«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հանրային խորհրդի նախագահ, ԱԺՄ նախագահ Վազգեն Մանուկյանը:
– Այսօր ամենաշատ քննարկվող թեման Մարտի 1-ի գործից անջատված մասով դատական նիստն է եւ Արցախի գործող ու նախկին նախագահների դատարան ներկայանալը: Դուք ինչպե՞ս եք որակում Արցախի բարձրաստիճան պաշտոնյաների երաշխավորությունը Ռոբերտ Քոչարյանի կալանքը փոխելու համար:
– Նախեւառաջ՝ գործի մասին. ես առաջիններից եմ եղել, որ իմ կարծիքն այդ գործի մասին ասել եմ, ես լուրջ չեմ վերաբերվում այդ գործին, այս գործը, այս դատական պրոցեսը արհեստական են:
– Մարտի 1 չի՞ եղել, սպանություններ չե՞ն եղել:
– Մարտի 1 եղել է, բայց նայեք մեղադրանքը՝ սահմանադրական կարգի տապալում. այդպիսի դատավարությունը չի կարող ավարտվել ինչ-որ ապացույցով, եթե մաքուր դատավարություն գնա: Ինչ վերաբերում է երաշխավորությանը, շատ նորմալ էր այդ երաշխավորությունը: Ընդհանրապես ոչ մեկի մտքով չի անցնում, որ Ռ. Քոչարյանը կարող է փախչել, ոչ մի լուրջ մարդու մտքով այդպիսի բան չի կարող անցնել, եւ նրա խափանման միջոցի փոփոխությունը շատ բնական է:
– Այսինքն՝ միայն փախչելո՞ւ հանգամանքն է:
– Գիտեք ինչ, Ռ. Քոչարյանի մասին դրական, բացասական հազար բան կարող ես ասել, բայց նա այն մարդն է, ունի այնպիսի կենսագրություն, որը չի փչացնի այդպիսի քայլերով: Կարծում եմ՝ եւ՛ Ն. Փաշինյանը, եւ՛ դատավորը, եւ՛ դատախազը ներքուստ համոզված են, որ ոչ մի վտանգ չկա Քոչարյանի խափանման միջոցը փոխելուց, վտանգ չկա, որ նա կփախչի կամ կազդի դատական պրոցեսի վրա: Երկու նախագահ էլ երաշխավորում են, միարժեք պետք է այդ հարցը լուծվեր, այդտեղ խնդիր չկա:
– Իսկ ինչ եք կարծում, ճանաչելով այդ մարդկանց՝ իրե՞նք որոշեցին այդ երաշխավորագիրը ներկայացնել, թե՞ խնդրել են:
– Ես կարծում եմ՝ դա շատ բնական քայլ էր, իրենց նախաձեռնությամբ, ո՞վ պետք է խնդրեր, չեմ կարծում, թե մեկնումեկը պետք է խնդրեր: Նրանք լուրջ մարդիկ են: Մարդիկ, որ նախագահ են աշխատում, մի քիչ տարբերվում են, պատասխանատվության զգացում ունեն, խնդրելով այդպիսի բան չեն անի: Այդ քայլը համընկավ նաեւ Շուշիի գրավման օրը նշելու հետ:
– Դուք կգնայի՞ք այդ քայլին, կներկայացնեի՞ք այդպիսի երաշխավորագիր:
– Իհարկե, առանց մտածելու…
– Անդրադառնանք սահմանադրական կարգի խախտմանը: Բանակ բերելը Երեւան սահմանադրական կարգի խախտում չէ՞:
– Եկեք չմտնենք իրավաբանական տերմինների մեջ: Ի՞նչ է տեղի ունեցել. տեղի են ունեցել ընտրություններ. մաքո՞ւր են եղել, իհարկե՝ չէ, 95 թվականից մենք մաքուր ընտրություններ չենք տեսել… 1996թ. մենք հատորներով ապացույցներ ներկայացրինք, որ ընտրությունները կեղծվել են, դա բավարար պետք է լիներ, որպեսզի Սահմանադրական դատարանը որոշում ընդուներ երկրորդ փուլի վերաբերյալ, չընդունեց, իսկ 2008թ. ընտրություններին ոչ մի փաստաթուղթ չներկայացվեց, որ պարտադրեիր քննարկել: Երեք հոգի էին շատ ձայն հավաքել, Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց, որ ավելի քան 60 տոկոս ձայն է հավաքել, ասաց՝ ես պիտի դառնամ նախագահ, թե չէ լուծարելու եմ պետությունը, ու լուծարման պրոցես էր գնում: Օրինակ՝ գեներալ Մանվելը, որը, կարծեմ, պաշտպանության փոխնախարար էր, միանում էր իրենց, այսինքն՝ փորձ էր կատարվում ազդել բանակի վրա, 6 դիվանագետ ստորագրել էին նամակ, թեեւ դեսպանների հարցը չէ մեր ներքաղաքական պրոցեսների մեջ մտնելը, այդ պրոցեսը գնում էր, եւ դա պետք էր կանգնեցնել:
– Զենքի ուժո՞վ:
– Ձեր կարծիքով՝ ո՞վ էր շահագրգռված ընդհարումների մեջ՝ իշխանությո՞ւնը, թե՞ ընդդիմությունը. իշխանությունը երբեք շահագրգռված չէ ապակայունացնել երկրի վիճակը, ընդդիմությանը երբեմն դա պետք է գալիս: Ապակայունացում եղել է: Հանրահավաքներ են եղել, ես էլ եմ շենքերի շրջապատմանը մասնակցել: Իսկ իշխանությունը պարտավոր էր պետական կարգը պաշտպանել: Առաջին անգամ Հայաստանում ցավալի դեպք էր տեղի ունեցել, որ հանրահավաքի ցրելը բերել էր ընդհարման եւ զոհերի:
– Հանրահավաքը ապակայունացում չէ: Ընդդիմությունը չէր կարող, չէ՞, զենք-զինամթերք բերել:
– Զինամթերք ուներ եւ՛ իշխանությունը, եւ՛ ընդդիմությունը, աչք չփակենք դրա վրա… Այս գործի քննությունը պետք է սկսեին ներքեւից. տեսնել՝ ովքեր են սպանվել, ովքեր են կրակել, անմիջական հրաման տվողը կամ նախաձեռնողն ով է եղել:
– Հիմա այս դատական պրոցեսը կարո՞ղ է դա անել:
– Ո՛չ, որովհետեւ իրենք սկսել են վերեւից: Գիտեք, Ռ. Քոչարյանը 10 տարի եղել է երկրի ղեկավար, շատ լավ բաներ էլ են եղել, շատ վատ բաներ էլ, այդ ժամանակ մենք ընդդիմություն ենք եղել, միշտ պայքարել ենք, բայց Մարտի 1-ը քաղաքականացված գործ է: Հիմա դատավարությունը գնում է, կարծում եմ՝ չարժի, որ երկար դրա մասին խոսենք, բայց ես գտնում եմ, որ սա անպտուղ գործ է: Կարծում եմ՝ ճիշտ կլինի, որ դատարանը հաշվի առնի Արցախի երկու նախագահների ներկայացրած երաշխավորությունը:
– Այնուամենայնիվ, մի բան զարմանալի է մնում. ինչո՞ւ զինվոր բերել Արցախից:
– Որտեղի՞ց գիտեք, որ Ղարաբաղից զինվորներ են բերել:
– Անգամ թիվ է նշվում՝ 2 հազար զինվոր, եւ Քոչարյանի պաշտպանական կողմը չի հերքել:
– Դատարանի դերը չստանձնենք՝ ասենք ով է եկել, ով չի եկել: Բայց նորից եմ ասում, պետք է քննել ներքեւից, ուրիշ բան, եթե մեղավորությունների շղթան հասներ մինչեւ երկրի ղեկավարը: Թող դատարանը դրանով զբաղվի:
– Երկրի առաջին դեմքը ինչպե՞ս կարող էր անտեղյակ լինել 00-38 գաղտնի հրամանից. սա կասկածանք է հարուցում:
– Դուք մտնում եք դատական պրոցեսի մեջ: Չեմ ուզում ասել գլխավոր հրամանատարն ինչ իրավունքներ ունի: Մի պրոբլեմ կար. երբ որ վտանգ կա, որ զինվորականները կարող են միանալ ցուցարարներին, բնական է, որ իրենց կազարմաների մեջ ես հավաքում եւ աշխատում, որ չմտնեն ժողովրդի մեջ. մի այդպիսի բնական պրոցես է տեղի ունեցել… Սա հստակ քաղաքական գործ է, Հայաստանում բազմաթիվ գործերը թողած՝ կանգնել են միայն այս մի դեպքի վրա:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:
