Չինաստանում և Ռուսաստանում կրկին խոսում են գազային համաձայնության մասին, որը կկապի երկու երկրները: Առաջին հայացքից ամեն ինչ հեշտ է թվում: Ռուսաստանն աշխարհի խոշորագույն հումք արտահանող երկիրն է: Չինաստանն աշխարհի խոշորագույն հումք ներմուծող երկիրն է: Թվում է, թե դրանք պետք է լինեն երկու երկրներին կապող ամուր տնտեսական հարաբերությունների գրավական, սակայն այդպես չէ:
Երկու կողմերի հասարակական և անգամ մասնավոր քննարկումների թեման եղել է գազի գինը: Չինաստանում ասում են, որ չեն պատրաստվում հազար խորանարդ մետրի համար 100-150 դոլարից ավելի վճարել, քանի որ դա հենց իրենց երկրի ներքին գինն է: Իսկ Ռուսաստանի իշխանությունները պնդում են, որ իրենց 350-400 դոլար գինը նախատեսված է բոլոր երկրների համար: Սակայն այս հարցի միակ լուրջ խնդիրը նախագծի արժեքն է:
Ռուսաստանն ու Չինաստանն ունեն շատ երկար ընդհանուր սահման, սակայն նրանց մեծ բնակավայրերը հեռու են միմյանցից, իսկ բնական գազը Ռուսաստանում շատ հեռու է գտնվում Չինաստանի խիտ բնակեցված շրջաններից: Սակայն Սիբիրի արևելքում գտնվող «Կովիկտինյան» գազային հանքավայրը շատ մոտ է Չինաստանին: Կովիկտան Պեկինից 3000 կմ հեռավորության վրա է, սակայն գազը պետք է ավելի հարավ գնա՝ դեպի Չինաստանի հարավային ափերը: Այսինքն՝ դա ավելացնում է գազատարի երկարությունը ևս 1000-2000 կմ-ով: Միևնույն ժամանակ այդ հանքավայրն այնքան էլ մեծ չէ, որպեսզի որակապես ապահովի Չինաստանի էներգետիկ պահանջները:
Այդ իսկ պատճառով պետք է գնալ դեպի հյուսիս-արևմտյան և Կենտրոնական Սիբիր, ինչն էլ մինչև 9000 կմ-ով կերկարացնի գազատարի ճանապարհը. այն անցնելու է բարդ տեղանքով, և նրա ծախսերը հսկայական են լինելու: Դա նույնը չէ, ինչ կառուցես գազատար ԱՄՆ-ից դեպի Կանադա, որտեղ արդեն գոյություն ունեն վստահելի ավտոճանապարհներ և երկաթուղային ենթակառուցվածքներ: Գազատարը կանցնի ճահիճներով, լեռներով և պիտի շրջանցի Մոնղոլիան: Դա ահռելի նախագիծ է: Ըստ նախնական հաշվարկների՝ այն կարժենա 100 մլրդ դոլար: Իսկ եթե ավելի ռեալ հաշվարկվի, ապա այն կարժենա 300 մլրդ դոլար, ինչի մեջ չի մտնում Չինաստանում ենթակառուցվածքներ ստեղծելը: Չինաստանն այժմ չունի հստակ գազային համակարգ, ինչպես բազմաթիվ այլ երկրներում է:
Հեռավորության և գնի հարցերն ինքնին կարող են բացատրել, թե ինչու են երկու երկրները բանակցում արդեն տասը տարի: Սակայն գոյություն ունի նաև մեկ այլ հանգամանք. այս երկու երկրները միմյանց չեն վստահում: Նրանց միջև կան տարածքային խնդիրներ, թեպետև հիմա համարվում է, որ նրանց հարաբերությունները վերջին 50 տարվա ընթացքում ամենաջերմ փուլում են, սակայն դրանք իդեալական չեն:
Ռուսները հսկակ ցույց են տվել, որ պատրաստ են տասնյակ միլիարդավոր գումարներ ներդնել նախագծերի մեջ, որոնք թույլ կտան քիչ կախվածության մեջ լինել Չինաստանից: Լավ օրինակ է «Արևելյան Սիբիր – Խաղաղ օվկիանոս» նախագիծը, որը սկսվում է «Կովիկտյան» նավթահանքերի մոտ, որտեղից էլ նավթը հասցվում է դեպի խաղաղ օվկիանոս: Ընդհանուր առմամբ դա 50 մլրդ դոլարի արժեք ունեցող նախագիծ է, որի խողովակաշարն ունի 4000 կմ երկարություն, այն ունի նավահանգիստ Խաղաղ օվկիանոսում, նավթամշակման կենտրոն և ընդհանուր հարուստ ենթակառուցվածք, որն անհրաժեշտ էր գազատարի կառուցման համար: Ռուսները կարող էին ավելի կարճ ճանապարհ գցել Չինաստանով, սակայն նրանք նախընտրեցին շրջանցել վեջինիս, գտնել այլ հաճախորդներ և չդառնալ գերի գնին, որը չինացիները կարող էին վճարել կամ չվճարել, եթե հատուկ իրենց համար գազատար կառուցված լիներ:
Անկասկած, երկու երկրների միջև համագործակցությունը կմեծանա, սակայն 200-300 մլրդ դոլարանոց նախագիծը կասկածելի է թվում: Նաև մեծ նշանակություն ունի ժամանակը: Վերջին 35 տարվա ընթացքում ռուսները Յամալից դեպի Եվրոպա իրականցրել են մի մեծ ծրագիր, որն արդեն հասել է շահագործման փուլին, սակայն դրա համար օգտագործվել են միլիարդավոր դոլարներ և 35 տարի ժամանակ: Նույնիսկ եթե չինացիները համաձայնեն իրականացնել այդ նախագիծը, ապա այն շահագործման կհանձնվի 2030 թվից ոչ շուտ:
