Վրաստանում երրորդ օրն է՝ բողոքի ցույցեր են ընթանում. ընդդիմադիրները պահանջում են ՆԳ նախարարի հրաժարականը, ինչպես նաև արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների նշանակում: Զանգվածային ցույցերը մեկնարկել էին Վրաստանի խորհրդարանում անցկացվող Ուղղափառության միջխորհրդարանական նիստում ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր Սերգեյ Գավրիլովի՝ խորհրդարանի խոսնակի աթոռից ելույթ ունենալուց հետո: Հազարավոր ցուցարարներ փորձել են գրոհել խորհրդարանի շենքը, որից հետո տեղի ունեցած բախումների ժամանակ 240 մարդ տուժել է, որոնցից մեկը հիվանդանոցում մահացել է, 305 մարդ՝ ձերբակալվել: Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինն ուրբաթ հրամանագիր է ստորագրել, որը ռուսական ավիաընկերություններին արգելում է հուլիսի 8-ից սկսած ՌԴ քաղաքացիներին փոխադրել Վրաստանի տարածք: Նշվում է, որ հրամանագիրն ստորագրվել է Ռուսաստանի և նրա քաղաքացիների անվտանգության նկատառումներով և գործելու է ժամանակավոր:
Ինչ հանգուցալուծում կստանան վրացական դրամատիկ իրադարձությունները՝ դժվար է կանխատեսել, մի բան ակնհայտ է՝ հասարակության բողոքի ակցիաները հանգեցրել են իշխանության դելեգիտիմացմանը, ինչը հարևան երկրում առաջացնելու է քաղաքական համակարգի էական տարնսֆորմացիա։
Վրացական իրադարձություններն, անշուշտ, բազմաշերտ մոտիվացիա ունեն՝ ինչքան էլ հետևանք են ռուսաստանցի խորհրդարանականի՝ Վրաստանի Ազգայաին ժողովում ունեցած ելույթի։ Եթե հարևան երկրում չլիներ համակարգային որոշակի ճգնաժամ, ապա այդ միջադեպը գուցե քաղաքական սկանդալի առիթ հանդիսանար, սակայն հազիվ թե վերաճեր զանգվածային հուզումների։
Մյուս կողմից՝ Վրաստանի քաղաքական համակարգն ու հասարակությունն ապացուցեցին, որ միանգամայն համարժեք են արձագանքում հիմնական մարտահրավերին՝ ռուսական գործոնին, որը սպառնալիք է համարվում երկրի ինքնիշխանությանն ու անվտանգությանը։ Մոսկվան՝ նման «անմեղ» նախադեպերով, փորձում է ազդել տարբեր երկրներում ընթացող գործընթացների վրա։ Նման «զոնդաժը» մի կողմից՝ բացահայտում է հասարակությունների ու քաղաքական էլիտաների արձագանքը, մյուս կողմից՝ ռուսական քաղաքականության «խմբագրման» կարևոր գործիքակազմ է։
Վրացիները կարող են մերժել Սաակաշվիլուն ու նրա կողմնակիցներին, նույնիսկ հակաիշխանական հանրահավաքներում սուլոցներով ընդհատել նրանց ելույթները, սակայն՝ մեծ հաշվով, տեր են տարիներ առաջ իրենց իրականացրած հեղափոխության արժեքներին ու ռուսական դեօկուպացիան համարում են երկրի ինքնիշխանության, քաղաքակիրթ աշխարհին ինտեգրվելու կարևոր նախապայմանը։
Վերջին երեք օրերը Մոսկվայի համար որոշակի դաս եղան, որովհետև Կրեմլում թերևս հասկացան, որ գործ ուենեն հասուն հասարակության հետ, որն իր արժեքային, արտաքին կողմնորոշումները երբեք չի շփոթում քաղաքական կոնյուկտուրայի հետ, այլ խոսքով՝ հավատարիմ է հեղափոխությանը, եթե նույնիսկ տարիներ առաջ հիասթափվել է դրա հարթակից կամ էլ չի հանդուրժելու նույնիսկ իր վստահության մանդատին արժանացած իշխանությանը, որը վրաց-ռուսական հարաբերություններում հատում է «կարմիր գիծը»։
Այս հարթության վրա Հայաստանի հասարակության ու քաղաքական ուժերի պատկերացումները մի փոքր այլ են, ինչի հետևանքով մենք համարժեք չեն կարողանում արձագանքել ռուսական գործոնին ու դրա իռացիոնալ հետևանքներին, նույնիսկ՝ հեղափոխությունից հետո։ Կարճ ասած՝ մեր հեղափոխությունը նման «կարմիր գծեր» չի սահմանել։
Հայաստանում Մոսկվան ոչ միայն մեր արժանապատվությունը նսեմացնող ցուցադրական ժեստ է անում, այլ ուղղակիորեն խառնվում է երկրի ներքին գործերին, ընդ որում՝ Ռուսաստանի դեսպանը ստանձնել է հին համակարգի ներկայացուցիչների գործողությունների «մոդեռատորի» դեր։ Մինչ Վրաստանում տասնյակ հազարավոր ցուցարարներ ընդվզում են այն փաստի դեմ, որ ռուսաստանցի պատգամավորը հայտնվել է իրենց խորհրդարանի խոսնակի աթոռին, Հայաստանում ոմանք ակտիվորեն քննադատում են ԱԳՆ-ին՝ Ռուսաստանի դեսպանից «կես բերան» բացատրություն պահանջելու համար։
Մեր քաղաքական էլիտան ու հասարակությունը չեն հասկացել, որ մինչև ռուսական վասալության ռեժիմը չվերանա՝ Հայաստանում , բովանդակային հարթության վրա, ամբողջովին հաղթնակել չի կարող ոչ մի հեղափոխություն։ Հայ-ռուսական ռազմավարական գործընկերությունն այլընտրանք չունի, սակայն ռուսական վասալությունը խժռում է ոչ միայն այդ հարաբերությունների բովանդակությունը, այլ նաև՝ Հայաստանում նոր որակի պետություն ունենալու հնարավորությունները։ Հեղափոխությունը տվել է այդ հնարավորությունը, սակայն ռուսական ուղղակի ու անուղղակի միջամտություններին մենք արձագանքում ենք երկչոտ ու հատվածաբար, ինչն ավելի է մեծացնում Մոսկվայի կայսերական ամբիցիաները։
Ժամանակն է, որպեսզի Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը գիտակցեն՝ հեղափոխությունը ենթադրում է գլոբալ փոփոխությունների գործընթաց, որը չի կարող սահմանափակվել միայն ներքին քաղաքականությամբ։ Այս իմաստով՝ վրացական «փոթորիկը» գուցե որոշակի ազդեցություն ունենա նաև Երևանում։