Հետին թվով խելոք ձևանալը միշտ էլ, իհարկե, հեշտ է: Հեշտ է, օրինակ, մեղադրել այժմ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ու ասել, որ եթե ասենք` 2008 թվականի փետրվարի 26-ին դիմեր կտրուկ գործողությունների, ապա այժմ իշխանությունը կլիներ փոխված: Կամ հեշտ է մեղադրել ՀԱԿ-ին հասարակությանը հիասթափեցնելու, Երևանի քաղաքապետի ընտրությունը ձախողելու և այլ ոչ մահացու կամ մահացու մեղքերի համար: Բայց մյուս կողմից` նաև հեշտ է անընդհատ հայտարարել, թե պայքարն ավարտվելու է հաղթանակով և ժամանակ առ ժամանակ ակնարկել հաղթանակի նորանոր հավանական ժամանակաշրջանների և նախադրյալների մասին:
Այդ իմաստով ընդդիմության դաշտում, որտեղ առայժմ կա հիմնական գործող մեկ ուժ ի դեմս ՀԱԿ-ի, ու թերևս մի քանի այլ հավակնորդներ, ստեղծվել է փակ շրջանի պես մի բան: Եվ դա, թերևս, պետք է գիտակցեն բոլորը` թե գործող հիմնական ուժերը, թե հավակնորդները: Այդ փակ շրջանում, որևէ մեկը որևէ մյուսի հաշվին միավոր չի կարողանալու վաստակել և այդ պատրանքները պետք է մի կողմ թողնել հենց հիմա, քանի դեռ չեն դարձել աղետ թե կոնկրետ պատրանք ունեցողների, թե ամբողջ ընդդիմության համար:
Շրջանը հենց նրանով է փակ, որ կամ դրա մեջ ես և մի մարմին ես բոլոր ներսում գտնվողների հետ, կամ դրանից դուրս ես ու ընդդիմություն չես: Իսկ եթե մի մարմին ես ըստ էության, ըստ դրության, ապա որքան շուտ մարմին դառնաս գիտակցությամբ, այնքան ավելի թեթև կլինի բացել շրջանն ու շարժվել առաջ: Այդ դատողությունները կարող են շատ փիլիսոփայական թվալ, թվալ կյանքից կտրված: Սակայն երևի թե այժմ հենց դրա ժամանակն է, այժմ նոր կյանքի մասին մտածելու ժամանակն է, իսկ դա անհնար է, եթե չես կտրվում հին կյանքից: Այժմ պետք է ներկա և նույնիսկ ապագա ժամանակով խելոք ձևանալ և ինտենսիվորեն առաջարկել ու քննարկել ընդդիմության կենսունակության նորանոր գաղափարներ:
Բարեբախտաբար դրա համար կա առանցքը, կորիզը, այն ձյան գունդը, որը ընդամենը կարիք ունի գլորվելու և մեծանալու, ոչ թե զրոյից ստեղծվելու: Հայ Ազգային Կոնգրեսին հաջողվեց պահել այդ ձնագունդը անկախ տարվա եղանակից: Այժմ այն ունի ընդամենը գլորվելու, գլորվելով մեծանալու անհրաժեշտություն: ՀԱԿ-ը, իր բոլոր վրիպումներով և բացթողումներով հանդերձ, կարողացել է ապահովել այդ նվազագույն, բայց հիմնարար խնդիրը: ՀԱԿ-ի այդ հաջողությունն է պատճառը, որ այսօր խոսք է գնում ոչ թե ընդդիմության լինել-չլինելու, այլ ընդամենը դինամիկան և արդյունավետությունը բարձրացնելու հնարավորությունների և պոտենցիալի մասին:
Հետևաբար ժամանակն է այլևս քննարկել ոչ թե բացթողումները, ոչ թե խելոք ձևանալ «Բա որ ասում էինք» թեմայով, այլ կոնկրետ և առարկայական քննարկումներ ծավալել եղածի հիմնարար և փաստական, ոչ թե սոփեստական վերլուծություններով, ինչպիսին այսուհետ կարող են ընկալվել «բա որ ասում էինք» տարբերակները, կամ էլ լինելիքի հավանական տարբերակների շուրջ: Իսկ Հայ Ազգային Կոնգրեսն էլ, թերևս, պետք է ի գիտություն ընդունի այն, որ «մի բան կա, բա որ ասացին» և անցնի առաջ:
