Հայաստանում թավշյա հեղափոխությունից հետո կա ինստիտուցիոնալ ընդդիմության ձևավորման համար անհրաժեշտ նպաստավոր միջավայր. վարչապետության մեկամյակի կապակցությամբ մեծ մամուլի ասուլիսում հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը՝ ի պատասխան լրագրողների հարցին:
Լրագրողները հիշեցրել էին, որ մինչև հեղափոխությունն ընդդիմադիր Փաշինյանն էլ կարևոր էր համարում ինստիտուցիոնալ ընդդիմության ձևավորումը՝ իշխանափոխություն իրականացնելու համար, և արդյո՞ք Հայաստանում նոր իրավիճակում կա այդպիսի ընդդիմություն: Փաշինյանը չի գնահատել՝ կա, թե ոչ, թեև այստեղ թերևս անզեն աչքով էլ տեսանելի է, որ չկա: Եվ չէր էլ կարող լինել, քանի որ թավշյա հեղափոխությունից հետո մեկ տարին խիստ անբավարար է այդ խնդիրը լուծելու համար:
Մյուս կողմից՝ աներկբա է, որ այդ խնդրի լուծումը, ինստիտուցիոնալ ընդդիմության ձևավորմանն ուղղված գործընթացները, հույժ կարևոր են Հայաստանի կայուն ամբողջական զարգացման ճանապարհի և հաստատուն ընթացքի ապահովման համար, իհարկե, ի թիվս այլ կարևորությունների, այդ թվում՝ ինստիտուցիոնալ կառավարման համակարգի բյուրեղացման:
Փաշինյանն անշուշտ իրավացի է, որ թավշյա հեղափոխությունից հետո առկա է ինստիտուցիոնալ ընդդիմության ձևավորման բարենպաստ միջավայր: Նախկին համակարգը գործնականում չափազանց էական սահմանափակումներ էր ենթադրում դրա համար, իհարկե, ոչ թե օրենսդրորեն, այլ իր բնույթով, խաղի իր չգրված կանոններով: Ի վերջո, Հայաստանում հեղափոխությունը տեղի ունեցավ ամենևին ոչ ինստիտուցիոնալ ընդդիմությամբ, հակառակ դեպքում դրան սպասելու պարագայում բարդ է ասել, թե որքան տարիներ կպահանջվեին իշխանափոխության ունակ այդպիսի ընդդիմություն ունենալու համար: Սակայն անկասկած է, որ Հայաստանի գերնպատակը պետք է լինի հենց այնպիսի համակարգի հասնելը, որտեղ իշխանափոխությունը կլինի հենց այդ կատեգորիաների վրա հենված գործընթացի արդյունք, ոչ թե նոր հեղափոխությունների:
Այստեղ է, որ իրավիճակը իսկապես նպաստավոր է, ինչպես արձանագրում է վարչապետը. չկա այն միատարր և ամբողջատիրական համակարգը, որը պարփակում էր ամեն ինչ: Մյուս կողմից, սակայն, չգրված կանոններն այլևս փշրված են, սակայն հարց է առաջանում՝ իսկ գրված կանոնները արդյոք բավարա՞ր են ինստիտուցիոնալ ընդդիմության ձևավորման համար, թե՞ նախադրյալները պետք է ավելացնել օրենսդրական միջոցներով, ստեղծելով ավելի ու ավելի նշանակալի խթաններ: Այդ իմաստով, ի դեպ, հատկանշական է, որ վարչապետի ասուլիսին և այդ թեմայի շոշափմանը զուգահեռ՝ տարածվեց տեղեկությունը «Ռոյթերզ» գործակալությանը նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հարցազրույցի մասին, որում նա խոսում էր հզոր ուժի ձևավորման մասին, որը մարտահրավեր կնետի գործող իշխանությանը: Քոչարյանը հայտարարում էր, որ ինքն էլ կմիանա այդ ուժին:
Մի կողմ թողնենք հանգամանքը, որ երկրորդ նախագահն այդպիսով փորձում է իր համար ստեղծել քաղհալածյալի ավելի համոզիչ կերպար: Երևույթն այստեղ ավելի խորն է, և ակնառու է իրապես, որ նախկին իշխող համակարգը վերակազմակերպվում է և վերակառուցվում, այդ թվում՝ հասարակական-քաղաքական կառույցների տեսքով: Եվ որքան էլ տարօրինակ թվա, ինստիտուցիոնալ ընդդիմություն դառնալու ամենամեծ շանսն ունի հենց այդ համակարգը, որովհետև ունի նախ այդպիսի փորձ՝ ի վերջո, անկախ բնույթից, նախկինում ձևավորվել է իշխող իսկապես ինստիտուցիոնալ բավական հագեցած և ամուր համակարգ, և փորձից բացի ունի նաև շատ փող, կամ այդ համակարգի ձեռքում է գրեթե ամբողջ փողը, խոշոր կապիտալը: Եվ այստեղ վերստին առաջ է գալիս քաղաքականության և բիզնեսի, քաղաքականության և խոշոր կապիտալի սերտաճումը սահմանափակող և հարաբերությունը կարգավորող օրենսդրության խիստ անհրաժեշտությունը, որը նվազագույնի կհասցնի փողի վճռորոշությունը քաղաքական կառուցվածքների ձևավորման հարցում: Այլապես, նախկին համակարգն իհարկե չի կարող ձևավորել ինստիտուցիոնալ ընդդիմություն, որը հավակնի հանրային մրցունակ աջակցության, բայց կարող է ձևավորել քաղաքականության ինստիտուցիոնալ նենգափոխման համակարգ:
Սրան զուգահեռ, սակայն, շատ կարևոր է, որպեսզի Հայաստանում նաև դիվերսիֆիկացվի տնտեսական իրավիճակը, և փողը դադարի կենտրոնացած մնալ նախկին իշխող համակարգի շրջանակներում: Եվ այստեղ հարցն այլևս տարիների ընթացքում գողացածի բյուջե վերադարձը, հանրությանը վերադարձը չէ միայն: Դա կարևորագույն խնդիր է, սակայն այլ ասպեկտում: Տվյալ պարագայում շատ կարևոր է, որպեսզի ձևավորվեն կապիտալի նոր շրջանակներ՝ նոր որակներով և արժեքային, մտածողական նոր նկարագրով, որոնք կունենան սոցիալ-քաղաքական պատասխանատվության մասին նոր պատկերացումներ: Ի վերջո, անկասկած է, որ տնտեսական բազան քաղաքականության համար անխուսափելի է, և այստեղ խնդիրը մի կողմից կարգավորումների արդյունավետությունն է, մյուս կողմից՝ մտածողության, արժեհամակարգային հիմքը:
Հատկանշական է, որ ինստիտուցիոնալ ընդդիմության մասին խոսակցությունը ծագեց հենց այս՝ մեկամյա հանգուցային կետում, բայց ունեցավ նաև ասուլիսային կետային դրսևորում, մինչդեռ այն պետք է դառնա Հայաստանում ներքաղաքական դիսկուրսի կարևոր թեմաներից մեկը, առանց որի մենք չենք կարող խոսել պետական և հանրային կայուն իմունիտետի մասին: Իր հերթին, սակայն, այստեղ անհրաժեշտ է արձանագրել, որ խորքային, հիմնարար խնդիրը, անշուշտ, ընդդիմադիր մրցունակ գաղափարների առկայության հարցն է: