Friday, 29 03 2024
Սուրեն Պապիկյանը ծանոթացել է նաև ՀՀ ռազմարդյունաբերության նորագույն նմուշներին
Հանրակրթության նոր չափորոշիչի ներդրմանը զուգահեռ դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը. Անդրեասյան
ՔՊ նիստում քննարկվել են եվրոպական կուսակցական միությունների գաղափարախոսությունները
«Դժվարին որոշում եմ կայացրել` չհավակնել Բարձրագույն դատական խորհրդի դատավոր անդամի թափուր տեղին». Վազգեն Ռշտունի
«Ռուսաստանը հաջողության է հասնում այնտեղ, որտեղ դրա կարիքն ունի»․ Պուտին
Հրազդանում մթնոլորտային օդում փոշու պարունակությունը գերազանցել է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան
Վլադիմիր Վարդանյանը կմասնակցի Մարդու իրավունքերի եվրոպական դատարանի դատավորների ընտրության հանձնաժողովի նիստին
Ծեծի է ենթարկել իր անչափահաս դստերը և փորձել սեռական հարաբերություն ունենալ նրա հետ
Այն, ինչ կներվի Բաքվին, չի ներվի Երևանին. Կրեմլը բաց է խաղում
ԵՄ ներկայությունը Բաքվին հանգիստ չի տալիս
Ադրբեջանը «կլրջացնի՞» ՀԱՊԿ-ի հետ ընկերությունը
Ազատագրվել ռուսական կախվածությունից. եվրաինտեգրման առաջնահերթությունները
Դիմակներն այլևս հանված են. Մոսկվան հանձնում է իր ամենաարժեքավոր ագենտին
Տղամարդը դանակահարել է նախկին կնոջն ու նրա քրոջը
Հայաստանը «դիվերսիֆիկացնում է» քաղաքականությունը, Ռոսատոմը մոդեռնիզացնում է Մեծամորի ԱԷԿ-ը
Գործակալ հիշեցնող Շահրամանյանը
Բաքվի խոշոր «խաղադրույքը»
Կլիմայի փոփոխության բացասական ազդեցությունը նկատելի է գյուղատնտեսության և տնտեսության մի շարք այլ ճյուղերում. փոխնախարար
Ռուսաստանում տեղի ունեցած ահաբեկչության գործով նոր կասկածյալ է հայտնվել
Արմեն Գևորգյանը ԵԽԽՎ դիտորդական առաքելության կազմում կհետևի Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահական ընտրություններին
Մի համագործակցության խրոնիկա
Հայաստանը չունի ավելի ուժեղ զենք, քան միջազգային իրավունքը. չկրակելը խելամիտ չէ
Սասունցի Դավթի դարաշրջանը չէ. ԱՄՆ-ից ակնկալիքներին զուգահեռ պետք է ամրապնդել պետությունը
Երևանում ծառի ճյուղը թեքվել և ընկել է էլեկտրական լարերի վրա. փրկարարները մասնատել են ծառի ճյուղը
21:40
Ղազախստանի դեսպանատունը խորհուրդ է տվել լքել Օդեսայի և Խարկովի մարզերը
Վիճաբանություն և ծեծկռտուք՝ անչափահասների մասնակցությամբ․ կա վիրավոր
Քանի՞ մարդ է թունավորվել Հայաստանում
«Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ստեղծված իրավիճակը լավատեսություն չի ներշնչում»․ Լավրով
Բաքվի անհիմն մեղադրանքն ու խորամանկ խաղը Բրյուսելից առաջ
«Կրոկուսի ահաբեկչության հեղինակներն Ուկրաինայից զգալի գումարներ և կրիպտոարժույթներ են ստացել»․ ՌԴ ՔԿ

Պատրոն եմ ես, կլիենտ ես դու

Վերջին օրերին մամուլի էջերում հայտնվել են երկու հակասական տեղեկություններ:

Մի դեպքում խոսվում է գալիք խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ քրեաօլիգարխիկ էլիտայի մուտքը խորհրդարան սահմանափակելու վարչախմբի որոշման մասին: Անգամ վկայակոչվում են առանձին օլիգարխների անուններ, ովքեր հայտարարել են չառաջադրվելու մասին: Մյուս դեպքում խոսվում է նույն էլիտայի ներկայացուցիչների ընտրություններին նախապատրաստվելու մասին: Այս դեպքում նշվում են անգամ այն մեխանիզմները, որոնք բերելու են օլիգարխների վերընտրությանը:

Օրինակ` վերջերս կարդացի մի տեղեկություն, ըստ որի` գործարար Սամվել Ալեքսանյանը սկսել է իրեն պատկանող ընկերություններում աշխատանք տալ միայն Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքի բնակիչներին, իսկ նրանց, ովքեր այդ համայնքից չեն` ազատել աշխատանքից: Ըստ այդ տեղեկության` օլիգարխներին նման պատվեր իջեցրել է վարչախումբը, որպեսզի առաջիկա ընտրությունների ժամանակ ընտրական տեղամասերում նրանք հեշտությամբ կարողանան վերընտրվել: Մեխանիզմն այն է, որ օլիգարխները ընտրությունների ժամանակ իրենց ցանկալի արդյունքներն ապահովեն սեփական հիմնարկ-ձեռնարկություններում աշխատող նույն համայնքի բնակիչների ու նրանց ընտանիքի անդամների միջոցով` նրանց պահելով նյութական, բարոյական ու վարչական կախվածության մեջ ու դրա միջոցով վերահսկեն նրանց ընտրական վարքագիծը:

Երկու հակասական տեղեկությունները սկզբնավորել են հասարակական կարծիքի երկփեղկվածություն: Մի դեպքում հավատ է ընծայվում վարչախմբի անկեղծությանը եւ նման որոշումը դիտարկվում հասարակական ճնշման արդյունքում բարեփոխումների գնալու նրա ցանկության համատեքստում: Իսկ մյուս դեպքում, հիմք ընդունելով վերջին տարիների փորձը, ամբողջությամբ մերժվում է նման քայլի հնարավորությունը:

Խնդիր է դառնում պարզել, թե ո՞ր կարծիքն է առավել վստահելի եւ արդյո՞ք վարչախումբը կարող է գնալ նման արմատական փոփոխությունների:
Հայաստանյան իրականությունում նոր երեւույթ չէ պատգամավորության թեկնածուներից ընտրողների, ինչպես նաեւ արդեն ընտրված օլիգարխ պատգամավորներից բնակչության ստվար մի հատվածի նյութական ու վարչական կախվածությունը: Առանձին ընտրողների կամ սոցիալական տարբեր խմբերի հանդեպ ցուցաբերվող «խնամատարությունն» ու «առատաձեռնությունը» օլիգարխների համար բարոյական կեղծ կերպարի ձեւավորման կարեւոր բաղադրիչ լինելուց զատ, առավել նշանակություն ունեն սոցիալական-տնտեսական կախվածություն ստեղծելու տեսանկյունից: 5000 դրամով ընտրողների ձայնը գնելու երեւույթից մինչեւ առանձին պատգամավորների «բարեգործական» շոուները կազմակերպական հիմնական այն սկզբունքներն են, որոնց վրա սեփական վերարտադրության գործը գլուխ բերելու համար հենվում է քրեաօլիգարխիկ վարչախումբը:

Հանրության շրջանում քչերին է հայտնի, որ վերը նկարագրված երեւույթը մարդկությանն ուղեկցել է հնադարից եւ նպաստել է հասարակական-քաղաքական առանձին մի կացութաձեւի` ավատատիրության, առաջացմանը: Երկու երեւույթների միջեւ ընդհանրական կապը ցույց տալու համար մի փոքր պատմական ակնարկ կատարենք:

Հին Հռոմում գոյություն ուներ հասարակական հարաբերությունների որոշակի մի համակարգ, որը կոչվում էր պատրոն-կլիենտային հարաբերություններ: Վերջինիս սուբյեկտները սոցիալական երկու տարբեր ինստիտուտների ներկայացուցիչներն էին: Հասարակական դիրք, հեղինակություն ու նյութական կարողություն ունեցող քաղաքացիները` պատրոնները, հովանավորություն էին սահմանում իրենցից կախում ունեցող կլիենտների` աղքատ կիսաազատ քաղաքացիների, ազատ արձակված ստրուկների կամ Հռոմի քաղաքացիություն ստացած հպատակների նկատմամբ: Կլիենտների պարտավորությունների մեջ էին մտնում պատրոնի հանձնարարությունների կատարումը, նրան որպես թիկնապահ ծառայելը, հրապարակային միջոցառումների ժամանակ պատրոնին պատվի ու հարգանքի, իսկ ելույթների ժամանակ` նաեւ արհեստական գովասանքի արժանացնելը: Սակայն առավել կարեւոր գործառույթ նրանց վերապահված էր քաղաքական հարցերում: Ժողովրդական ժողովում պետական պաշտոններում պատրոնների առաջադրվելու դեպքում կլիենտները պարտավոր էին իրենց ձայնը տալ վերջիններիս:

Ի փոխհատուցում նկարագրվածի` պատրոնները պարտավորվում էին հովանավորել կլիենտներին, դատարանում պաշտպանել նրանց շահերը, աջակցել նրանց տարբեր պաշտոնյաների ու վաշխառուների անօրինական կամ օրինական միջամտություններից: Հատկանշական է, որ նման հովանավորությունը նաեւ կլիենտների շահերից էր բխում, ովքեր փորձում էին պատրոնի հոգածությանը տրվելու միջոցով լուծել շատ կենսական ու կենցաղային խնդիրներ:
Պատրոն-կլիենտային հարաբերությունների ծավալման մեծ տեմպերը Հռոմեական կայսրության ուշ շրջանում զուգորդվեցին կայսրությունում տեղի ունեցող սոցիալ-տնտեսական վերափոխումների հետ: Այս շրջանում էր, որ հողային սեփականատերերի արտադրական փոխհարաբերություններում (կոլոնատ) խոշորների կողմից մանր ու միջին հողատերերի հողերին տիրելու փաստը մեծ չափերի հասավ: Հենց այս շրջանում էր նաեւ, երբ պատրոններից կլիենտների սոցիալական կախվածության հանգամանքը տնտեսական կախվածության խորացման կարեւոր գրավական դարձավ: Հարուստ սեփականատերերը, ելնելով իրենց գույքային ցենզից ու զբաղեցրած պաշտոններից, մշտական տեղ էին ապահովում Սենատում, ձեռք բերում քաղաքական իշխանություն ու դրանով էլ երաշխավորում սեփական տնտեսական համակարգի անխախտությունը: Հռոմի պատմության հենց այս շրջանում էր, որ նման սենատոր-պատրոնների վերահսկողության տակ էին անցնում ոչ միայն առանձին հողատերեր ու նրանց հողերը, այլ անգամ ամբողջական գյուղեր, համայնքներ ու քաղաքներ: Նման կախվածության առաջացման պատճառն այն էր, որ Հռոմում խոշոր սեփականատերերի տնտեսական ու քաղաքական ճնշման արդյունքում մանր ու միջին սեփականատիրությունը քայքայվում էր` առաջ բերելով նախկին ազատ քաղաքացիների ճորտական կախվածություն հարուստ պատրոններից: Թերթի սահմանափակ պայմանները թույլ չեն տալիս առավել հանգամանալից կանգ առնել հռոմեական կոլոնատի խնդրին, որը հանգեցրեց հողին (ավատին) ամրացված ճորտերի ի հայտ գալուն եւ ավատատիրական հարաբերությունների կազմավորմանը:

Հիմա գանք մեր օրերին: Երեւանում օլիգարխը փաստացի որպես սեփական ավատ իրեն հանձնված համայնքում պատրաստվում է բնակչության ամրացում կատարել: Դե, պոստինդուստրիալ շրջանում ենք ապրում, որում, ասում են, հողը երկրորդական տեղում է (չնայած երբ ինձ գցում եմ դոդերի բախչեն` հեկտարներով հողերն այլ բան են ասում): Ուստի բնակչության ամրացումը կատարվում է ոչ թե հողին, այլ այն հիմնարկին, ձեռնարկությանը կամ կազմակերպությանը, որտեղ աշխատում են տվյալ համայնքի մարդիկ: Այլ համայնքում ապրող քաղաքացիներին հարկ է միայն հանձնել իր ավատատիրոջը, ինչպես վերադարձնում էին միջին դարերում իր ավատից փախած ճորտերին:

Այսքանից հետո մնում է հոդվածի սկզբում ներկայացված երկու կարծիքների պատասխանը տալ: Ասում եք` քրեաօլիգարխիկ վարչախումբը գնում է արմատական փոփոխությունների՞` Սենատում օլիգարխների թվի կրճատմա՞ն:
Ոչ միայն վերջին տարիների, այլ նաեւ` ներկայացված պատմական փորձը միայն մի պատասխանի տեղ է թողնում: Այն է` վարչախմբի գլխավորությամբ գնում ենք դեպի ճորտատիրական կարգեր: Չնայած այլ ճանապարհ էլ կա, որն առանց վարչախմբի է եւ լրացուցիչ պարզաբանման կարիք չունի:

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում