«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամ, իրավապաշտպան Արտակ Զեյնալյանը
– Պարոն Զեյնալյան, Եվրոպայի խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի Հայաստանի հարցով համազեկուցողներ Ջոն Պրեսկոտն ու Աքսել Ֆիշերը օրերս իրենց հայտարարության մեջ արձանագրել են. «Գլխավոր դատախազությունը և Հատուկ քննչական ծառայությունը չեն կարողացել հայտնաբերել 10 զոհերի մահվան համար պատասխանատու որևէ անձի: Սպանությունների հանգամանքների պատշաճ հետաքննության` Վեհաժողովի կոչը չի վերաբերում միայն 10 զոհերի մահվան համար պատասխանատու անձանց նույնականացմանը: Հավասար կարևորություն ունի նաև բացահայտելը, թե մահվան այս դեպքերը ինչպես կարող էին տեղի ունենալ հանրահավաքի ընթացքում: Կարևոր է պարզել հրաման տվողներին և ներկայացնել, թե ինչ միջոցներ պետք է ձեռնարկվեն` հետագա ցույցերի և խռովությունների ժամանակ նմանատիպ իրավիճակներից խուսափելու համար»: Ինչո՞վ է պայմանավորված ԵԽԽՎ-ի կոշտ արձագանքը և ի՞նչ հետևանքներ կարող է այն ունենալ:
– Կոշտ արձագանքը պայմանավորված է իրականությամբ, փաստերով, որ չեն բացահայտվել 10 զոհերի մահվան հանգամանքները և նրանց հարազատների իրավունքները շարունակում են խախտվել: Չի իրականացվում արդյունավետ քննություն: Սրանից զատ, աշխարհում տեղի են ունենում փոփոխություններ: Ժողովուրդներն իրացնում են իրենց` հանրահավաքներ անցկացնելու իրավունքը: Վերջերս մենք հաճախ ենք հիշատակում Աֆրիկայում, արաբական աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները: Դրանից առաջ նմանատիպ դեպքեր տեղի ունեցան Հունաստանում, Միջին Ասիայում, Փարիզում: Մարդիկ եթե դժգոհ են իշխանություններից, փորձում են տեր կանգնել իրենց իրավունքներին, իրականացնում են ինքնիշխանություն: Պետք չէ ժողովրդին դրդել, որ նա դիմի ապստամբության, թողնեն բոլոր եղանակները մի կողմ և զբաղվեն իրենց իրավունքների ինքնապաշտպանությամբ: Եվ պետք է փառք տալ մեր ժողովրդին, որ հանրահավաքների ժամանակ մի ավտոմեքենա անգամ չի քերծում: Իսկ Մարտի 1-ին տեղի ունեցածը կազմակերպված և պլանավորված էր իշխանությունների կողմից:
– Բացի ԵԽԽՎ համազեկուցողների հայտարարությունից, Սերժ Սարգսյանի պաշտոնավարման երրորդ տարելիցին` ապրիլի 9-ին, ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հրապարակեց Մարդու իրավունքների ամենամյա զեկույցը, որն արտացոլում է 2010 թ. իրավիճակը: Այնտեղ հիշատակումներ կան բանակում, ոստիկանությունում տեղի ունեցած մահվան դեպքերի, խոսքի ազատության, հանրահավաքներ անցկացնելու սահմանափակումների մասին, սակայն ՀՀ իշխանություններն ամենևին էլ այս ամենից հետևություններ չեն անում:
– Աշխարհում տեղի ունեցող փոփոխությունները կարող են լինել վտանգավոր և անկանխատեսելի, այսինքն` ժողովրդին դրդելու այնպիսի քայլերի, որոնք տեղի ունեցան մյուս երկրներում: Մենք կոչ ենք արել ՀՀ իշխանություններին խոհեմ գտնվել, և մեր կոչը թշնամական ակցիա չէ իշխանությունների նկատմամբ: Բոլորովին էլ թշնամական ակցիա չէ:
– Դուք մասնակցել եք ոստիկանության Չարենցավանի բաժանմունքում մահացած Վահան Խալաֆյանի գործով դատավարությանը և տեղյակ եք գործի մանրամասներին: ՀՀ քաղաքացու իրավունքները որքանո՞վ են պաշտպանված այսօրվա արդարադատության համակարգում: Նկատի ունենանք, որ Հելսինկյան ասոցիացիան իր տարեկան զեկույցում արձանագրել է, որ «դատարանը քննության առարկա չդարձրեց Խալաֆյանի անձնական անձեռնմխելիության, արդար դատաքննության, խոշտանգումներից և անմարդկային վերաբերմունքից զերծ լինելու, կյանքի իրավունքների խախտման փաստերը ճանաչելու վերաբերյալ տուժող կողմի պահանջները և չպատճառաբանեց, թե ինչու չի քննում դրանք»:
– Կան լուրջ համակարգային խնդիրներ արդարադատության համակարգում: Մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակն ուղղակի անմխիթար է, այդ թվում` նաև քրեական արդարադատության, քրեաիրավական հարաբերությունների ոլորտում: Նույն Խալաֆյանի գործով որևէ դատական ակտով հաստատված չէ, որ տեղի է ունեցել միջամտություն Վահան Խալաֆյանի անձնական անձեռնմխելիության իրավունքին, արդար դատաքննության իրավունքին, խոշտանգումներից զերծ լինելու իրավունքին և ի վերջո` կյանքի իրավունքին: Դատական ակտով հաստատված չէ, որ արձանագրվել են մարդու իրավունքների այդ խախտումները: Վերացական նշված է, որ տեղի է ունեցել խախտում, իսկ թե ուր է այդ մարդը, որի իրավունքը խախտվել է` չի երևում: Տուժողի իրավահաջորդների համոզմամբ, Վահան Խալաֆյանն ուղղակի սպանվել է ոստիկանությունում:
– Իսկ ի՞նչ գանգատներ եք ուղարկել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան:
– Վերջին շաբաթների ընթացքում Եվրադատարան ենք ուղարկել Մարտի 1-ի զոհերի հարազատների գանգատները:
– Տասը տարի է, ինչ Հայաստանը Եվրոպայի խորհրդի անդամ է: Արդարադատության համակարգի աշխատակիցներն այսօր բավարար չափով իրազեկվա՞ծ են Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի, մարդու հիմնարար իրավունքների և ազատությունների մասին, թե՞ շարունակում է գործել սովետական մտածողության կարծրատիպը:
– Իրազեկվածության մակարդակը բավականին բարձր է: Դատարաններում կիրառելիությունը էապես տարբերվում է տասը տարի առաջվա վիճակից: Սակայն այդ ամենը հեռու է բավարար լինելուց: Սովետական մտածողությունը դեռևս պահպանվել է: Հայաստանի Հանրապետությունում չի գործում օրենքի գերակայության սկզբունքը: Իրավակիրառողները պարտավոր են առաջնորդվել իրավունքի գերակայության սկզբունքով, որն ամրագրված է մեր Սահմանադրության մեջ:
