Մինչ Երևանում չեն հանդարտվում կրքերը Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության հարցի շուրջ, Ստեփանակերտում նոր թափ է հավաքում բանակի բարձրագույն հրամանատարության պաշտոնազրկման շքերթը: Երեկ Արցախի Հանրապետության նախագահ Բակո Սահակյանը հրամանագիր է ստորագրել, որի համաձայն ՊԲ հրամանատարի տեղեկալ գեներալ-մայոր Վարդան Բալայանը ազատվել է զբաղեցրած պաշտոնից:
Ավելի վաղ ՊԲ հրամանատարի պաշտոնից հեռացվել էր Լևոն Մնացականյանը, որը ներկայումս Արցախի ոստիկանապետն է, իսկ ՊԲ հրամանատարի տեղակալ գեներալ-մայոր Սամվել Կարապետյանը (Օգանովսկի) պաշտոնից հեռացել էր սեփական զեկուցագրի համաձայն:
Խոսակցություններ են շրջանառվում, որ ցանկն այսքանով չի սահամանփակվելու և սպասվում են նոր հեռացումներ: Ո՞վ է լինելու հաջորդը: Հավանաբար ՊԲ հրամանատարի տեղակալներից որևէ մեկը:
Ակնհայտ է, որ պաշտոնաթողությունների այս շքերթը զուտ կադրային քաղաքականության հետևանք չէ: Գործ ունենք շատ ավելի խորը արմատներ ունեցող գործընթացի հետ: Պարզ է նաև, որ նախագահ Բակո Սահակյանը իր կամքով չի գործում, այլ, ընդհակառակը՝ կյանքի է կոչում Երևանի քաղաքական ղեկավարության ցանկությունը: Կարելի է կարծել, թե ՀՀ վարչապետն ու Արցախի նախագահը որոշակի պայմանավորվածությունների են հասել, իսկ դրա առաջնային նախապայմաններից մեկը Պաշտպանական բանակի բարձր հրամանատարության հեռացումն է:
Ստեղծված իրավիճակում Արցախի նախագահը չի կարող ընդառաջ չգնալ Երևանի ցանկությանը, քանի որ լարված իրավիճակն ու հերթական անգամ թիրախավորվելը ամենևին էլ իրեն ձեռք չի տալիս: Այսպիսով Բակո Սահակյանն ամեն ինչ անում է դիմային առճակատումից խուսափելու համար: Գեներալների հեռացման շքերթը նաև «ինդուլգենցիայի» և փոխհատուցման կարգավիճակ ունի: Այսինքն՝ Արցախի նախագահը Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցը փոխելու հայտնի երաշխավորագրից հետո փորձում է մեղմել իրավիճակը:
Իսկ հիմա փորձենք հասկանալ, թե այս պաշտոնաթողությունների համատեքստում ի վերջո որն է Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության հետաքրքրությունն ու շահը: Սխալվելու չնչին հավանականությամբ կարող ենք պնդել, որ վարչապետ Փաշինյանը փորձում է բանակից հեռացնել բոլոր այն գեներալներին, որոնք որևէ կերպ առնչվում են Սերժ Սարգսյանի հետ: Իսկ ոչ այնքան կոռեկտ ձևակերպմամբ Փաշինյանն ազատվում է բանակի «սերժսարգսյանական» կադրերից: Խնդիրը մեկն է. ՀՀ վարչապետը վտանգ է զգում և այդ վտանգը չեզոքացնելու ճանապարհին առաջնային է ունենալ բանակի բարձր հրամանատարության անշեղ ու երկաթյա հավատարմությունը: Մեկ տարվա պաշտոնավարումից հետո նախկին հեղափոխական Նիկոլ Փաշինյանն ի վերջո կարողացավ տեղավորվել պետական գործչի և Հանրապետության ղեկավարի դերի մեջ: Իհարկե որոշակի վերապահումներով: Իսկ հիմա գերագույն հրամանատարի դերակատարությամբ հանդես գալու ժամանակն է: Վարչապետն ուզում է ցույց տալ, որ ինքն է հայկական բանակի առաջնորդն ու հրամանատարը, և վերջնական որորոշման իրավունքը վերապահված է հենց իրեն: Բայց ամբողջ խնդիրը հենց այստեղ է թաքնված. ինչպես լինել գերագույն հրամանատար, երբ բանակի որոշ հրամանատարներ նույնիսկ չեն էլ ճանաչում նրա լեգիտիմությունն ու սերտ կապերի մեջ են Հայաստանի նախկին ռեժիմի ներկայացուցիչների հետ:
Այսինքն գեներալներին հեռացնելու գործողության միոցով Փաշինյանը հարվածում է միանգամից երկու թիրախի. մի կողմից նա չեզոքացնում է հեղաշրջման և զինվորականների ըմբոստության վտանգը, իսկ մյուս կողմից էլ հստակ ամրագրում այն իրողությունը, որ ինքն է գերագույն հրամանատարը, և բանակի հրամանատարները պարտավոր են հավատարմորեն ենթարկվել իրեն: Ավելորդ չի նկատել, որ օդում կախված է նաև պատերազմի վերսկսման սպառնալիքը: Կարելի է ենդադրել, որ բռնկման հնարավորությունը ժամանակի հարց է: Այս տեսանկյունից առավել ևս վարչապետի համար կարևոր է ունենալ բանակի հավատարմությունը, քանի որ պատերազմական իրավիճակում գեներալները չեն կարող բանավեճի մտնել գերագույն հրամանատարի հետ՝ վիճարկելով նրա գոծողությունների ճշմարտացիությունն ու լեգիտիմությունը:
Ամենևին էլ չենք փորձում Արցախի մեր գեներալներին հրեշի կարգավիճակ շնորհել: Երիցս ո՛չ: Խնդիրն ավելի քան քաղաքական է, բայց քաղաքական հակասությունները չեն կարող խոցելի դարձնել մեր երկու պետությունների անվտանգությունն ու խաղաղ գոյակցությունը: Եթե քաղաքական ղեկավարությունն ու գեներալները հակասություններ ունեն, ապա կողմերից մեկը պետք է հեռանա: Այս պարագայում ամենախելամիտ որոշումը գեներալների նահանջն է, ինչն էլ աստիճանաբար կյանքի է կոչվում:
Բայց ամեն ինչից զատ չենք կարող չխոսել նաև մեկ այլ խնդրի մասին, որը պակաս վտանգավոր չէ, քան գոյություն ունեցող կոնֆլիկտային փոխհարաբերությունները: Բանն այն է, որ ՊԲ հրամանատարների հաջորդական հեռացման փաստերը կարող են բացասաբար ազդել բանակի մարտունակության և բարոյահոգեբանական վիիճակի վրա: Ասվածից հետևում է, որ Երևանն ու Ստեփանակերտը պետք է շատ զգույշ գործեն, առանց ավելորդ ցնցումների և լարումների: Չի կարելի ներքաղաքական խնդրի կարգավորման ճանապարհին կանգ չառնել ոչնչի առջև, անխնա գլխատել բանակն ու թողնել առանց հրամանատարների: Հուսով եմ ՀՀ վարչապետն ու Արցախի նախագահը հաշի կառնեն բոլոր այս վտանգներն ու դրանց դրսևորման բոլոր հնարավորությունները: