Կործանվող «Կարթագենի» հոգեվարքը

Հայ ազգային կոնգրեսի առաջարկին՝ բանակցել պատվիրակություններով, իշխանության պատասխանների մեջ, ավելի ճիշտ իշխանության տարբեր գործիչների պատասխանների մեջ հաճախ կարելի է լսել այն, որ պատվիրակություններով բանակցում են պետություններն իրար հետ, ոչ թե նույն պետության քաղաքական դաշտի ներկայացուցիչները: Օրինակ, այսօր էլ ՀՀԿ-ական Հովհաննես Սահակյանն է հայտարարել, թե ընդդիմությունն ու իշխանությունը հո թշնամական երկրներ չեն, որ պատվիրակություններով բանակցեն:

Այդ ձևակերպումը ոչ այլ ինչ է, քան տրամաբանական նոնսենս, կամ քաղաքականության մասին հակաբանական պատկերացում, դժվար է անվանել: Ով է ասել, որ պատվիրակություններով բանակցում են միայն երկու երկրները, պետությունները, իսկ քաղաքական ուժերի միջև այդպիսի բանակցություն լինել չի կարող: Երբ ՀՀԿ-ական որևէ գործիչ հայտարարում է, որ իրենց համար անընդունելի է Հայ ազգային կոնգրեսի առաջ քաշած օրակարգը, ապա այստեղ իհարկե միանգամայն հասկանալի դիրքորոշում է: Նույնիսկ հասկանալի է, երբ ասվի, որ մենք պարզապես չենք ուզում բանակցել պատվիրակություններով:

Սակայն երբ ասվում է, որ չեն բանակցում պատվիրակություններով, որովհետև դա միջպետական հարաբերության ֆորմատ է, ապա պարզ է դառնում, թե ինչու է թե Հայաստանի որակն այսօր այսպիսին, թե Հայաստանի և այլ պետությունների հարաբերության որակը այնպիսին, որ Հայաստանը կարգին դաշնակից ըստ էության չունի աշխարհում: Բանն այն է, որ Հայաստանի կառավարող «էլիտայի» մոտ ընդհանրապես թե ներքին, թե արտաքին քաղաքականության մասին պատկերացումները գտնվում են նախադպրոցական մակարդակի վրա:

Հարգելի՛ հանրապետականներ, պատվիրակություններով բանակցությունները հարիր են ցանկացած հարաբերության, թե՛ քաղաքական, թե՛ նույնիսկ մարզական:

Ֆուտբոլային տրանսֆերտներն օրինակ, տեղի են ունենում պատվիրակություններով բանակցությունից հետո, երբ ասենք տվյալ ֆուտբոլիստի և նրան իր կազմում տեսնելու ցանկություն ունեցող ակումբի պատվիրակները բանակցում են միմյանց հետ, իսկ հետո արդեն նոր ակումբն ու ֆուտբոլիստը կնքում են համաձայնություն: Այդպես է ցանկացած ոլորտում: Պատվիրակություններով բանակցությունը ամենևին էլ միջպետական հարաբերության արտոնությունը կամ յուրահատկությունը չէ: Ավելին, միջպետական հարաբերություններում իրական բանակցությունները հաճախ տեղի են ունենում ոչ թե պատվիրակությունների, այլ առաջին դեմքերի միջև: Հետևաբար, եթե ընդդիմությանը մերժելու փաստարկներ են բերվում, ապա դրանք գոնե լինեն տրամաբանական և բանականության շրջանակներում տեղավորվող փաստարկներ, ոչ թե խոսքեր, որոնք կարող են ընդամենը խեղել քաղաքական գործընթացների մասին առանց այդ էլ որոշակիորեն խեղված հանրային պատկերացումները: Բանն այն է, որ քաղաքական որևէ ուժ, ինչ-որ ուժի հետ թե՛ բանակցելիս, թե՛ չբանակցելիս, թերևս պետք է մտածի երկրում առկա քաղաքական մշակույթի և պատկերացումների արդիականացման մասին: Իսկ դա ենթադրում է, որ որևէ փաստարկ բերելիս, որևէ քաղաքական ուժ, առավել ևս կառավարողը, պետք է շատ երկար ծանրութեթև անի իր բերած փաստարկի տրամաբանական կառուցվածքը:

Այլ հարց է իհարկե, եթե իշխանությունը մերժելով պատվիրակությունների բանակցությունը, նկատի ունի, որ հարկավոր է բանակցել ավելի բարձր մակարդակով՝ առաջին դեմքերի մակարդակով: Դա իհարկե արմատապես փոխում է իրավիճակը: Բայց, հարկ է, որ իշխող ուժը չքաշվի իր իսկ մտքում եղածից և դա ձևակերպի որպես առաջարկ: Այսինքն, իշխանությունն առաջարկի ընդդիմությանը՝ ինչ պատվիրակություն, ինչ բան, մի՞թե մենք օտար պետություններ ենք, որ այդպիսի ֆորմալ բաների հետևից ընկնենք. եկեք միանգամից բանակցենք առաջին դեմքերի մակարդակով՝ Սերժ Սարգսյան-Լևոն Տեր-Պետրոսյան: Այդ դեպքում իհարկե իշխանությունն այսպես ասած նույնիսկ ձիու քայլ կատարած կլինի: Դա արդեն կլինի իսկապես քաղաքական նորաձևության բավական ծանրակշիռ թելադրանք, ու դժվար է պատկերացնել, թե օրինակ ընդդիմությունը դրանից հետո համարժեք ինչով կարող է պատասխանել: Ընդ որում, ամենևին պարտադիր չէ, որ իշխանությունն առաջին դեմքով բանակցության գա արտահերթ ընտրության օրակարգով: Չէ՞ որ ընդդիմության առաջնորդը հայտարարել է, որ իրենք իրենց օրակարգն են հռչակում, սակայն բանակցության տրամաբանությունը հուշում է, որ պետք է հաշվի առնեն նաև, որ իշխանությունն էլ բանակցության կգա իր օրակարգով:

Այնպես որ, Սերժ Սարգսյանին ընդդիմությունը տվել է գործունեության և մանևրի բավական լայն հնարավորություն, իհարկե այդպիսով այդ մանևրի հնարավորությունը թողնելով նաև իրեն: Անշուշտ, հազիվ թե ասենք Հովհաննես Սահակյանի, կամ նրա առավել ստաժավոր կուսակիցների պատկերացումների մեջ տեղավորվի Տեր-Պետրոսյանի հետ Սերժ Սարգսյանի անմիջականորեն հանդիպելու հնարավորությունը: Թեև լավ կլիներ, որ այդ առումով, այսինքն քաղաքական կրեատիվության պատկերացումների առումով երիտասարդ ՀՀԿ-ականները տարբերվեին իրենց ստաժավոր կուսակիցներից և ավելի լայն մտածեին: Բայց նրանք ստաժավոր ավանդույթների կրողներն են ընդամենը: Նրանց համար Սերժ Սարգսյանը գերագույն, գրեթե աստվածային մի կոնտենտ է, որի շփումն ընդդիմության առաջնորդի հետ կարող է քանդել ամբողջ «տաճարը»:

Իրականում, դա իսկապես այդպես է, բայց խնդիրն այն է, որ այդ «տաճարը», վաղ թե ուշ միևնույն է քանդվելու է, հետևաբար ավելի նախընտրելի է, եթե այդ պրոցեսը կառավարելի լինի, որ փլատակի տակ չմնա ոչ ոք, և ամենագլխավորը՝ փլատակի տակ չմնա պետությունը: Անշուշտ այստեղ կարևոր է դառնում այն, որ այդ ջանքերի առանցքում պետք է գերակա խնդիրը լինի Հայաստանի ժողովրդավարությունը, ընդ որում առանց Ղարաբաղի հարցի կարգավորմանը շաղկապելու:

Կարծես թե այդ խնդիրն աստիճանաբար ձեռք է բերում առանցքային նշանակություն և անհրաժեշտություն է առաջանում, որ թե՛ իշխանությունը, թե՛ ընդդիմությունը հասարակությանը հստակ մեսիջ հղեն, որ Ղարաբաղի խնդիրը չի կարող լինել և չի լինի երկխոսության մասին իրենց պատկերացումների առանցքում:

Լուսանկարը` www.bravo.am-ի