Ռուսաստանը զավթող, ներխուժող և ագրեսիվ պետություն է: Ռուսաստանի խաղաղապահ զորքերը չեն կարող լինել հուսալի հակամարտությունների լուծման հարցում՝ հաշվի առնելով այն, թե ինչպես էին ռուսական զորքերը գործում Աբխազիայում և Ցխինվալում: «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց Թեհրանի համալսարանի պրոֆեսոր, քաղաքագետ Բահրամ Ամիր Ահմադիանը՝ խոսելով Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում միջազգային խաղաղապահ ուժեր տեղակայելու խնդրի մասին:
Ռուսներին պետք է սապոգի ներկայություն Արցախի հողի վրա
Հարցը վերջին շրջանում արդիական է դարձել հատկապես ուկրաինական կոնֆլիկտի կարգավորման գործընթացի համատեքստում: Ռուսաստանի նախագահն ամսվա սկզբին հանձնարարել էր արտգործնախարար Լավրովին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին ներկայացնել բանաձև Դոնբասի հակամարտող ուժերի «տարանջատման գծում» ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորքեր տեղաբաշխելու մասին: Ավելի ուշ Պուտինը Գերմանիայի կանցլերին առաջարկեց ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժեր տեղակայել Դոնբասի հակամարտության գոտում, ինչպես նաև «այն հատվածներում, որտեղ գործում են ԵԱՀԿ հատուկ դիտորդական առաքելությունները»: Խաղաղապահների հարցն այս կամ այն մակարդակով շարունակում է քննարկվել նաև ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման համատեքստում: Օրինակ՝ Սոչիի վերջին հանդիպումից հետո որոշ տեղեկություններ եղան այն մասին, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի նախագահները քննարկել են խաղաղապահ ուժերի հարցը, բայց այդ լուրն ավելի ուշ հերքեց Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը: Ու թեև Մոսկվան խուսափում է իր մտադրությունների մասին պաշտոնապես արտահայտվելուց, որոշ փորձագետներ համոզված են, որ այն ստրատեգիական նշանակության խնդիր է Ռուսաստանի համար: Քաղաքագետ Ստյոպա Սաֆարյանն ասում է, որ «այս ամբողջ պատմության մեջ Ռուսաստանի թիվ մեկ շահագրգռությունը Արցախի հողի վրա ռուս խաղաղապահներ ունենալն է և այդ կերպ հակամարտության գոտում բացառիկ ազդեցության հասնելը, ինչպես որ նա արել է Մերձդնեստրի, Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հակամարտությունների դեպքում»: Եվ հիմա Ռուսաստանն ուզում է շահարկել Դոնբասի խաղաղապահների հարցը ՄԱԿ-ի անվան տակ իր ծրագրերը նաև այլ հակամարտությունների պարագայում միանձնյա առաջ տանելու համար:
Ի դեպ, ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման միջազգային անվտանգության երաշխիքների մասին օրեր առաջ որոշ հետաքրքիր մանրամասներ բացահայտեց Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը՝ ասելով, որ դրանք լինելու են «բազմաշերտ» միջազգային երաշխիքներ:
Լավագույն վիճակը Պուտինի համար
Խոսելով հարցի մասին՝ իրանցի փորձագետ Բահրամ Ամիր Ահմադիանն ասում է, որ իր կարծիքով՝ Ռուսաստանը հետաքրքրված չէ Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմամբ և չկա քաղաքական լուրջ կամք այդ խնդրին ուշադրություն դարձնելու համար:
«Հատկապես Պուտինը, իր նախագահության տարիներին, չի ցուցաբերել որևէ հետարքրություն, որովհետև եթե խաղաղություն հաստատվի Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև, այլևս տարածություն չի մնա Ռուսաստանին՝ խաղալու համար: 1994 թ. մայիսին ԵԱՀԿ-ի միջնորդությամբ զինադադար հաստատելուց հետո, Ռուսաստանը երեք երաշխավորներից էր, որն ունի շատ հետաքրքրություններ և իր անհանգստությունները, հետևաբար չի կարող լինել չեզոք խաղացող: Երբ չկա խաղաղություն Ռուսաստանի հարավային սահմաններում՝ Հարավային Կովկասում, Ռուսաստանը շատ պատրվակներ ունի ռազմական ներկայություն ունենալու տարածաշրջանում, որպեսզի պաշտպանի և պահպանի իր դիրքերը ինչպես ՆԱՏՕ-ի, այնպես էլ ԱՄՆ-ի դեմ:
Իմ կարծիքով՝ լավագույն լուծումը կլինի փոխզիջումը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև՝ հասնելու համար խնդիրների լուծմանը: Ինչպես գիտենք՝ կան շատ սառեցված հիմնախնդիրներ, որոնք մինչ օրս լուծված չեն: Դրանցից մեկը Քաշմիրի խնդիրն է: Բրիտանացի կառավարիչը լքեց շրջանը 1947 թ. սկզբին, երբ Հնդկաստանը անկախացավ, և երբ նա հեռանում էր Քաշմիրից, տեղի իշխանությունները խնդրեցին նրան հարթել Քաշմիրի շուրջ վեճը Հնդկաստանի և Պակիստանի միջև: Նա պատասխանեց, որ լավագույն վիճակը ներկայիս վիճակն է: Հիմա Պուտինի պարագայում Ղարաբաղի լավագույն վիճակը ներկայիս «ոչ խաղաղություն, ոչ պատերազմ» վիճակն է»,- ասում է պրոֆեսոր Ամիր Ահմադիանը:
Իրանցի քաղաքագետի համոզմամբ՝ ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծմանը խոչընդոտող ամենակարևոր խնդիրներից մեկն այն է, որ կոնֆլիկտի երկու կողմերն էլ ընկալում են այս խնդիրը որպես իրենց ազգային հեղինակության, հարգանքի և ինքնության խնդիր:
Խաղաղապահներ՝ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո
Անդրադառնալով Ղարաբաղում ռուսական զորքերի հնարավոր խաղաղապահ առաքելության հարցին՝ մեր զրուցակիցը կարծիք հայտնեց, որ ռուսական խաղաղապահ զորքերը հուսալի չեն զինված բախումների դադարեցման կամ կոնֆլիկտների կարգավորման առումով:
«Ռուսաստանը զավթող, ներխուժող և ագրեսիվ պետություն է: Ղարաբաղի համար խաղաղապահ առաքելության լավագույն տարբերակը կլիներ այն, որ խաղաղապահ ուժերը կազմվեին արտատարածաշրջանային պետությունների կողմից՝ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո: Տարածաշրջանի պետությունները՝ ներառյալ Ռուսաստանը, Թուրքիան և Իրանը, իրենց շահերն ու մտահոգություններն ունեն, և ցանկացած լուծում կարող է չբավարարել կողմերից մեկին, հետևաբար հիմնախնդրի լուծումը, այսպես թե այնպես, ազդելու է տարածաշրջանային երկրների ապագա հարաբերությունների վրա»:
Իրանի դիրքորոշումը
Իսկ ո՞րն է Իրանի դիրքորոշումը խաղաղապահների հարցի վերաբերյալ, և եթե Իրանը իսկապես դեմ է իրեն սահմանակցող հակամարտության գոտում օտարերկրյա ուժերի տեղակայմանը, ապա ունի՞ արդյոք Իրանը բավարար լծակներ կանխելու նման սցենարի իրականացումը:
Պատասխանելով հարցին՝ Բահրամ Ամիր Ահմադիանն ասաց, որ Իրանն ունի բավարար ներուժ դրական դեր խաղալու այս հարցում, բայց Թուրքիան և Ռուսաստանը գոհ չեն Կովկասում Իրանի ակտիվությունից:
«Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է և սերտ հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի հետ, իսկ Ռուսաստանը նմանատիպ հարաբերություններ ունի Հայաստանի հետ: Այս պետությունները դժգոհ են Կովկասում Իրանի ակտիվությունից: Միևնույն ժամանակ, Ադրբեջանը քննադատում է Իրանին՝ Հայաստանի հետ սերտ հարաբերությունների համար՝ ասելով, թե Իրանը, որպես շիա մուսուլման երկիր, պետք է օգնի և աջակցի Ադրբեջանին ընդդեմ Հայաստանի: Նրանք նույնիսկ պահանջում են Իրանից փակել Հայաստանի սահմանը»,- եզրափակեց Բահրամ Ամիր Ահմադիանը:
