«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցը Պահպանողական կուսակցության նախագահ Միքայել Հայրապետյանն է։
– Պարոն Հայրապետյան, վերջին շրջանում կրկին ակտիվացել են Հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործության բացահայտման մասին խոսակցությունները։ Որքանո՞վ եք հավանական համարում այս գործը վերաբացումը։
– Վերաբացումն այլ բան է, բացահայտումն՝ այլ: Վերաբացել, թերևս, հնարավոր է: Պարզապես խնդիրը պետք է ֆիքսել՝ ինչո՞ւ վերաբացել, եթե մինչև վերջ բացահայտելն այս պահին անհնար է լինելու: Իսկ անհնար է լինելու, քանի դեռ մեր երկիրն անկախացման ճանապարհի մի մասն է անցել, և այսօր էլ տիտանական ճիգեր է անում անկախության չափաբաժինը մեծացնելու: Տեսականորեն պետք է, որ մի շարք մոտիվներ լինեն խնդիրը հենց այսօր վերարծարծելու համար, բայց այդ մոտիվներից հիմնականներին կարող է ծանոթ լինել լուրջ տեղեկատվության տիրապետողների քաղաքական խիստ նեղ շրջանակ, այն էլ՝ ոչ այնքան Հայաստանում:
– Ի՞նչ եք կարծում, արդյոք միայն Ռոբերտ Քոչարյանի գրքում առկա անճշտությունները, փաստերի խեղաթյուրումը նպաստեցին թեմայի շուրջ քննարկումների ծավալմանը, թե՞ կա հանրային պահանջ այդ գործը, ի վերջո, բացահայտելու։
– Պարոն Քոչարյանի գրառումները գուցե նպաստեցին, որ ոմանց նյարդերը տեղի տան, բայց դե նման բաները նախապատրաստողները հենց դրա վրա էլ դրույք են կատարում՝ հաշվառելով անհատական փսիխոգրամաները: Իսկ մեր պետականության ամենասև այդ էջը մինչև վերջ բացահայտելու հանրային պահանջ միշտ էլ եղել է և կա, թեև հանրությունն իր համար վաղուց բացահայտել է և, ատամները կրճտացնելով ու իմաստուն համբերատարությամբ, սպասել 20 տարի: Մեր ազգային հավաքական իմաստնությունն այնքան զորեղ է, որ կարող է լիարժեք բացահայտմանը սպասել որքան անհրաժեշտ է՝ մինչև պատեհ առիթն ու ժամանակները: Եվ կրկնեմ՝ դա կարող է բացահայտվել, երբ մեր երկիրն իրապես անկախ կդառնա, դուրս կգա իր արբանյակային կարգավիճակից: Ինքս չէի ուզենա գործիք լինել նման քննարկումների համար: Դա մեր խաղը չէ, եթե իհարկե լրիվ ուրիշ տեղերում լրիվ ուրիշ պայմանավորվածություններ չկան:
– Հայաստանի գործող իշխանություններն արդյո՞ք կկարողանան բացահայտել հոկտեմբերի 27-ը, լույս սփռել այդ գործի վրա։
– Հոկտեմբերի 27-ի բացահայտման լրջագույն պատասխանատվությունը մեր ներկա իշխանության վրա բարդելը կլիներ խորը անբարոյականություն, իշխանությանը նենգադավել («պադստավկա անել»), Հայաստանը դնել է՛լ ավելի բարդ վիճակի մեջ: Եվ խնդիրն ամենևին էլ այն չէ, թե մեր ներկա իշխանությունը կկարողանա՞, թե՞ ոչ. խնդիրն այսօր նրանից այդպիսի բան պահանջելն է: Դա նույնն է, թե իշխանությանը մեղադրել, թե ինչո՛ւ իրավամբ մեր ազգին պատկանող Վանը կամ Խարբերդը չի վերադարձնում:
– Հոկտեմբերի 27-ի աշխարհաքաղաքական կոնտեքստը չի խանգարի՞ գործի բացահայտմանը։ Արդյո՞ք իշխանությունը կգնա մինչև վերջ։
– Խոսքը հենց աշխարհաքաղաքական կոնտեքստի մասին է: Իշխանությունը Հայաստանի պետության թշնամին չէ, որ փորձի մինչև վերջ գնալ: Կա քարը նետելու և քարը հավաքելու ժամանակը: Կիսաճշմարտությունը հաճախ ավելի վնասակար է, քան բացահայտ սուտը: Մենք այստեղ գործ ունենք հոգևոր անվտանգության լուրջ բաղադրիչի հետ – երբևէ դուրս գալո՞ւ ենք պռատության, «մթոմության» հոգեբանական և աշխարհայացքային կործանիչ շրջապտույտից, դառնալո՞ւ ենք լիարժեք, թե՞ վաղվա պոետն էլ է երգելու. «Միայն ստվեր խիզախության, և իբր վերջ՝ ապտակն ուժգին մեր պատմության»:
– Պաշտպանության նախկին նախարար Վաղարշակ Հարությունյանը օրեր առաջ նշել է, որ Ռոբերտ Քոչարյանն ադրբեջանցիների հետ բանակցել է Մեղրին Լաչինի հետ փոխանակելու տարբերակը, իսկ Վազգեն Սարգսյանն ու Կարեն Դեմիրճյանը դեմ են եղել այդ տարբերակին։ Արդյո՞ք Մեղրիի տարբերակն ու հոկտեմբերի 27-ը կապ ունեն իրար հետ։
– Հոկտեմբերի 27-ի հետ շատ բան կապ ունի, այդ թվում՝ Մեղրիի հարցը: Մեղրիի մասին, որքանով որ մեր պետականությանը չէինք վնասի, մենք ասուլիսներով, հարցազրույցներով, հանրահավաքներով չափազանց կոշտ հանդես ենք եկել դեռևս 2000-2001թթ.-ին: «Հիշողությունն է հաշտության գաղտնիքը»,- ասում է հրեական իմաստնությունը. կարելի է բացել այդ ժամանակվա մամուլը, ուր հենց ինձնից, Պետրոս Մակեյանից, Շանթ Հարությունյանից և էլի մեկ-երկուսից զատ քիչ բան կտեսնենք:
Բայց հիմա մի՞թե դա է մեր պետականությանը նետված մարտահրավերը, մի՞թե մեր ազգային-պետական օրակարգը պետք չէ ձևավորել հայացքներս ապագային հառած՝ ներկան կերտելով: Պատմությունն այնքանով է կարևոր, որքանով ձևակերպել է մեր Հակոբ Պարոնյանը՝ «Ի՞նչ է պատմությունը – ետևդ նայել՝ առջևդ տեսնել»: Մեղրիի խնդիրն այսօր դարձյալ հրատապ է դառնում, բայց ոչ Հոկտեմբերի 27-ի համատեքստում, այլ այն պատճառով, որ ռուսական, ամերիկյան, եվրոպական աղբյուրները չափաբաժիններով հրապարակ են նետում մտահոգիչ տեղեկույթներ Նախիջևանի շուրջ տարբեր կենտրոնների, մեղմ ասած, հետաքրքրությունների մասին, ԴԱԻՇ-ի ծրագրերի մասին և մեզ համար կենսական այլ բաների մասին, որ մեր քաղաքական, քաղաքագիտական, լրագրական հանրույթները զլանում են տեսնել՝ «վազքով տարված ու զբաղված»: Մենք հայտնվել ենք 1920թ.-ի ապրիլ-մայիսյան վիճակին շատ նման մի կացության մեջ: Աստված չանի, որ հետևանքները նույնը լինեն, որ դարձյալ «անիվը կոտրվի իր սիրած փոսում»: Հայ միտքն ա՛յս ուղղությամբ մտահոգվելու անհրաժեշտություն ունի և ոչ թե կեղծ ու շեղող և, մանավանդ, օտար օրակարգերի:
