյացիոն միջամտությունից և դարձնելով հենց ներհայկական գործընթաց: Այլ կերպ ասած, Փաշինյանը Ստեփանակերտից փաստացի հայտարարել է Հայաստանում ներքին կյանքի նոր Սահմանադրության ընդունման միջավայր ձևավորելու առաջարկի մասին, այն դնելով հայկական պետության խորքային հարցի՝ հայկական հարցի, դրա ներկայիս առանցք արցախյան խնդրի ռազմավարության շրջանակում: Որովհետև այդ խնդիրն է, որ լինելու է ներհայկական նոր կյանքի ցեմենտը և ամրանը, և այստեղ միջավայրի հստակեցումն է, որ պետք է բխեցնի նոր Սահմանադրության շուրջ կոնցեպտուալ կոնսենսուսի, առանց որի այդ նախաձեռնությունը որևէ այլ պարագայում պարզապես իմաստազուրկ է:
