Երբ ուսման տարիները մնացել են հետևում, սովորելը միշտ բարդ է: Հարկադրված ես լինում կտրվել աշխատանքից, կորցնել արագությունը, հնարավոր է` եկամուտները:
Կան գիտելիքներ, սակայն, որ արժեն նման զոհողությանը:
Ռուսաստանի կոռուպցիայի դեմ պայքարի նախագահական խորհուրդը պաշտոնյաներին հրահանգել է կարդալ հատուկ հակակոռուպցիոն կուրսը: Ինչո՞ւ: Որպեսզի նրանք, իհարկե, ավելի լավ հակակոռուպցիոն փորձեր իրականացնեն: Էլ ինչո՞ւ: Կուրսը պատրաստելու են, ինչպես նշվում է հաղորդագրության մեջ, «Ռուսաստանի առաջատար բուհերը»: Թե ո՞րն է պատճառը, որ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը դեռևս չի ընդօրինակել ռուսական փորձը` չգիտեմ, բայց չեմ կասկածում, որ եթե ոչ «այսօր» ապա «վաղը» կանի: Վստահ եմ նաև, որ հայ նախարարների վրա նման դասընթացը որևէ կերպ չի ազդելու:
Կոռուպցիայի մասին դասընթաց կա աշխարհի շատ համալսարաններում: Ես անգամ նման մի դասընթաց լսել եմ ամերիկյան համալսարաններից մեկում, թեև երբեք պաշտոնյա չեմ եղել: Սովորաբար պրոֆեսորներն աշխատում են խնդրին մոտենալ հիմնարար կերպով: Օրինակ` նրանք պատմում են ուսանողներին, որ եթե Transparency International-ի ներկայացրած երկրի կոռուպցիոն համաթիվը հանկարծ փոխվի համեմատաբար «մաքուր» Սինգապուրից մինչև կոռումպացված Մեքսիկայի մակարդակի, դա հավասարազոր կլինի 20 տոկոս հարկային բեռի (Սինգապուրի համաթիվն այժմ 9, 2 է, Մեքսիկայինը` 3, 3, Հայաստանինը` ի դեպ 5.39):
Կոռուպցիան նվազեցնում է արտադրողականությունը, ներդրումների հոսքը, ավելացնում է ձգձգումները, խթաններ է ստեղծում բիզնեսի վարման ստվերային ձևերի համար: Կոռուպցիայից տառապում է ցանկացած ազգի ապագան, քանի որ նվազում են կրթության մեջ ներդրումները, ընկնում է դրա որակը: Ընդհանուր առմամբ, կոռուպցիան նվազեցնում է պետության ցանկացած քաղաքականության արդյունավետությունը` ունկնդիրներին կպատմի պրոֆեսորը: Կոռուպցիան նաև ավելացնում է համընդհանուր վհատվածության, հիասթափության մակարդակը` հավելում եմ իմ կողմից: Հուսալքության համաթիվն ինձ հայտնի չէ, բայց դրա մոտավոր համարժեքը կարելի է ստանալ` երջանկության վարկանիշը գլխիվայր շրջելով: Նման վարկանիշներում մեր հասարակությունը սովորաբար գտնվում է միջինից ցածր կամ ընդհանրապես ցածր մակարդակում` կախված ձևակերպումներից:
Եթե Տիգրան Սարգսյանը որոշի ընդօրինակել ռուսական փորձը, արդյո՞ք օգտակար կլինեն այդ կարգի գիտելիքները հայ պաշտոնյայի համար, ով ստիպված է լինելու կտրվել «ծառայությունից» և հավանաբար կորցնել եկամուտները: Գուցեև գլխիվայր շրջել այդ պատկերը: Ախր ունկնդիրները, ովքեր տանջվելու են դասախոսություններին, արժեքավոր փորձագետներ են, որոնք իրենք պետք է դասախոսություններ կարդան: Պրոֆեսորները պետք է ուշադիր լսեն և գրառումներ անեն: Ես անգամ գիտեմ, թե ամենամոտ ապագայում կոռումպացված պրակտիկներին ինչպես ներգրավել դասընթացի պատրաստմանը. նրանց պետք է ձերբակալել և հանձնել դատարանին: Կոռուպցիայի մասին դասընթացը պետք է ամբողջությամբ հայկական լինի, կարելի է ասել` ազգային, իսկ առանց պրակտիկ մասնագետների` այն այդպիսին չի դառնա: Ուստի նման դասընթացի ստեղծումն ավելի լավ է առայժմ հետաձգել: Դրա պատրաստումը սկսելու համար պետք է անցնել կոռումպացվածների զանգվածային ձերբակալությունների, ովքեր քաջ հայտնի են մասնագետներին և ոչ մասնագետներին: Բոլորի համար էլ ակնհայտ են պաշտոնյաների, իրավապահների ու նրանց կանանց եկամուտները:
Նրանցից որոշները կարող են դառնալ բավական լավ հրապարակային դասախոսներ, իսկ կոռուպցիայի տեխնոլոգիայի դասընթաց կարդալը կարող է խթան դառնալ շուտափույթ ազատման համար: Օրինակ` դասընթացի արժեքը կարող է լինել մեկ տարի կրճատումը:
Ձևակերպումներից մեկով կոռուպցիան պետության անընդունակությունն է խթանների միջոցով շահադիտական շահերն ուղղել արտադրական հուն: Ահա և քեզ խթան: Ի՞նչ վատ է որ:
