«Առաջին լրատվական»-ի «Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է «Թեղուտ» պաշտպանության խմբի անդամ Մարիամ Սուխուդյանը
– Մարիամ, տպավորություն է, որ երկրում քաղաքական ընթացակարգի սկիզբ է դրվում: Որպես բնապահպանությանը մոտ կանգնած մարդ` կարո՞ղ եք ասել իշխանությունների` կանաչի նկատմամբ մոտեցումի փոփոխություն կա՞:
– Դժվարանում եմ ասել` իշխանությունները կանաչի նկատմամբ ինչ վերաբերմունք ունեն, քանի որ նրանց հետ շատ չեմ շփվում, միայն կարող եմ ասել «Մե՜նք ենք այս քաղաքի տերը» նախաձեռնող խմբի հետ միասին մեր խումբը նույնպես հանդիպել է քաղաքապետին եւ ներկայացրել վաղուց վտանգված այգիների ցուցակը, այդ թվում` Ուսանողական այգին, Վիշապների պուրակը եւ այլն, այսինքն` ինչ-որ տեղ նոր հավատով գուցե համագործակցության եզրեր գտնեն: Մենք կարծրացած չենք, փակ չենք եւ հանուն կանաչի` պատրաստ ենք համագործակցելու հնարավորություն տալ քաղաքապետին, տեսնենք` ինչ կստացվի, իսկ այս ընթացքում մենք հետեւողական ենք լինելու: Հիմա թե՜ դրական եւ թե՜ բացասական երեւույթներ են նկատվում:
– Ի՞նչ դրական եւ ի՞նչ բացասական երեւույթներ եք նկատում: Facebook սոցիալական ցանցում արդեն տեսել ենք, որ նոր ծառահատումներ կան:
– Ինչ խոսք, տեղի է ունենում կառուցապատում կանաչ տարածքների հաշվին: Բուսաբանական այգու հարեւանությամբ հանրային տարածք կա, որտեղ ծառահատումներ են տեղի ունենում, ահազանգեցի, գրեցի այդ մասին (ի դեպ, Կարեն Կարապետյանը Facebook -ում ունի իր էջը), սակայն մի քանի օր հետո գնացի ստուգեցի եւ հայտնաբերեցի ավելի մեծամասշտաբ ծառահատումներ, այսինքն` սա փաստ է, որ ծառահատումները շարունակվում են, եւ չկա արձագանք:
– Երեւանի գլխավոր դիզայներ Վարդան Վարդանյանը վստահ է, որ կարճ եղեւնիների, նոր ծառերի տնկմամբ նաեւ բնապահպանական խնդիրներ են լուծելու: Կարելի՞ է արդյոք դրանք բնապահպանական աղետի եզրին գտնվող Երեւանի բնապահպանական խնդիրների լուծում համարել:
– Իհարկե շատ դրական է, որ տնկում ենք, հետեւում ենք, բայց դա պետք է հետեւողական բնույթ կրի, եւ դա չպետք է լինի այլ ծառերի հատման հաշվին: Այս առումով քաղաքապետից լսել եմ խոսքեր, որոնցից ես շոկի մեջ եմ, ասում է` այդ ինչ ծառ է, որ գարունը կանաչ է, բայց ձմռանը դառնում է մոխրագույն, կամ որ եթե ծառը սերմ է բաց թողնում, պետք է հատել, այդ դեպքում տղամարդուն էլ պետք է հատել, այս ի՞նչ մոտեցում է: Այսօր Երեւանը առողջական խնդիրների թիրախ է: Վերջապես այստեղ կանաչ գույնի պաշտամունքը չէ, այլ ճգնաժամային վիճակի հասած Երեւանն է եւ իր բնակիչները:
– Վերջին օրերի դեղին փոշին նույնպե՞ս բնապահպանական աղետի հետեւանք եք համարում:
– Ինչ խոսք, այդ օրերին շատ մարդիկ խուճապի էին մատնվել: Իհարկե, քչերն էին դա մեր բնապահպանական խնդիրների հետ կապում: Շատերը հանգստացնելու կոչեր էին անում, թե իբր դրանք Իրաքից եկող քամիներ են, բայց չէ՞ որ Իրաքից շատ վտանգավոր քամիներ կարող են գալ: Մարդիկ դեղին փոշի տեսան եւ խուճապի մեջ ընկան, այնինչ` երբ շոշափելի չէ խնդիրը, երբ մարդը այն չի տեսնում իր աչքերով, կարծում է իր հետ առնչություն չունի, այսինքն` չի ընկալում: Սա է մեր շատ բնապահպանական խնդիրների խնդիրը, դրա համար էլ մարդը չի կարողանում պատկերացնել, որ սա նույնպես հանցագործություն է իր սերունդների հանդեպ: Սա ավելի շատ մշակույթի եւ արժեհամակարգի խնդիր է:
– Վերջին տարիներին բնապահպանական խնդիրնե՞րն են ծանրացել, թե՞ պարզապես բնապահպաններն են շատացել, եւ այդ առումով ճնշումն է մեծացել: Հիմա մենք բնապահպանական ռեգրե՞ս, թե՞ պրոգրես ենք ապրել:
– Կարող եմ ասել, որ այո, կան շատ քաղաքացիներ, ովքեր սկսում են խոսել Facebook-ի միջոցով, լրագրողներն են անդրադառնում, տարբեր ԶԼՄ-ներ են բնապահպանական խնդիրներին անդրադառնում, քննարկումներ կազմակերպում: Մի կողմից` բնապահպանական խնդիրների խտությունից է, որ մարդիկ սկսում են խոսել, որ արդեն ճնշվում է, պետք է պայթի: Եվ ինչ խոսք, կա նաեւ մի արթուն զանգված, եւ իմ հույսը ազատ մտածող, ազատություն շնչող, իրենց իրավունքը հարգող զանգվածի վրա է, որ մի օր վեր կկենա, գլուխը կբարձրացնի եւ կասի` հերիք ա:
– Մարիամ, էներգետիկայի եւ բնական պաշարների փոխնախարար Արեգ Գալստյանը ասել է, որ ուրանի ուսումնասիրությունների առաջին փուլը ավարտվել է եւ արդյունքում պարզվել է, որ ուրանի պաշարները բավարար չեն կոմերցիոն արդյունահանման համար: Սա, ըստ Ձեզ, հասարակության ճնշման ազդեցության տա՞կ է սառեցվում, թե՞ պարզապես փափուկ բարձ են դնում հասարակության գլխի տակ:
– Ճիշտ նկատեցիք, շատերս կարծում ենք, որ սա իսկապես լռեցնելու միջոց է: Սովետական Միության ժամանակ է դեռ հայտնագործվել: Օրերս կարդացի ռուսական թերթերից մեկի տվյալները, ըստ որի` ուրանի 34 հանքավայր է գտնվել: Եվ հիմա, կարծում եմ, քանի որ հասարակությունը սկսել է ժամանակից շուտ արձագանքել, ցույցեր անել, նրանց ձեռնտու է ճիշտ ինֆորմացիան չասել, ուշացնել, եւ երբ արտահանումը սկսեն, նոր կասեն, երբ ամեն ինչ արդեն սկսված կլինի, ու երբ արդեն ուշ կլինի:
– Հրազդանի երկաթի հանքի շահագործման հետ կապված տարբեր են հենց հրազդանցիների մոտեցումները: Նրանք պատճառաբանում են, որ սոցիալական շատ խնդիրներ կան, ուստի հանքի շահագործման դեպքում գոնե աշխատատեղ կունենան, միեւնույն է, հիմա էլ ողջ են, բայց չեն ապրում: Մարզում դեռ բնապահպանական խնդիրները չե՞ն գիտակցվում:
– Մարզեր շատ ենք գնում, Հրազդանում էլ ենք եղել: Իսկապես սոցիալական խնդիրները շատ են, բայց հանքի շահագործումը շատ մեծ վնաս է հասցնելու առանց այն էլ էկոլոգիական խնդիրներ ունեցող Հրազդանին: Այնտեղ ցեմենտի գործարանի շահագործման արդյունքում ջուրը արդեն աղտոտված է, իրենք էլ են խոսում այդ մասին: Հարցն այն է, որ այդ հանքերում չինացիներ են աշխատելու, մենք ճորտի կարգավիճակով մի երկու կոպեկի դիմաց աշխատելու ենք, իսկ հետո նրանք գնալու են, եւ մեզ մնան թափոններն ու խոռոչները: Իսկ այսօր հանքագործին իսկապես ճորտի նման են վերաբերվում: Վերջերս շոկային ինֆորմացիա ստացա, որ էլեկտրաշոկ է կիրառվել Կապանի «Դինո գոլդ մայնինգ» ընկերության կողմից հանքագործների նկատմամբ:
– Լավ, ի՞նչ անել, եթե ունենք նման բնական պաշարներ, արդյո՞ք չպետք է շահագործել:
– Ես ինքս կտրականապես դեմ եմ հանքարդյունաբերությանը, բայց այսօր կարծում եմ, պետք է խելամիտ շահագործել ռեսուրսները, թողնել նաեւ մեր հետագա սերունդներին, մշակել ռազմավարություն, հստակ ծրագրեր: Մի կողմից ասում են` զարգացման համար առաջին խնդիրը հանքարդյունաբերությունն է, մյուս կողմից ասում են` տուրիզմը: Մի կողմից` Տաթեւի ճոպանուղին ենք կառուցում, իսկ տակը երկաթի բաց հանք ենք շահագործում: Սա աբսուրդ է: Ես տեսնում եմ Արծվանիկի պոչամբարը, պոչամբարների արտահոսքն եմ տեսնում դեպի խմելու ջրեր, ես տեսնում եմ Նուբարաշենի թունաքիմիկատները եւ այլն: Եվ մենք հիմա տեսնում ենք այս ամենի վնասները` անոմալ ծնունդների թվով Հայաստանը երկրորդն է Ղրղրզստանից հետո, սրտի հիվանդություններով, կրծքի քաղցկեղով հիվանդների թիվը գնալով ավելանում է, կենդանիների մոտ մուտացիաներ են լինում եւ այլն:
– Այս պահին ինչի՞ն պետք է ուղղված լինեն բնապահպանական քայլերը:
– Առաջնային խնդիր են բոլոր բնապահպանական խնդիրները, բայց շատ կարեւոր է Սեւանա լճի խնդիրը: Չգիտեմ` ինչպես Սոտքի հանքերը դարձան բաց հանքեր, եւ այնտեղ առանց կառավարության որոշման սարքում են վերամշակման տեխնոլոգիաներ: Մենք հիմա տեսնում ենք, թե ինչպես է պոչհանքը, փոշին գնում լցվում Սոտք գետ եւ այնտեղից` դեպի Սեւան: Պետք է պահանջատիրոջ զգացումը մեծացնել մեզ մոտ: Մարդը չգիտի ինչից, բայց վախենում է, պետք է փոփոխվեն, ուրիշ ճար չունենք: Եվ վերջապես, բնությունը ազատության ամենամեծ աղբյուրն է, իսկ իմ ազատությունը վերացնում են, իրենք իրենց էլ են վերացնում:
