Հայաստանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանը Շվեյցարիայի Դավոս քաղաքում՝ համաշխարհային տնտեսական ֆորումի շրջանակներում, հասցրել է հանդիպել մի շարք պետությունների իր պաշտոնակիցների, բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ: Հունվարի 24-ին ՀՀ կառավարության տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունը տեղեկացրեց, որ Հայաստանի վարչապետը հանդիպում է ունեցել նաև Իրաքյան Քրդստանի վարչապետ Նեչիրվան Բարզանիի հետ:
Առևտուր, էներգետիկա և զբոսաշրջություն
Կարապետյան-Բարզանի հանդիպման ընթացքում քննարկվել են երկկողմ տնտեսական կապերի ամրապնդման ու զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները: Վարչապետներն անդրադարձել են փոխգործակցության հնարավորությունենրին՝ քննարկելով տարբեր ոլորտներում, մասնավորապես՝ էներգետիկայի, զբոսաշրջության, առևտրի բնագավառներում հարաբերությունների խորացման հնարավորությունները: Անդրադարձ է կատարվել նաև Երևան-Էրբիլ կանոնավոր չվերթի բացման հեռանկարներին:
Սա գուցե մամուլի կողմից մեծ ուշադրության չարժանացած, բայց իրականում չափազանց ուշագրավ իրադրաձություն է ոչ միայն տնտեսական, այլև Մերձավոր Արևելքում Հայաստանի արտաքին քաղաքականության տեսանկյունից՝ հաշվի առնելով նախորդ տարվա աշնանը Իրաքի քրդական ինքնավարությունում տեղի ունեցած հայտնի իրադարձությունները և Հայաստանի բավական զգուշավոր և չեզոք կեցվածքը Իրաքյան Քրդստանում՝ սեպտեմբերի 25-ին անցկացված անկախության հանրաքվեի կապակցությամբ:
Հարաբերությունները պահպանելու փորձ
Ընդհանրապես ի՞նչ շահեր ունի Հայաստանը Իրաքյան Քրդստանի հետ: Եվ հետո, հաշվի առնելով Բաղդադի կենտրոնական իշխանությունների, Թուրքիայի, Սիրիայի, մեղմ ասած, բացասական վերաբերմունքը քրդերի անկախական շարժումներին՝ Քրդստանի հետ կապերի խորացումը չի՞ վնասի այս երկրների հետ Հայաստանի հարաբերություններին:
Թեմային «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում անդրադարձել է ԵՊՀ Արաբագիտության ամբիոնի վարիչ, դոցենտ Հայկ Քոչարյանը՝ ասելով, որ քրդերի անկախության հանրաքվեից հետո Հայաստանի մանևրելու հնարավորություններն այս հարցում փոքր-ինչ սահմանափակվել են, ուստի Քրդստանի վարչապետի հետ հանդիպումը կարելի է գնահատել որպես քրդական ինքնավարության հետ հարաբերությունները պահպանելու փորձ:
Մասնագետի խոսքերով՝ նշված ոլորտները բավական լավ տեմպերով զարգանում էին մինչև անկախության հանրաքվեն, բայց հետագայում, երբ Իրաքյան Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարությունը Բաղդադի կենտրոնական իշխանությունների, հարևան Իրանի, Թուրքիայի և մի շարք այլ ազդեցիկ ուժերի ճնշման ներքո հրաժարվեցին հանրաքվեի արդյունքները իրացնելու և Քրդստանի անկախության հռչակելու մտադրությունից, իսկ Հայաստանն էլ այս երկրների հետ (իհարկե, բացառությամբ Թուրքիայի) ունի հարաբերություններ, խուսանավելու և քրդերի հետ հարաբերությունները խորացնելու Հայաստանի հնարավորությունները սահմանափակվեցին: Այս իրավիճակում Հայաստանի և Իրաքյան Քրդստանի վարչապետների հանդիպումը արաբագետը գնահատում է փորձ Հայաստանի կողմից՝ պահպանելու և չկորցնելու Քրդստանի հետ հարաբերությունները, որովհետև իրավիճակը տարածաշրջանում կարող է փոխվել:
«Բայց հարաբերությունները խորացնելը և զարգացնելը, ինձ թվում է, այս պահի դրությամբ մի քիչ դժվար կլինի անել, թեև առանձին տնտեսվարող սուբյեկտներ շարունակում են իրենց գործունեությունը, ուստի այս հանդիպումը նաև նրանց շահերը և իրավունքները պաշտպանելու մի ձև է: Սրանով փորձում են ցույց տալ, որ պետությունը դեռ հետևում է և հետաքրքրված է նման հարաբերություններով»,- ավելացրեց Հայկ Քոչարյանը:
Քրդստանը ֆինանսներ ունեցող շուկա է
Թեև Իրաքի քրդերն առայժմ չեն կարողացել հասնել իրենց բաղձալի երազանքին՝ անկախ պետության ստեղծմանը, հանրաքվեից հետո էլ պարտվեցին նավթագազային պաշարներով հարուստ Քիրկուկի շրջանը Իրաքի կառավարական ուժերին, այնուամենայնիվ, քրդական ինքնավարությունը շարունակում է մնալ ոչ միայն ռազմաքաղաքական, այլև տնտեսական ազդեցիկ խաղացող տարածաշրջանում: Օրինակ, Թուրքիայի հետ Քրդստանի առևտրաշրջանառությունը հասնում է մի քանի միլիարդ դոլարի: Թուրքիայի տնտեսական ներդրումներն այս շրջանում գերազանցում են 5 միլիարդի սահմանը: Իհարկե, քրդական ինքնավարությունը կարևոր միջանցք է նաև էներգետիկ ռեսուրսների տարանցման համար:
Հայաստանի և Իրաքյան Քրդստանի միջև առևտրաշրջանառության ծավալների մասին հստակ տվյալներ չկան: Հայկ Քոչարյանն ասում է, որ ամեն դեպքում ծավալը փոքր չէ, և երկկողմ համագործակցության ոլորտներում ներգրավված են տարբեր տնտեսվարող սուբյեկտներ: Օրինակ, մինչև անկախության հանրաքվեն ընդհանրապես Իրաք և մասնավորապես քրդաբնակ շրջաններ են արտահանվել ծխախոտ, ալկոհոլ և այլն:
«Նման ապրանքատեսակները դեռ ունեն պահանջարկ: Իհարկե, արդեն հիմնականում փորձում են աշխատել Բաղդադի հետ: Սակայն անկախ Քրդստանում տեղի ունեցած զարգացումներից՝ սա ֆինանսներ ունեցող շուկա է, որը ոչ ոք չի ուզում կորցնել, և Հայաստանն էլ այդ թվում փորձում է պահել իր շուկան»,- ասում է մեր զրուցակիցը:
Էրբիլում չբացված հայկական հյուպատոսությունը
Հայաստանի կառավարությունը սեպտեմբերի 25-ի հանրաքվեից ամիսներ առաջ որոշում էր կայացրել Իրաքյան Քրդստանի կենտրոնում՝ Էրբիլ քաղաքում, գլխավոր հյուպատոսություն հիմնելու մասին, սակայն նոր տեղեկություններ դրա մասին այդպես էլ չեղան: Կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ Իրաքյան Քրդստանի անկախության հռչակումը չեղարկելուց հետո Էրբիլում հայկական հյուպատոսություն բացելու հարցը սառեցվել է:
Պատասխանելով հարցին՝ արաբագետ Հայկ Քոչարյանն ասաց. «Այն ժամանակ էլ դա շատ դժվար բանակցությունների արդյունքում հնարավոր պիտի դառնար, սակայն այդ զարգացումները էլ ավելի են բարդացնում հարցը: Այժմ ավելի երկար բանակցելու և արդեն նաև իրաքյան կենտրոնական իշխանությունների հետ խոսելու հարց է առաջանում: «Սառեցում» ձևակերպումը երևի թե այնքան էլ ճիշտ չի: Դժվար է, բայց հետագայի համար կարող է և անհրաժեշտ լինել: Այսինքն՝ դուռը պետք չի փակել, որպեսզի հետո հեշտ լինի»:
