Սիրիական և իրաքյան հակամարտությունների պատճառով Անկարան հայտնվել է դիվանագիտական շրջապտույտում: Այդ պայմաններում հասարակական կարծիքի ուշադրությունից դուրս է մնում ռազմավարական մի կարևոր իրադարձություն, որը հղի է ռազմաքաղաքական բազմանշանակ հետևանքներով: Թուրքիայի կառավարությունը Ռուսաստաից C 400 համակարգ գնելու որոշում է ընդունել. համաձայնագիրը ստորագրված է, սակայն որպեսզի այն ուժի մեջ մտնի, որոշ տեխնիկական հարցեր պիտի կարգավորվեն:
Հարցի առնչությամբ թուրք լրագրող Ուգուր Դյունդարը հարցազրույց է հրապարակել հմուտ դիվանագետ և նախկին դեսպան Շյուքուր Էլեքդագի հետ:
Ուգուր Դյունդար – Ինչո՞վ է պայմանավորված Ռուսաստանից C 400 համակարգի գնման անհրաժեշտությունը:
Շյուքուր Էլեքդագ – Թուրքիան պաշտպանական ոչ մի համակարգ չունի մեծ, միջին և փոքր բալիստիկ հրթիռների հարձակումների դեմ: Այդ բացը ցանկացած պահի կարող են օգտագործել պոտենցիալ թշնամիները, այդ պատճառով էլ Թուրքիան միանգամայն արդարացիորեն ցանկանում է մշակել հակահրթիռային և հակաօդային իր ազգային պաշտպանական համակարգը: Այդ նպատակով նա ծրագրում է ձեռք բերել հակահրթիռային համակարգի մարտկոցների որոշակի քանակություն, ինչպես նաև արտադրողի հետ համատեղ արտադրության հնարավորություն:
Ու. Դ.- Շատ լավ, բայց մի՞թե Ռուսաստանը C 400-ի 2,5 մլրդ դոլար արժողությամբ վաճառքի դիմաց կտրամադրի համակարգի արտարդրման տեխնոլոգիան:
Շ. Է. – Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ Իբրահիմ Քալինը իր հայտարարության մեջ նշել է, որ Ռուսաստանը համաձայնագրի շրջանակներում համաձայնել է Թուրքիային տրամադրել տեխնոլոգիաները և կազմակերպել համատեղ արտադրություն: ԱՄՆ-ն և Եվրոպան չընդունեցին Թուրքիայի այդ որոշումը. նրանց առաջարկությունները անմրցունակ էին և չէին ենթադրում տեխնոլոգիաների հանձնում, այնպես որ այդ համակարգերի պտուտակին անգամ հնարավոր չէր հասու լինել: Դա մեր կողմից անընդունելի էր, այդ պատճառով էլ մենք դիմեցինք Ռուսաստանին: Անձամբ ես չեմ հավատում, որ Ռուսաստանը կտրամադրի C 400-ի տեխնոլոգիաները և կկազմակերպի համատեղ արտադրություն: Պատճառն այն է, որ երբ խոսքը բարձր արդյունավետությամբ սպառազինության մասին է, ռուսները ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրին չեն տրամադրի տեխնոլոգիական արժեքավոր գաղտնիքներ: Սա կասկածի առիթ է տալիս:
Ու. Դ.- Ձեր խոսքերից կարելի՞ է ենթադրել, որ Անկարան սին հույսեր է փայփայում և գիտակցաբար մոլորության մեջ է դնում հասարակական կարծիքը:
Շ. Է. – Ամենատհաճն այն է, որ եթե C 400-ը, ինտեգրված չլինելով ՆԱՏՕ-ին, առանձին օգտագործվի իր ռադարային համակարգերով հանդերձ, թևավոր կամ բալիստիկ հրթիռներ ոչնչացնելու նրա հնարավորությունը հավասարազոր է զրոյի, այսինքն C 400-ը ի վիճակի չի լինի կանխելու այն սպառնալիքը, որին Թուրքիան ուզում է հակադրվել:
Ու. Դ.- Զարմանալի է, իսկ ինչպե՞ս է դա հնարավոր:
Շ. Է. – Այժմ Թուրքիայի հակաօդային պաշտպանությունը գործում է ՆԱՏՕ-ի ցանցի հետ համատեղ: Այդ ցանցը զորու է հայտնաբերելու ՀՕՊ-ի բոլոր սպառազինությունները, ռադարները և վերահսկողական կենտրոնները: Ցանցը ունի արձակված հրթիռի թիրախի մասին վաղ տեղեկատվություն հաղորդելու և այն մինչև նպատակակետին հասնելը ոչնչացնելու գործառույթ: Եթե C 400-ը չօգտվի ՆԱՏՕ-ի ցանցից և վաղ տեղեկատվության համակարգից, խոշոր, միջին և փոքր հրթիռներ հայտնաբերելու նրա հնարավորությունը միայն իր ռադարի օգնությամբ, որի շառավիղը 400 կմ է, հավասարվում է զրոյի: Այդ համակարգը կիրառելի կլինի միայն ինքնաթիռների դեմ:
Ու. Դ.- Այդ դեպքում ինչո՞ւ ենք մենք գնում C 400-ը:
Շ. Է. – Հասկանալի է, որ այդ որոշման հիմքում ընկած է Անկարայի բարկությունը՝ պայմանավորված մի շարք հարցերի շուրջ Վաշինգտոնի դիրքորոշմամբ, մասնավորապես քրդերին աջակցելու և Գյուլենին չարտահանձնելու հետ կապված: Մյուս կողմից Մոսկվան նույնպես մաքուր չէ այդ հարցերում. ներկայում, ճիշտ է, Սիրիայի հարցով մտերմություն է զգացվում երկու երկրների միջև, սակայն Հայաստանի, Կովկասի Հարավային Կիպրոսի, Արևելյան միջերկրածովյան տարածաշրջանի, Բալկանների, Սև ծովի, Միջին Ասիայի հետ կապված հակասական քաղաքականություն և նպատակներ են առկա: Եթե նույնիսկ Թուրքիան C 400-ը օգտագործի որպես պաշտպանական համակարգ Ռուսաստանին մոտ կանգնած պետության ինքնաթիռների դեմ, Ռուսաստանը կարող է միջամտել և խոչընդոտել: Այդ պատճառով էլ ես աննպատակահարմար եմ համարում C 400-ի գնման գործարքը:
Ու. Դ.- Այս պարագայում ո՞րն է խելամիտ քայլը:
Շ. Է. – Թուրքիան ֆրանս-իտալական «Eurosam» ընկերության հետ համաձայնագիր է ձեռք բերել հակահրթիռային համակարգերի ստեղծման շուրջ: «Eurosam»-ը Թուրքիային հարմար համակարգեր ունի, որոնք ներկա պահին օգտագործվում են եվրոպական մի շարք երկրների կողմից: Ներկա պահին Թուրքիայի համար ամենաշահավետ քայլը կլինի այդ համակարգերի գնումը անհրաժեշտ քանակությամբ և դրանք ՆԱՏՕ-ին ինտեգրելը: «Eurosam»-ը նոր նախագիծ ունի նաև հեռահար բալիստիկ հրթիռների դեմ պաշտպանական համակարգերի ստեղծման հետ կապված: Այդ ընկերության հետ գործընկերային հարաբերությունները թույլ կտան մեր որոշ ընկերությունների բաժին ունենալ նոր համակարգերի արտադրության մեջ: Այդ մոտեցումն իհարկե պահանջում է Ռուսաստանի հետ C 400-ի գործարքի չեղարկում, և դա ճիշտ քայլ կլինի:
