Մարտի 27-28-ը Ժնևում կայանալու է բանակցությունների հերթական փուլը Ռուսաստանի, Վրաստանի, Աբխազիայի, Հարավային Օսիայի, Միացյալ Նահանգների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ և ՄԱԿ-ի, Եվրամիության ու ԵԱՀԿ-ի համանախագահությամբ:
Համատեղ հռչակագիրն ու «կախարդված շրջանը»
Այս քննարկումները նվիրված են Հարավային Կովկասում անվտանգության և կայունության խնդիրներին և մասնավորապես Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հիմնախնդիրների կարգավորմանը, և շատերը հույս ունեն, թե 2008 թ. ռուս-վրացական պատերազմից 10 տարի անց հնարավոր կլինի ինչ-որ առաջընթացի հասնել այս հարցում: «Կոմերսանտը» գրել է, որ բանակցությունների կողմերը պատրաստում են համատեղ հռչակագիր հարաբերությունները և հակամարտությունները տարածաշրջանում կարգավորելիս ուժ չկիրառելու պարտավորության մասին: Եվ մեզ համար ժնևյան բանակցությունները հետաքրքիր են առաջին հերթին հենց այս տեսանկյունից, թե տարածաշրջանում ուժի չկիրառման մասին համաձայնագիրը կազդի՞ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի վրա: Ու թեև նման նախադեպը կարող է դրական լինել, հայ և վրացի փորձագետները կարծում են, որ հնարավոր համաձայնությունը ուղղակիորեն չի ազդի Ղարաբաղի հարցի վրա: Անշուշտ, ռուս-վրացական հարաբերությունների կարգավորումը կարևոր է տարածաշրջանում ընդհանուր կայունության և անվտանգության մակարդակի բարձրացման և տրանսպորտային կապերի զարգացման առումով, և այս հարցում էլ Հայաստանն ունի իր հետաքրքրությունը:
Հիշեցնենք, որ Վրաստանի վարչապետ Գիորգի Կվիրիկաշվիլին մարտի 9-ին հանդես էր եկել հայտարարությամբ՝ կոչ անելով Ռուսաստանին համատեղ քայլեր ձեռնարկել երկկողմ հարաբերությունների նորմալացման համար: Կվիրիկաշվիլին ասել էր, թե եկել է ժամանակը ընտրություն կատարելու՝ 2008 թ. պատերազմի տասնամյակը դիմավորել փոխադարձ մեղադրանքներով կամ անել խելամիտ, թեկուզև փոքր քայլեր հարաբերությունները «կախարդված շրջանից» դուրս բերելու համար:
Խորհրդանշական փաստաթուղթ
Կովկասյան տան գործադիր տնօրեն, քաղաքագետ Գիորգի Կանաշվիլին կարծում է, որ եթե նույնիսկ ինչ-որ փաստաթուղթ ընդունվի, ապա այն զուտ խորհրդանշական բնույթ է ունենալու: Կողմերը բանակցությունների մեկնարկից 10 տարի անց ցանկանում են գոնե ինչ-որ առաջընթաց արձանագրել: Վրացի փորձագետը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նշեց, որ տեղեկությունները սպասվող իրադարձության մասին հակասական են: Ռուսական լրատվամիջոցները գրում են, որ Ժնևում կարող է հռչակագիր ընդունվել, սակայն վրացական կողմը՝ վրացի պաշտոնյաները, արտգործնախարարությունը որևէ հայտարարությամբ հանդես չի եկել:
«Հայտնի է, որ կողմերը երկար ժամանակ աշխատել են տարաբնույթ փաստաթղթերի վրա, սակայն, ցավոք սրտի, այդպես էլ չի հաջողվել հասնել փոխհամաձայնության: Ավանդաբար հետևյալ իրավիճակն էր ստեղծվում. Վրաստանը պնդում էր, որ հռչակագրի կամ որևէ փաստաթղթի տակ ստորագրի նաև Ռուսաստանը: Ռուսաստանը հրաժարվում էր ստորագրել՝ ասելով, որ ինքը հակամարտության կողմ չէ, իսկ Վրաստանը այդ իրավիճակում պատրաստ չէր համաձայնագիր ստորագրել աբխազական և օսական կողմերի հետ, այդ պատճառով կողմերն ամեն անգամ հայտնվում էին «կախարդված շրջանի» մեջ: Թեև բանակցությունների նախորդ փուլերից հետո էլ կողմերը հայտարարում էին, որ առաջընթաց է գրանցվել իրավականորեն չպարտավորեցնող ինչ-որ հռչակագրի ընդունման շուրջ համաձայնության ուղղությամբ, այս անգամ, կարծում եմ, նման հնարավորություն տեսականորեն կա, որովհետև բոլոր կողմերն էլ հոգնել են գործընթացից և ուզում են ինչ-որ առաջընթաց գրանցել այս ուղղությամբ»,- նշեց Կանաշվիլին՝ միաժամանակ ավելացնելով, որ բանակցությունների համար ընտրված ժամանակն այնքան էլ հաջող չէ: Նա հիշեցրեց մոտ մեկ ամիս առաջ Հարավային Օսիայում տեղի ունեցած միջադեպը, երբ սպանվել էր Վրաստանի քաղաքացի Արչիլ Թաթունաշվիլին, իսկ նրա դին երկար ժամանակ չէին կարողանում վերադարձնել Վրաստան, և դա սրել էր ընդհանուր իրավիճակը՝ վտանգելով ժնևյան բանակցությունները:
«Իրավիճակը Վրաստանում այսօր շատ լարված է, և վստահ չեմ, որ մեր կողմը պատրաստ կլինի համաձայնել ինչ-որ փոխզիջումային տարբերակների: Բայց տեսնենք: Այնուամենայնիվ հույս ունեմ, որ կողմերը կգան ինչ-որ ընդհանուր հայտարարի»:
Ուղղակիորեն չի ազդի Ղարաբաղի վրա
Ինչ վերաբերում է հնարավոր ազդեցությանը ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացին, ապա Գիորգի Կանաշվիլու կարծիքով՝ եթե նույնիսկ ընդունվի ինչ-որ փաստաթուղթ, այն այնքան խորհրդանշական է լինելու, որ դժվար թե ուղղակիորեն ազդի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վրա:
«Ինձ թվում է, որ այս հռչակագիրը նույնիսկ մեր հակամարտությունների համատեքստում է խորհրդանշական բնույթ ունենալու: Այնուամենայնիվ, ես սա չէի անվանի առաջընթաց կամ ճեղքում»,- ավելացրեց մեր զրուցակիցը:
Մասնակի առաջընթացը հնարավոր է
Կովկասի ինստիտուտի գիտաշխատող, քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանի կարծիքով՝ Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև տեղի ունեցող զարգացումները ուղղակի ազդեցություն չունեն ամբողջ տարածաշրջանի համար: Դրանք վերաբերում են միայն վրաց-ռուսական հարաբերություններին:
«Վրաստանն ուզում է կարգավորել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, իսկ Ռուսաստանը, իմ կարծիքով, ուզում է նորմալացնել Վրաստանի հետ հարաբերությունները՝ մեծ զիջումներ չանելով: Այսպիսով, հիմա խոսակցությունը դրա մասին է: Այնտեղ մի քանի դեպք է եղել վերջերս: Մոտ մեկ ամիս առաջ Թաթունաշվիլի ազգանունով Վրաստանի քաղաքացի են սպանել Հարավային Օսիայում: Այս խնդիրը դեռ շարունակվում է, և Վրաստանի համար նաև դա է եղել առիթ այս թեմայով խոսելու: Վրաստանում ներքին գործընթացների ուղղությունն այնպիսին էր, որ այս պահի դրությամբ Վրաստանի իշխանությունները պատրաստ են Ռուսաստանի հետ ուղիղ և ավելի առարկայական բանակցությունների, բայց ամեն դեպքում սա Ղարաբաղի թեմային չի անդրադառնում»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում մեկնաբանեց փորձագետը:
Ռուս-վրացական հարաբերություններում մասնակի առաջընթաց կլինի: Տրանսպորտային հաղորդակցությունն ամբողջությամբ, իհարկե, չի վերականգնվի, բայց կարող է առաջընթաց լինել դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման ուղղությամբ և վիզային ռեժիմի ազատականացման առումով:
«Այս երկու ուղղությամբ առաջընթաց կարող է լինել: Ինչ վերաբերում է Աբխազիայով և Հարավային Օսիայով անցնող ճանապարհների վերաբացման խնդրին, ապա դա շատ ավելի երկարատև գործընթաց է: Գուցե այս թեմայով խոսակցություններ լինեն, բայց այս հարցում վերջնական լուծում դեռ չի սպասվում»,- ավելացրեց Կովկասի ինստիտուտի գիտաշխատողը:
