«Առաջին լրատվական»-ի Realpolitik հաղորդաշարի հյուրն է քաղտեխնոլոգ Կարեն Քոչարյանը:
– Պարոն Քոչարյան, այն, ինչ տեղի է ունենում վերջին 1.5 տարվա ընթացքում՝ օրակարգ նետված սահմանադրական փոփոխություններին առնչվող իրադարձությունները, որոնք կապված են այդ փաստաթղթի և այդ փոփոխությունների հետ, ի՞նչ են Ձեզ հուշում, ի վերջո, իշխանությունները, որոնք այս ճանապարհին ամայացրին քաղաքական դաշտը, ըստ էության այլընտրանք չթողեցին գործող վարչակարգին, գործող ՀՀԿ-ին, վերջնահաշվում ի՞նչ նպատակ են հետապնդում՝ այս օրակարգը պարտադրելով հասարակությանը: Որովհետև ակնհայտ է, որ հասարակությունը պատրաստ չէ այս օրակարգին, նրան չի հետաքրքրում նոր սահմանադրությունը, այս փոփոխությունները, հանրաքվեն ընդհանրապես: Ի՞նչ նպատակ է իրականում դրված՝ հասնելու այս հանրաքվեի արդյունքում:
– Ամենակարոևրն այն է, որ հասարակությանը ընդհանրապես չեն հետաքրքրում սահմանադրական փոփոխությունները: Լայն իմաստով, այսօր հասարակությանը երկու գլոբալ խնդիր է հուզում՝ սոցիալական խնդիրը, որ ունենան աշխատանք, որը կվարձատրեն, և արդարության խնդիրը, որը համընդհանուր պրոբլեմ է դարձել:
Ձգտում կա, որ լինի երկկուսակցական համակարգ, որտեղ երկրորդ կուսակցությունը կլինի վարժեցված ինչ-որ մի բան:
– Նպատակը ո՞րն է: Որպես տեխնոլոգիա, որը իշխանությունը դրեց գործողության մեջ, այդ ճանապարհին մաքրեց իր բոլոր հնարավոր ընդդիմախոսներին, գլխատեց նրանց բոլոր քաղաքական հավակնությունները: Եռյակ, քառյակ… դրանք ոչնչացան և նրանց հիմնական պահանջը հենց սահմանադրական փոփոխությունների նախագծից հրաժարվելն էր, որի դիմաց նրանք պատրաստ էին իշխանություններին զիջումների գնալ: Կարծո՞ւմ եք, որ այս նպատակը դրված է եղել 2013 թվականի սեպտեմբերի 4-ին, երբ առաջին անգամ Սերժ Սարգսյանը հրավիրեց մասնագիտական հանձնախումբը և հանձնարարեց սահմանադրական տեքստի վրա աշխատել:
– Շատերն ասում են, որ իշխանությունը ուզում է վերարտադրվի: Այդ դրույթին ես համաձայն չեմ, որովհետև իշխանությունը այսպես թե այնպես վերարտադրվել է: 98-ին էլ է վերարտադրվել, 2008-ին էլ, և այս սահմանադրական բարեփոխումներով չէ, որ պետք է իշխանությունը վերարտադրվեր: Ես կարծում եմ՝ հիմնական նպատակի հիմքում ընկած է խուսափել բախումներից, որովհետև իշխանության մեջ և ընդդիմությունում համոզված են և տեսել են, որ Հայաստանում որևիցե ընտրություն որևէ էքստրեսի չի բերել: Այսինքն՝ նախագահական ընտրությունները բերել են կա՛մ լավագույն դեպքում ԱԺ ջարդելուն և «վերջին արյունը թող լինի» ֆրազներով ծեծելուն, կա՛մ վատագույն դեպքում բերել են տասը զոհի: Սա միշտ է եղել, բոլոր նախագահական ընտրություններում: Լարվածությունը եղել է շատ մեծ, կիսվել է հասարակությունը, սև ու սպիտակ է եղել, իսկ ԱԺ ընտրությունները երբեք սև ու սպիտակ չեն լինում, հայավարի են անցնում, և քանի որ դա մի քիչ էլ մենթալ խնդիր է, որ մենք՝ հայերս, ավելի շատ ուզում ենք մեկ հոգու տեսնել լիդեր, դրա համար էլ նախագահական ընտրությունների ժամանակ այդպես է եղել:
– Պարոն Քոչարյան, բայց դրա այլընտրանքը լճացումը չէ՞, որովհետև դա ինչ-որ առումով նաև առողջացնող գործընթաց է:
– Եթե առողջացումը պետք է լինի թեկուզ մեկ մարդու կյանքի գնով, ես համաձայն չեմ, որովհետև ես չեմ հավատում, որ հնարավոր չէ, որովհետև մի թիքյա պետությունը առողջացնել նորմալ քայլերով, պարզապես քայլեր չեն անում:
– Սահմանադրական այսպիսի հիմնարար փոփոխություններին դիմելը կարծում եք որ ա՞յն քայլն է, միայն նրա՞ համար, որ նախագահական ընտրությունների սրությունը կարողանանք դուրս դնել մեր քաղաքական առօրյայից և գնալ այսպիսի փոփոխությունների:
– Ես կարծում եմ՝ պրոբլեմը խուսափելն է բախումներից:
– Անվստահության նման պայմաններում սահմանադրական փոփոխությունների գնալը որքանո՞վ է ճիշտ:
– Մնացած ոչ մի ընտրություն, հանրաքվե չի ունենում նման ռեզոնանս, ինչպես նախագահականը. սա էլ է անցնելու նույն ձևի, ժողովուրդը չի գնալու ընտրության, լցնելու են, և տեխնոլոգիաները իրենք լավ գիտեն:
– Այսինքն՝ միայն այն փաստը, որ Սերժ Սարգսյանը հայտարարել է, որ իր համար, օրինակ, ընդունելի չէ կառավարման փոփոխության ձևը, չե՞ք կարծում, որ այնուամենայնիվ շանսեր կան, որ հանրաքվեն կարող է և դրական ելք չունենալ:
– Կարող է: Դեռ մինչև 2018 թվականը Սերժ Սարգսյանը, անկախ ելքից, գործող նախագահ է և չի ուզում, ենթադրենք, նոյեմբերին լինի սահմանադրական հանրաքվե, դեռ 2.5 տարի դրանից հետո լինելու է նախագահ: Կարծում եմ, որ չի ուզում որևէ հարցում 2.5 տարի պարտված շարունակել, իսկ այսպես, եթե չանցնի էլ, ինքը ունի «ատմասկան», որ ինքը համաձայն էլ չէր:
– Տարօրինակ չէ՞ չլինել կողմնակից կառավարման համակարգի փոփոխության, բայց նախաձեռնել այդ փոփոխությունը և ամեն գնով հասնել փաստաթուղթը հանրաքվեի դնելուն:
– Այս պարագայում էլ դա ինչ-որ խաղի ատրիբուտներ են:
– Այսինքն՝ իշխանություններն իրենց նպատակները, մեծ հաշվով, կարծես թե իրագործել են: Ամայացրել են իրենց քաղաքական հակառակորդներին, գլխատել են բոլոր հնարավոր հավակնորդներին և կարող է այդպիսի շռայլություն էլ թույլ տան՝ հանրաքվեում պարտվեն:
– Ես չեմ սիրում գուշակություններ անել, ես փաստերի վրա եմ հիմնվում: Երբ կանցնի, ըստ իշխանությունների ռեակցիայի՝ կերևա՝ ինչպես էին ուզում անցներ, եթե չի անցնի՝ նորից ռեակցիայից կերևա՝ ինչ խաղ էին ուզում խաղալ:
– Ակնհայտ է, որ առանց կեղծիքների, առանց հավելյալ վարչական ջանքերի՝ հնարավոր չի լինի անցկացնել:
– Ինձ համար ակնհայտ է, որ ոչ թե նրա համար, որ կլցնեն, այլ պարզապես ժողովուրդը չի գնա: Ժողովուրդը հավես չունի գնալու:
– Բայց իշխանությունները ամեն ինչ անում են, որպեսզի, այնուամենայնիվ, քաղաքական ուժերի մասնակցությունը կարողանան ապահովել:
– Սուրբ տեղը դատարկ չի մնալու, գալու է, լցվի: Ժամանակ է պետք: Այսօր Հայաստանի քաղաքական դաշտը անապատ է: Այդ դատարկ տեղը լցնելու են երիտասարդները, որոնք դեռ անփորձ են, վախենում են քաղաքականությունից: Քաղաքականությունն ինքը մի փոքր այլ է, քան ուսանողական ռոմանտիզմը, բայց նման փորձերով, սխալվելով գալու են ու լցնեն այդ դաշտը:
– Ծառուկյանի հիմնական հավակնությունները 2018 թվականի ամբիցիաներն են: «Ոչ»-ի այսօրվա հիմնական քաղաքական ուժերից, որոնք միավորվում են պայքարելու սահամանադրական փոփոխությունների դեմ, ըստ Ձեզ, ո՞վ է «ոչ»-ի շահառուն:
– 2005 թվականին ոչ մեկի մտքով չէր անցնում, որ 2007-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դուրս կգա և կլինի առնվազն հաղթողի հավակնորդի թեկնածու: Երկու տարի դեռ կա մինչև պառլամենտական ընտրություններ, էլ չեմ նշում՝ երեք տարի՝ մինչև նախագահական ընտրություններ: Հայաստանի նման երկրում յուրաքանչյուր գեոքաղաքական ազդակ կարող է մեկ գիշերվա մեջ շատ բան փոխել:
– Արտաքին որևէ ազդեցության տակ հնարավո՞ր է այսպիսի հիմնարար փոփոխությունների գնալ: Ի վերջո, Հայաստանը ԵՏՄ անդամ է, որտեղ հիմնականում ավտորիտար նախագահական ռեժիմներ են: Ինչո՞ւ էր պետք Հայաստանին գնալ եվրոպական առաջադեմ խորհրդարանական կառավարման այսպիսի հիմնարար փոփոխությունների:
– Չէի ասի, թե նախագահականը հետադիմական է, իսկ պառլամենտականը՝ առաջադիմական, որովհետև դժվար է ասել, որ Ֆրանսիան կամ ԱՄՆ-ը այդքան հետադիմական են, որտեղ բավականին ավտորիտար, նկատի ունեմ ոչ թե պետությունը, այլ նախագահական իշխանությունն է այնտեղ ավտորիտար: Մենք դեռ շատ թույլ ենք, և կա խնդիր: Չմոռանանք, մենք, չասեմ՝ պատերազմող, բայց գոնե կիսապատերազմական վիճակում ենք:
