Ղարաբաղյան հակամարտության ռազմական փուլի, այլ կերպ ասած` պատերազմի հրադադարից անցել է ուղիղ 17 տարի: 17 տարին գրեթե մի ամբողջ սերունդ է, ծննդից չափահաս դառնալու մի ամբողջ ժամանակաշրջան:
Ինչպիսի՞ն է իրավիճակը այդ ժամանակաշրջանն անց, ի՞նչ ունեինք հրադադարի պահին և ի՞նչ ունենք այժմ հրադադարից «մի սերունդ» անց: Դժբախտաբար, այդ առումով կարծես թե հուսադրող և հպարտանալու քիչ առիթ կա, և երբ փորձում ենք խորքային հայացք նետել անցած 17 տարիներին` սկզբից մինչև հիմա, ապա տեսնում ենք, որ ամենաշոշափելին եղել է ժամանակի կորուստը:
Երբ կատարում ենք զուտ ֆիզիկական դիտարկում, ապա ստացվում է, որ անցած 17 տարիների ընթացքում կարծես թե եղել են զգալի փոփոխություններ դրական իմաստով` հաղթահարվել է էներգետիկ ճգնաժամը, բոլոր թերություններով հանդերձ սկսել է քիչ թե շատ աշխատել տնտեսությունը, աշխատատեղեր են բացվել, երկրի արտաքին տեսքն է փոխվել, գեղեցիկ շենքեր են կառուցվել և այլն:
Բայց երբ իրավիճակը ենթարկում ենք փոքր-ինչ խորքային դիտարկման, ապա ոչ պակաս տեսանելի և շոշափելի է դառնում այն, որ հրադադարի կնքման ժամանակ տնտեսապես շատ ծանր վիճակում գտնվող Հայաստանն, այդուհանդերձ, ավելի ինքնավստահ էր, ավելի ուժեղ, հնարավորություններով լեցուն: Պատճառն այն է, որ Հայաստանը հաղթող էր պատերազմում, իսկ կնքված թեկուզ հրադադարային խաղաղությունն էլ տալիս էր այդ հաղթանակը կնքելու, վավերացնելու, առարկայացնելու հնարավորություններ: 1994 թվականի մայիսին սոցիալ-տնտեսական ծանր կացության, Ղարաբաղի պատերազմի խլած հազարավոր զոհերի և տասնյակ հազար վիրավորների իրողության պայմաններում անգամ հայ ժողովրդի բարոյահոգեբանական վիճակը էապես, դրական առումով տարբերվում էր այն վիճակից, որ կա այժմ, հրադադարից «մեկ սերունդ» անց:
17 տարի առաջ հաղթական հրադադար կնքած ժողովուրդը այսօր պատերազմում է չիրացված հնարավորությունների, իր կյանքը պատանդած անարդարությունների, զոռբայությունների, անօրինականությունների, թալանի դեմ, խաղաղության ժամանակի կորստի դեմ: Այլ կերպ ասած` հրադադարից 17 տարի անց հայ ժողովուրդը կրկին պատերազմի մեջ է, և հայտնի չէ բարեբախտաբար, թե դժբախտաբար, այդ պատերազմը արտաքին թշնամու դեմ չէ, այլ այն ներքին իրավիճակի, այն դեգրադացիայի դեմ, որի զոհ է գնում խաղաղությունը` թեկուզ հրադադարային: Եվ միգուցե հենց երկրի ներսում խաղաղության մսխումն է պատճառը, որ 17 տարում հրադադարը դեռ չի վերածվել կայուն ու հաստատուն խաղաղության:
