Մարտի 1-ի տասներորդ տարելիցին ընդառաջ՝ ընդդիմադիր «Ելք» խմբակցությունը երեկ շրջանառության մեջ է դրել 2008 թվականի իրադարձությունների մասին Ազգային ժողովի հայտարարության նախագիծ, որը իրավապահների առջև պահանջ է դնում սեղմ ժամկետներում բացահայտել և խստագույն պատասխանատվության կանչել մարտի 1-ին և 2-ին տեղի ունեցած սպանությունների կազմակերպիչներին և անմիջական կատարողներին, խաղաղ ցուցարարների դեմ ապօրինի ուժ կիրառողներին, ինչպես նաև վերանայել այս գործով դատապարտված ընդդիմադիրների մեղադրական վճիռները:
Հայտարարության ընդունումը «Ելք» դաշինքը կարևորում է խաղաղ, առանց զենքի հավաքների անցկացման իրավունքի արդյունավետ և անվտանգ իրացման, հանրային համերաշխության վերականգնման համար: Որպես հայտարարության ընդունման հիմնավորում՝ «Ելք»-ը նշում է, որ 10 սպանությունների կազմակերպիչները և անմիջական կատարողները մինչ օրս պատասխանատվության չեն կանչվել, զոհերի հարազատներին, ինչպես նաև ապօրինի ուժի գործադրման հետևանքով մարմնական վնասվածքներ ստացածներին արդարացի փոխհատուցում չի տրվել:
«Ելք»-ն ինչ-որ իմաստով Մարտի 1-ի քաղաքական շահառուներից մեկն է, որովհետև խմբակցության երկու պատգամավորներ՝ Նիկոլ Փաշինյանը և Սասուն Միքայելյանը, առավելագույն պատժաչափերն են ստացել Մարտի 1-ի գործով: Մյուս կողմից՝ Մարտի 1-ը Հայաստանի սահմանադրական կարգի հիմքում դրված գլխավոր ականներից մեկն է, և այս համատեքստում քաղաքական ուժերի վերաբերմունքն այս հարցին բացարձակապես համարժեք չէ: Ավելին՝ այնպիսի տպավորություն է, որ քաղաքական ուժերն այս իրադարձությունը հիշում են օրացույցին տուրք տալով և Մարտի 1-ի բացահայտման պահանջն ամենևին էլ չեն դարձրել այն բանալին, քաղաքական օրակարգի հարցը, որի միջոցով հնարավոր կլինի հասնել երկրում սահմանադրական կարգի վերականգնմանը:
Այս տարի փաստացի գործ ունենք Մարտի 1-ի տարելիցին նվիրված երեք առանձին նախաձեռնության հետ: ՀԱԿ-ը ավանդաբար անցկացնելու է իր երթը՝ հասկացնելով, սակայն, որ գործ ունենք դիսկրետ միջոցառման հետ, որը չի դառնալու քաղաքական օրակարգի մաս: Մուշեղ Սաղաթելյանը մարդկանց հրավիրել է Ազատության հրապարակ՝ ըստ էության, առանց քաղաքական օրակարգի ու ծրագրի: «Ելք»-ը չի բացառում, որ հրավիրելու է իր առանձին հանրահավաքը, որովհետև, Նիկոլ Փաշինյանի խոսքերով, ՀԱԿ-ի հետ ընդհանուր համաձայնություն չեն ձևավորել:
Դժվար չէ նկատել, որ Մարտի 1-ի բացահայտման պահանջը խուրդվել է երեք տարբեր լոկալ նախաձեռնություններում, և կասկածից վեր է, որ մարտի 2-ին կամ 12-ին այս հարցը դարձյալ «արխիվացվելու» է՝ մինչև հաջորդ տարելիցը:
Եթե Հայաստանում չկա որևէ ուժ, որը Մարտի 1-ի բացահայտման պահանջատեր է՝ պատմության իներցիային տուրք տալու փոխարեն, ապա դա բացահայտում է քաղաքական համակարգի չգրված կոնսենսուսը հակասահմանադրականության ստատուս քվոյի հաստատման և ռուսական գաղութատիրության պահպանման հարցում: Այս հարցերն իրականում փոխշաղկապված են, որովհետև Հոկտեմբերի 27-ը և Մարտի 1-ը այն նշանային իրադարձություններն են, որոնք ամբողջացրել են Հայաստանում ռուսական ազդեցությունը՝ մեր երկրում ռուսական տոտալիտար, կոռուպցիոն համակարգի հետ սերտաճած քրեաօլիգարխիայի հաստատման ճանապարհով:
Սակայն խնդիրը նաև բարոյական կողմ ունի, որովհետև եթե Մարտի 1-ը մանրանում, դառնում է, ըստ էության, կուսակցական միջոցառումներ, վերանում է հասարակության սուբյեկտությունը՝ որպես ոճրագործության բացահայտման հիմնական պահանջատեր:
Արյունոտ իրադարձություններից տասը տարի անց դրանց հետևանքները վերացված չեն՝ անգամ դառնալով քաղաքական ուժերի վարքագիծը «խմբագրող» գործոն: