Ինչ վերաբերվում է Մոսկվայի հետ հարաբերություններին, Թուրքիայում տիրում է ոգևորված տրամադրություն։ Ինչպես հայտնի է՝ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, վերջապես, ստորագրել է տնտեսական պատժամիջոցների չեղարկման մասին հրամանը։
Ճիշտ է, այն նույն «հայտնի լոլիկային արգելքը» և թուրք քաղաքացիների նկատմամբ վիզային ռեժիմը պահպանվում են, սակայն, եթե հիշեք, որտեղից և ուր ենք հասել, ապա ակնհայտ կդառնա, որ մենք իրավունք չունենք թերագնահատելու ձեռք բերվածը։ Եկեք սկզբում թարմացնենք մեր հիշողությունը… Ինչու՞ էին սահմանվել պատժամիջոցները՝ գրում է Medya Gunlugu պարբերականի գլխավոր խմբագիր, ռուսական հարցերով փորձագետ Ջենկ Բաշլամըշը։
«2015 թվականի նոյեմբերի 24-ին Թուրքիան խոցեց ռուսական ռազմական ինքնաթիռն այն հիմնավորմամբ, որ այն 6 վայրկյանով խախտել էր թուրքական օդային տարածքը։ 4 օր անց՝ նոյեմբերի 28-ին Պուտինը, ով չափազանց կտրուկ էր արձագանքել, որոշում էր ընդունել շատ ոլորտներում տնտեսական պատժամիջոցների սահմանման վերաբերյալ՝ զբոսաշրջությունից մինչև թարմ միրգ-բանջարեղենի ներկրում։
Քանի որ վերջին 25 տարում երկու երկրների տնտեսությունները գրեթե միահյուսվել էին միմյանց, պատժամիջոցներն իրականում վնաս պատճառեցին նաև Ռուսաստանին, սակայն գլխավորապես, պարտվել է Թուրքիան։
Չնայած այդ թեմայով շրջանառվում են տարբեր թվեր, համաձայն ընդհանուր եզրակացության, ռուսական ինքնաթիռի ոչնչացումը Թուրքիային արժեցել է մոտ 15 մլրդ դոլար։ Այդ իսկ պատճառով Անկարան ջանքեր է գործադրել «հաշտեցման» ուղղությամբ և միջնորդների միջոցով փորձել «փափկեցնել» Պուտինին։
Իրականում վնասը չի սահմանափակվել միայն տնտեսությամբ։ Օրինակ, Թուրքիան հայտնվել է Սիրիայից փաստացի կտրված վիճակում։
Արդյունքում 2016 թվականի օգոստոսի 9-ին նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն ուղևորվել է Սանկտ Պետերբուրգ և ձեռքսեղմմամբ փոխանակվել Պուտինի հետ։
Այլ կերպ ասած՝ մինչ «ինքնաթիռային ճգնաժամին» պաշտոնապես վերջակետ դնելը, անցել է 9 ամիս։
Պաշտոնական վերջակետ դրվեց, սակայն «փաստացի հաշտեցման», և հենց արգելքների հանման համար պետք է անցներ ևս 9 ամիս։
Իրականում ջանքերի արդյունքում, որոնք գործադրվել են 18 ամսվա ընթացքում, մինչ 2015-ի նոյեմբերի 24 ընկած շրջանին վերադարձ տեղի չունեցավ, քանի որ որոշ արտադրատեսակների հանդեպ սահմանված արգելքները պահպանվում են, թուրք քաղաքացիների նկատմամբ շարունակում է գործել վիզային ռեժիմը։ Ավելին, համարվում է, որ մրցույթները, որոնք արգելքի տակ հայտնված թուրքական շինարարական ընկերություններն այդ ժամանակ չեն կարողացել ստանալ Ռուսաստանում, կազմում են առնվազն 3-4 մլրդ դոլար։
Ռուսական ինքնաթիռի ոչնչացումը շատ է քննարկվել։ Արդյունքում ի հայտ են եկել նաև այնպիսիք, ովքեր դրանում մեղադրել են Ֆեթուլահ Գյուլենի FETÖ ահաբեկչական կազմակերպությանը, սակայն ամենահեղինակավոր անձանցից այդ թեմայով որևէ հայտարարարություն չենք լսել։
Թուրքիան, հավանաբար, իրավացի էր, երբ խոցեց ռուսական ինքնաթիռը, սակայն միջազգային հարաբերություններում միայն իրավացի լինելը բավարար չէ։ Քայլերը, որոնք դուք անում եք, առաջին հերթին չպետք է վնասեն անձամբ Ձեզ, և հենց սկզբից անհրաժեշտ է կանխատեսել դա։
2015 թվականի նոյեմբերի 24-ին կտրվե՞ր արդյոք կրակելու հրաման, եթե այդ առավոտյան հայտնի լիներ, որ ռուսական ինքնաթիռի ոչնչացումը կվերածվի 18-ամսյա ճգնաժամի և բազմամիլիարդանոց վնասի։
Անշուշտ, ոչ։
Մինչ ուժերով չափվելն այնպիսի «ահեղ» երկրների հետ, ինչպիսին Ռուսաստանն է, անհրաժեշտ է 10 անգամ մտածել։ Դա հարցի մի հարթությունն է։
Մյուս կողմից՝ Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև այսպես թե այնպես միշտ էլ գոյություն է ունեցել պատմականորեն ստեղծված անվստահություն։ Խորհրդային միության փլուզումից հետո վստահության մթնոլորտի ստեղծումը շարունակվել է մոտ 20 տարի։ Փոխադարձ վստահությունը, որն ապահովվել էր 20-ամյա ջանքերի շնորհիվ, կործանվել է 6 վայրկյանում։
Այն, ինչը կործանել էր 6 վայրկյանում, դրա վերականգնման համար 18 ամիս պահանջվեց։
Նույնիսկ հիմա չի կարելի ասել, որ երկու երկրները լիովին վստահում են միմյանց։ Կարճ ասած՝ կործանելը հեշտ է, ստեղծելը՝ դժվար։ Իհարկե, եկեք պաշտպանենք Թուրքիայի իրավունքները…սակայն միայն առանց ինքներս մեզ վնաս պատճառելու…»։
