Մարտիմեկյան գործի դատական վարույթի կասեցումն ու գործը Սահմանադրական դատարան ուղարկելը անշուշտ նոր իրավիճակ են ստեղծում Հայաստանի համար կարևոր ոչ միայն իրավական, այլ իրավաքաղաքական նշանակություն ունեցող այդ գործում: Ասել, որ դատարանի այդ որոշումը վարչապետ Փաշինյանի համար եղել է անակնկալ, թերևս կլինի միամտություն: Ըստ ամենայնի, հենց այդ հանգամանքն էր նաև պատճառներից մեկը, որ վարչապետը դատական համակարգի մասին իր հայտնի ելույթում անդրադարձավ ապրիլյան քառօրյա պատերազմին և խոսեց դրա հանգամանքների ուսումնասիրության համար խորհրդարանական հանձնաժողովի ստեղծման անհրաժեշտության կամ հարցի հասունացման մասին:
Բանն այն է, որ ապրիլյան քառօրյա պատերազմը, ինչպես և Մարտի 1-ի գործը, խոշոր հաշվով համակարգային հարց է: Իհարկե, շրջանակներն ու սահմանները, անցնող գծերն ու բաժանումները այստեղ գուցե փոքր-ինչ տարբեր են՝ կոնֆիգուրացիայի իմաստով, բայց այդուհանդերձ այդ զարգացումներն ուղղակիորեն կապակցված են ոչ միայն արտաքին քաղաքական և ռազմաքաղաքական միջավայրին, այլև դրա համատեքստում Հայաստանի ներհամակարգային դասավորություններին:
Ապրիլյան պատերազմը գործնականում հասունանում էր տարիների ընթացքում, որում դեր ուներ մի կողմից՝ Ադրբեջանի ուժգին սպառազինման հանգամանքը, մյուս կողմից՝ այն, որ այդ սպառազինումը տեղի էր ունենում Ռուսաստանի գերակա աջակցությամբ: Ապրիլյան քառօրյային նախորդող մոտ հինգ տարիների ընթացքում Բաքուն գնել է մի քանի միլիարդ դոլարի մահաբեր սպառազինություն, որի 80 տոկոսը մատակարարել էր Ռուսաստանը: Իսկ սա արդեն միայն ռազմատեխնիկական խնդիր չէր, այլև ռազմաքաղաքական՝ հաշվի առնելով այն, որ Մոսկվան Հայաստանի դաշնակիցն էր: Այդ կարգավիճակը նշանակում էր, որ գնելով զենք Ռուսաստանից՝ Ադրբեջանը գնում էր նաև այն կիրառելու քաղաքական արտոնությունը և երաշխիքը, որ Ռուսաստանը չի խանգարի:
Այս արտաքին իրավիճակին զուգահեռ՝ Հայաստանը վարում էր անդեմ և անզոր քաղաքականություն: Սերժ Սարգսյանը փորձում էր հակակշռել Եվրաասոցացման գործընթացով, սակայն ինչպես ցույց տվեց 2013-ի սեպտեմբերի 3-ը՝ անօգուտ: Ռուսաստանի ճնշման տակ Սարգսյանը կայացրեց ԵՏՄ մտնելու որոշում, որից հետո առաջացավ ճգնաժամ Եվրամիության հետ: Իսկ այստեղ արդեն հարցը տեղափոխվում է Հայաստանի ներքին դաշտ, ներհամակարգային հարթություն, որտեղ ձևավորվել էր բավականին հետաքրքիր դիմակայություն իշխանական և միևնույն համակարգից սերված ոչ իշխանական բևեռների միջև: Դիմակայություն, որի խորքային իմաստը, ինչպես ակնառու դարձավ հետագա զարգացումների հետևանքով, Հայաստանի եվրասիականացման գործընթացի սահունության ապահովումն ու փաստորեն ռուս-ադրբեջանական ռազմաքաղաքական գործարքի հայաստանյան ալիբիի ապահովումն էր, այդ խնդիրների և վտանգների մասին խոսող եզակի լրատվամիջոցների և փորձագիտական փոքր շրջանակի լռեցումը: Այդ պայմաններում հասունանում էր արտաքին գրոհը Հայաստանի վրա:
Ի՞նչ ակնկալիքներ ու արտաքին ի՞նչ շփումներ կային այդ գործընթացում ներհամակարգային դասավորության մասնակիցների վարքագծում: Սրանք հարցեր են, որոնք կարող են նոր հանգամանքներ ի հայտ բերել հանրային եզրակացությունների համար՝ բխեցնելով հետագա իրավաքաղաքական անհրաժեշտություններ:
Լուսանկարը՝ Armeniasputnik-ի
