«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Ռիչարդ Կիրակոսյանը
– Մեծ ութնյակի գագաթնաժողովի ընթացքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների նախագահները ԼՂ հարցի կարգավորման վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն տարածեցին, որում ակնհայտ շտապողականություն կար խնդրի լուծման առումով: Մասնավորապես նախագահները նշում էին, որ Կազանում հունիսին կայանալիք հանդիպմանը պետք է ավարտվեն աշխատանքները հիմնարար սկզբունքների շուրջ: Ձեր գնահատմամբ, ի՞նչ մեսիջ էր դովիլյան հայտարարությունը և ինչքանո՞վ է հավանական, որ Կազանում որևէ առաջընթաց լինի:
– Մեծ ութնյակի գագաթնաժողովը շատ կարևոր է, բայց յուրաքանչյուր գագաթնաժողովի ժամանակ ԼՂ հարցի վերաբերյալ հայտարարություն լինում է և պետք չէ դրանց միշտ արձագանքել: Սակայն այս վերջին հայտարարությունը շատ ավելի կարևոր է, քան նախկինները, և պարզ է, որ Մինսկի խումբը հիմա ավելի մեծ ճնշման տակ է գործում, և այդ ճնշման հիմնական պատճառը Ադրբեջանն է: Այս հայտարարության շտապողականությունը հիմնականում պայմանավորված է Ադրբեջանի կողմից եկող պատերազմի վերսկսման վտանգով: Այս հայտարարությունը նաև ավելի մեծ մի նախագծի արտացոլում է` Կազանում կայանալիք Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման ժամանակ Մինսկի խումբը կփորձի նրանցից ստանալ մեկէջանոց մի փաստաթուղթ, որը կմերժի ուժի կիրառումը կոնֆլիկտի լուծման համար և կվերահաստատի խնդիրը խաղաղ ճանապարհով լուծելու կողմերի ցանկությունը: Սա է Կազանի նախագիծը, սակայն կա մեկ այլ նախագիծ այս տարվա ավելի ուշ շրջանի համար, որը ենթադրում է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները կհամաձայնեն Մադրիդյան սկզբունքների շուրջ: Բայց չպիտի մոռանալ, թե ինչ են իրենցից իրականում ներկայացնում այդ սկզբունքները: Դա խաղաղության համաձայնագիր չէ, այլ ավելի շուտ խաղաղ բանակցությունների օրակարգ: Մինսկի խմբի առաջնահերթությունները հիմա այլ են, քան նախկինում: Այսօր ՄԽ առաջնահերթությունն է պահել Ադրբեջանին բանակցային սեղանի շուրջ, ինչպես նաև կանխել Ադրբեջանի պատերազմ սկսելու ցանկությունը: Մինսկի խմբի համար միակ վտանգը Ադրբեջանն է, և Հայաստանը պետք է աշխարհին հիշեցնի այդ փաստի մասին: Միայն Ադրբեջանն է տարածաշրջանային անվտանգության և կայունության միակ վտանգը:
– Մայիսի 25-ին Եվրահանձնաժողովի ընդունած «Նոր պատասխան փոփոխվող հարևանությանը» փաստաթղթում նշվում է, որ Եվրամիությունը պատրաստ է քայլեր ձեռնարկել` ընդլայնելու իր ներգրավվածությունը այն ձևաչափերում, ուր դեռ ներկայացված չէ, օրինակ` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում: Մինչ օրս ԵՄ-ն Մինսկի խմբում ներկայացված էր ի դեմս Ֆրանսիայի, այսօր ցանկանում է ներկայանալ որպես կառույց: Ինչպե՞ս կգնահատեք ԵՄ այս նախաձեռնությունը և ինչո՞վ է պայմանավորված ԵՄ ակտիվացումը ԼՂ հարցի կարգավորման գործընթացում:
– Այստեղ զարգացման երկու ճանապարհներ կան: Առաջին` ԵՄ-ն վերջապես հասկացել է, որ ինքը պետք է աջակցի Մինսկի խմբի խաղաղ բանակցային գործընթացին, և երկրորդ` հնարավոր է ԵՄ-ն ցանկանում է փոխել ՄԽ ֆորմատը, և Ֆրանսիան կփոխարինվի Եվրամիությամբ: Սակայն սա ԵՄ ներքին խնդիրն է, բայց Հայաստանի և Ղարաբաղի համար ԵՄ ավելի մեծ ներգրավվածությունը դրական է:
– Ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների զարգացումներից մեկն էլ այն է, որ Ռուսաստանը իր վերաբերմունքը փոխել է իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության նկատմամբ: Ձեր գնահատմամբ, ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների նման զարգացումները կարո՞ղ են հանգեցնել նրան, որ Ռուսաստանը փոխի իր դիրքորոշումը հարավկովկասյան հակամարտությունների նկատմամբ ևս:
– Դեռևս շատ վաղ է նման բան ասել, սակայն հստակ է, որ Միացյալ Նահանգները և Ռուսաստանը միմյանց հետ սերտ համագործակցում են Մինսկի խմբի շրջանակներում: Ընդհանուր առմամբ սա դրական է և շատ դեպքերում նպաստում է, որ Հարավային Կովկասը լինի ոչ թե մրցակցության, այլ համագործակցության տարածաշրջան: Եվ ռուս-ամերիկյան հարաբերությունները չէ, որ կարող են փոխել տարածաշրջանային զարգացումները: ԼՂ հակամարտության կարգավորման ընթացքը կարող է փոխել հենց Ռուսաստանը` երբ Ռուսաստանը բարելավում է իր հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ, լավ հարաբերություններ զարգացնում Թուրքիայի հետ, ապա դա կարող է լինել շատ մեծ խնդիր Հայաստանի և Ղարաբաղի համար:
– Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում Օբամայի քայլը` Ռուսաստանի վարչապետ Վլադիմիր Պուտինին Միացյալ Նահանգներ հրավիրելու հանգամանքը:
– Կարծում եմ` սա արտացոլում է այն հանգամանքը, որ ե՛ւ նախագահ Մեդվեդևը, ե՛ւ վարչապետ Պուտինը հանդիսանում են ամենաուժեղ կառավարող շրջանակները Ռուսաստանում: Ավելին` դեռևս հստակ չէ, թե ով է լինելու Ռուսաստանի ապագա նախագահը, և այդ առումով ամերիկյան հրավերը ե՛ւ իրատեսական է, ե՛ւ խելացի:
– ԼՂ հարցի շուրջ ընթացող բանակցային գործընթացում Ռուսաստանի դերի կարևորությունը Դուք ևս շեշտեցիք, և այսօր ռուսական կողմը բազմաթիվ հայտարարություններ է տարածել` շեշտելով, թե իրենք անելու են հնարավոր ամեն ինչ Կազանի հանդիպման ժամանակ արդյունք ստանալու համար: Կա նաև կարծիք, որ Մեդվեդևը, 2008թ. ստանձնելով գլխավոր միջնորդի դերը, այժմ ցանկանում է ամեն ինչ անել ԼՂ հարցում առաջընթաց գրանցելու համար, որպեսզի առաջիկա նախագահական ընտրություններին չգնա անհաջողակի պիտակով: Ձեր կարծիքով, սա կարո՞ղ է ազդեցություն գործել, և մինչ Ռուսաստանի նախագահական ընտրությունները ԼՂ հարցում զարգացումներ լինեն:
– Այո և ոչ: Ռուսական քաղաքականությունն ավելի շատ վերաբերում է գործընթացին, ոչ թե արդյունքին: 2008թ. ռուս-վրացական պատերազմից հետո Ռուսաստանն օգտագործում է Մինսկի խումբը և ղարաբաղյան հարցը` ցույց տալու համար, որ ինքը կարող է համագործակցել Արևմուտքի հետ, և պատահական չէ, որ ԼՂ հարցում Ռուսաստանն այսօր ունի դիվանագիտական առաջնահերթություն` ՄԽ մյուս համանախագահների թույլտվությամբ: Այնպես որ, Ռուսաստանի համար ավելի կարևոր է բանակցային խաղաղ գործընթացը, ոչ թե կոնֆլիկտի լուծումը: Շատ դեպքերում Ռուսաստանն ավելի մեծ շահ ունի ստատուս քվոյի պահպանումից, քան հարցի վերջնական լուծումից: Եվ սա ընդհանրապես կապ չունի Մեդվեդևի կամ Ռուսաստանի ներքին քաղաքականության հետ: Սա ավելի շատ առնչություն ունի Ռուսաստանի վարած արտաքին քաղաքականության հետ` այն իմաստով, որ Ռուսաստանը մնա խաղի մեջ: Իսկ եթե Մեդվեդևը կարիք ունի այս խնդրով ուժեղացնել նախագահ դառնալու իր հնարավորությունները, ապա շատ ավելի կարևոր խնդիրներ կարող է օգտագործել, մասնավորապես` տնտեսական և դեմոգրաֆիկ խնդիրները:
– Միջազգային հանրությունը ողջունեց Սերժ Սարգսյանի կատարած վերջին քայլերը` կապված համաներում հայտարարելու և ընդդիմության հետ երկխոսություն սկսելու հետ: Չե՞ք կարծում, որ այդ ողջույնները նպատակ են հետապնդում Հայաստանի իշխանություններին մղել ԼՂ հարցում ավելի վճռական քայլեր կատարելու` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ մինչ այդ նշվում էր, թե ներքաղաքական լարվածությունն է պատճառը, որ կողմերը չեն գնում վճռական քայլերի:
– Միջազգային հանրության համար առաջնահերթություն է Հայաստանի ներքաղաքական առաջընթացը, բայց դա անմիջականորեն ԼՂ հարցի հետ կապ չունի:
– Այն, որ ներքաղաքական հարցերում կա համաձայնություն ընդդիմության հետ, հնարավո՞ր է ենթադրել, որ Սերժ Սարգսյանն ավելի ազատ կլինի ԼՂ հարցի շուրջ իր գործողություններում:
– Իհարկե, տարիներ շարունակ այս իշխանությունները լեգիտիմության պակաս են ունեցել, ինչը շահարկվում է: Եվ ներկայիս ներքաղաքական գործընթացները կօգնեն Հայաստանին արտաքին քաղաքական բնագավառում: Կարծում եմ` այս գործընթացը սկսվել է Հայաստանի ներսում և ոչ թե արտաքին ճնշման արդյունք է, և ոչ էլ փորձ է ստիպելու Հայաստանին կոմպրոմիսի գնալ ԼՂ հարցում:
– Սերժ Սարգսյանի այս քայլերը, որոնք ողջունվում են նաև միջազգային հանրության կողմից, կարո՞ղ են երաշխիք լինել, որ գալիք նախագահական ընտրություններում նա հանդես գա որպես ավելի ժողովրդավար և միջազգային հանրության կողմից առավել ընկալելի թեկնածու:
– Սա հարց է, որին ոչ ոք դեռևս չի կարող պատասխանել, բայց այստեղ երկու կարևոր հանգամանք կա: Առաջին` հարց է, թե արդյո՞ք այդ քայլերը ուշացած չէին, երկրորդ գործոնը իրականությունն է: Գալիք նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունները շատ կարևոր թեստ են լինելու Հայաստանի համար, քանզի ակնկալիքները շատ ավելի բարձր են ինչպես Հայաստանի ներսում, այնպես էլ` դրսում: Եվ հենց Սերժ Սարգսյանը բարձրացնի այդ ակնկալիքները, կնշանակի, որ գալիք ընտրությունները չեն կարող լինել այնպես, ինչպես նախկինները, Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ կորցնել ևս մեկ հնարավորություն:
