«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ռուսաստանի «Ռազմավարական կոնյուկտուրաների» կենտրոնի փորձագետների խորհրդի անդամ, սահմանամերձ համագործակցության ասոցիացիայի ռազմավարական պլանավորման ծառայության ղեկավար, ռուս ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Սոբյանինը:
–Պարոն Սոբյանին, Վրաստանը, Ադրբեջանն ու Թուրքիան Թբիլիսիում ռազմական համագործակցության մասին եռակողմ համաձայնագիր են ստորագրել: Թեպետ Վրաստանի պաշտպանության նախարարը հայտարարում է, որ այդ գործակցությունը որևէ երրորդ երկրի դեմ ուղղված չէ, բայց այդ երկրներից երկուսի հետ Հայաստանը թշնամական հարաբերություններ ունի, և հնարավոր է՝ Հայաստանի դեմ կոնկրետ քայլեր լինեն: Հետաքրքիր է, Մոսկվան ընդհանրապես ինչպե՞ս է վերաբերվում այդ համաձայնագրին:
–Ես հասկանում եմ Հայաստանի դիրքորոշումն այս առումով: Հայաստանը Կովկասում մեր միակ դաշնակիցն է, ընդ որում՝ պետք է գնահատել հայկական էլիտայի ջանքերն առ այն, որ Հայաստանը ռիսկի չդիմեց ու իր սեփական որոշումով դարձավ Եվրասիական տնտեսական միության անդամ: Իսկ ես հիշեցնեմ, որ Հայաստանում իրավիճակը մոտավորապես նման էր Ուկրաինայում եղած իրավիճակին, և Հայաստանում կար պոտենցիալ այդպիսի լուրջ ապակայունացման համար: Հայաստանի քաղաքական էլիտան՝ նախագահի գլխավորությամբ, և ինչպես դատում եմ դրան հաջորդող իրադարձություններից, ժողովրդի կողմից աջակցություն ստանալով՝ այդպիսի որոշում կայացրեց: Այն, որ Հայաստանում այդպիսի հզոր ապակայունացում չեղավ, ցույց տվեց, որ Հայաստանի քաղաքական էլիտան և հայ ժողովուրդը սեր ու համերաշխություն են տածում ռուս ժողովրդի նկատմամբ:
Երկրորդ՝ պետք է հասկանալ, որ Կովկասը, Միջին Ասիան ու Մերձավոր Արևելքը «դժբախտության» էպիկենտրոնում են այսօր, և Ռուսաստանի դիրքորոշումը հնարավոր է այս ամենի մեջ տեսնել շատ հստակ՝ հենց Պուտինի, Լավրովի շուրթերից, այն է՝ ամրապնդել գործող համակարգը՝ անկախ նրանից, թե այդ երկրները Ռուսաստանի հետ դաշնակից են, թե ոչ: Օրինակ՝ Ադրբեջանը ո՛չ Եվրասիական տնտեսական միության, ո՛չ էլ ՀԱՊԿ-ի անդամ է, բայց Ռուսաստանն ամրացնում է Ադրբեջանի բանակը, զենք մատակարարում, և որքան էլ պարադոքսալ հնչի՝ դա վերացնում է Ղարաբաղի պատերազմի վերսկսման վտանգը: Դա ամրապնդում է գործող համակարգը, և ռուսական զենքը Ադրբեջանում պետք չէ դիտարկել Հայաստանի դեմ ուղղված որևէ քայլով:
Հաջորդը՝ Վրաստանը 2008 թվականին ագրեսիա սկսեց Ռուսաստանի դեմ, որից հետո ընդմիշտ կորցրեց Աբխազիան ու Օսեթիան: Մենք նոր պատերազմ չենք թույլատրի: Շատ ափսոս, որ Սաակաշվիլիի իշխանությունից հետո եկած նոր իշխանությունը չփոխեց Վրաստանում հակառուսական և պրոամերիկյան քաղաքականությունը: Այդ պատճառով Վրաստանն ու Ադրբեջանը ոչ մի դեպքում չպետք է միասին դիտարկել: Մեծ հավանականություն կար, որ 2014 թվականի օգոստոսին կարող էր սկսվել հայ-ադրբեջանական պատերազմը: Համենայնդեպս վտանգն ավարտվեց. Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները եկան Սոչի, հանդիպեցին Վլադիմիր Պուտինի հետ, և ամեն բան ավարտվեց: Պատերազմ չի լինի, չեմ կարծում, թե ձեր նշած համագործակցությունն էլ Հայաստանի դեմ կոնկրետ քայլեր անի։
–Հիմա նորից իրավիճակը պարբերաբար սրվում է հայ-ադրբեջանական սահմանին, կարծում եք՝ լայնամասշտաբ պատերազմի վերսկսման հավանականություն չկա՞:
–Իհարկե չի լինի պատերազմ: Հենց այդ հանդիպումից հետո մեծ քանակությամբ զենք ուղարկվեց Ադրբեջան: Ռուսաստանը կտրուկ տարբերակում է դաշնակիցներին, մենք դաշնակիցների նկատմամբ բոլորովին այլ դիրքորոշում ունենք՝ ավելի խոր համագործակցություն ունենք: Հայաստանում է գտնվում ռուսական ռազմաբազան, բայց Ռուսաստանն ամրապնդում է նաև Ադրբեջանը: Վրաստանում ավելի բարդ է: Վրաստանում կուրսը ոչ մի կերպ չի փոխվել օլիգարխ Իվանիշվիլիով: Կապ չունի՝ հիմա ինչ են հայտարարում, Ուկրաինան ևս հայտարարում էր, որ Եվրաասոցիացիան ուղղված չէ դեպի Եվրամիություն, բայց կներեք, այդ ինչպե՞ս ուղղված չէ:
Պետք է ասել, որ Հայաստանը երկու շատ վտանգավոր փուլ շատ գրագետ ու ճիշտ անցավ. առաջինը 2014 թվականի օգոստոսյան իրադարձություններն էին, երկրորդը՝ երբ զինծառայող Պերմյակովն այդ սարսափելի հանցագործությունն իրականացրեց: Բայց երկու դեպքում էլ հայկական քաղաքական էլիտան քաղաքական գրագիտության բարձր մակարդակ ցույց տվեց, բացի այդ՝ քաղաքական պատասխանատվության բարձր մակարդակ:
–Դուք գիտեք նաև, որ Սերժ Սարգսյանը մի քանի անգամ անդրադարձել և իր մտահոգությունն է հայտնել Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարարելու հետ կապված: Դուք էլ նշեցիք, որ Հայաստանը Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի միակ իրական դաշնակիցն է և մշտապես աջակցում է Ռուսաստանին միջազգային հարցերում: Հնարավո՞ր է՝ Ռուսաստանը դադարեցնի զենքի մատակարարումն Ադրբեջանին:
–Դուք ձեր հարցի ձևակերպմամբ պատասխանեցիք. ես կհաստատեմ այն ամենը, ինչ ասացիք: Ադրբեջանին զենքի մատակարարումը բիզնես-գործարք չէ, դա Ռուսաստանի քաղաքական որոշումն է երկրներում համակարգերի ամրապնդման համար: Այդ ձևով փրկվեց նաև Իրաքում ռեժիմը:
Հայաստանի հետ համագործակցությունը ոչ ոք կասկածի տակ չի դնում: Մենք Տաջիկստանին ու Ղրղըզստանին հսկայական օգնություն ենք ցուցաբերում՝ ավելի քան միլիարդ դոլար. դա տնտեսական օգնություն էլ չենք կարող անվանել, և նույնիսկ Ռուսաստանի մասշտաբներով հսկայական գումար է կազմում, ինչն ամրացնում է բանակը, տնտեսությունը և այլն… Հաշվի առնելով Հայաստանի մեծ դերը մեր ամբողջ միության անվտանգության համար՝ ես չեմ էլ կասկածում, որ Հայաստանի մասով էլ այսօրինակ օգնություն կլինի՝ զենքի, բանակի մարտունակության առումով:
–Սկզբում խոսեցինք Վրաստանի, Ադրբեջանի, Թուրքիայի ռազմական համագործակցության մասին: Վրաստանի մասով մենք, իհարկե, անհանգստություն չունենք, բայց Ադրբեջանն ու Թուրքիան ցանկացած քայլ կարող են անել: Հաշվի առնելով հայ-ռուսական Ձեր նշած բարեկամական հարաբերությունները՝ տեսանելի քայլերի դեպքում Ռուսաստանը որևէ կերպ կմիջամտի՞ Հայաստանի շահերը պաշտպանելու համար:
–Պետք չէ այդ հարցերն իրար կապել: Ավելի կարևոր են անվտանգության հարցերը: Ռուսաստանի համար Թուրքիայի հետ համագործակցությունը շատ պարզ պատճառներով առաջնահերթություն է:
Ինչքան էլ ցանկանան թուրք-վրաց-ադրբեջանական ռազմական համագործակցության մյուս մասնակիցները, Թուրքիան չի անի մի քայլ, որը կարող է վնասել Հայաստանի տնտեսական ու ռազմական հետաքրքրությունները՝ հասկանալով, որ Հայաստանը Ռուսաստանի ամենամոտ դաշնակիցն է ՀԱՊԿ-ի և Եվրասիական տնտեսական միության մասով: Ոչ մի անգամ ոչ մի թուրք քաղաքական գործիչ իր երկրի հետաքրքրությունների համար միայն ռիսկի չի դիմի և այդպիսի վտանգավոր խաղեր չի խաղա: