Անցած ամիսներին, ինչպես և ավելի վաղ թուրք պաշտոնյաները, խոսելով Հայոց ցեղասպանության թեմայից, իրենց խոսքում հաճախ էին օգտագործում «ընդհանուր ցավ» եզրը, որը Հայկական հարցի ճակատում թուրքական զինանոցի կարևոր «զինատեսակներից» է:
«Ընդհանուր ցավի» (կամ անգլերեն` shared pain, իսկ թուրքերեն` ortak acı) թեզը Թուրքիայի ժխտողական քաղաքականության առավել արդիականացված, խելացի հաշվարկված թեզերից մեկն է, որը նախևառաջ ուղղված է միջազգային հանրությանը: Թուրքիան, իսպառ չժխտելով հայերի հետ կատարվածը, ինչպես անում էր նախկինում, այժմ նշում է, թե հայերը 20-րդ դարասկզբին մեծ ցավ, ողբերգություն են ապրել, ինչի մեղքը փորձում են դնել կամ երիտթուրքական կառավարության, կամ պատերազմական իրավիճակի վրա: Միևնույն ժամանակ թուրքական կողմը փորձում է խուսափել այդ ամենը ցեղասպանություն կոչելուց և ավելի լավ փաթեթավորված ձևով է իր ժխտումը ներկայացնում, իսկ խայծն էլ կուլ են տալիս ոչ միայն միջազգային լրատվամիջոցները, գործիչները, այլ նաև հայ հասարակության որոշ շրջանակներ, անհատներ:
Մի փոքր ներկայացնենք «ընդհանուր ցավի» թեզի կետերը` հայտնի ու պարզ փաստերով հակադարձելով դրանց:
Ըստ «ընդհանուր ցավի» տեսության` Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին (1914-1918 թթ) ցավալի դեպքեր են եղել, որից տուժել են ինչպես Օսմանյան կայսրությունում բնակվող հայերը, այնպես էլ թուրքերն ու այլ մուսուլմաններ: Այսպիսով, թուրքական կողմը փորձում է հավասարություն դնել հայերի և թուրքերի կորուստների միջև, թեև սրանք ոչ բարոյականության, ոչ մասշտաբայնության տեսանկյունից համեմատության եզրեր չունեն: Այս թեզի մյուս կարևոր ուղերձն այն է, որ այս ամենը հետևանք է պատերազմի, և դրանից բխող արհավիրքների շարքում պետք է դիտարկել` այսպիսով մեղմացնելով սեփական մեղքի չափաբաժինը: Թուրքական կողմը, առաջ քաշելով այս թեզը, կոչ է անում «արդար հիշողություն» սահմանել, սակայն արդարություն գտնելն այստեղ բավական բարդ է, որքան և բարդ է անկեղծություն փնտրել թուրքական պետական շրջանակներում:
1.5 մլն հայերի զանգվածային և կանխամտածված ոչնչացումը պատերազմական իրավիճակում հայտնված պետության ռազմական կորուստների հետ համեմատելն անբարոյական է: Տեղաբնիկ ժողովրդի հայրենազրկումն էլ կարծես որևէ կերպ հավասար չէ թուրքական կորուստներին: Եվ բացի այդ, Հայոց ցեղասպանությունը չի սկսվել ու ավարտվել Առաջին աշխարհամարտի տարիներին: ԱԱ-ին հետևած քեմալական շարժման տարիներին ևս տասնյակ հազարավոր հայեր են բնաջնջվել կամ բռնագաղթել ինչպես Արևմտյան Հայաստանում, Կիլիկիայում, Փոքր Ասիայի հայաբնակ շրջաններում, այնպես էլ Արևելյան Հայաստանում և Հայաստանի Առաջին Հանրապետության տարածքում: Հայերի դեմ ցեղասպանությունը չի սահմանափակվել 1915 թվականով, այլ շարունակվել է նաև հետագա 7-8 տարիներին տարբեր հաճախականությամբ և ինտենսիվությամբ: Սա ոչ արդար հիշողություն է, ոչ էլ ընդհանուր ցավ: Պատմական ողբերգությունն ունի և բարոյական, և իրավական մեկ որակում` ցեղասպանություն, իսկ դրանից դուրս այլ եզրույթների կիրառումը ոչ այլ ինչ է, քան պատասխանատվությունից խուսափելու և պատմությունը խեղաթյուրելու փորձ:
Վերջին տարիներին, երբ իշխանության ղեկին Թայիփ Էրդողանի «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունն է, թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյաների շուրթերից կարելի է լսել կամ էլ հեղինակավոր թուրքական լրատվամիջոցներում կարելի է կարդալ «ընդհանուր ցավի» թեզի մասին: Բացի այդ, այս թեմայով գրականություն է տպվում, արշավներ են իրականացվում:
«Ընդհանուր ցավը» և դրանից բխող քայլերը թուրքական ժխտողականության ընդհանուր համայնապատկերի վրա դրական քայլ է ընկալվում, մանավանդ երրորդ երկրների կողմից, բայց և պետք է կրկին ու կրկին նշել, որ սա Ցեղասպանության ժխտման հերթական կատարելագործված ձևն է, որը խորքային առումով չի փոխում հայերի ողբերգության վերաբերյալ թուրքական պետական մոտեցումը:
Սպասելի է, որ 2015 թվականի ողջ ընթացքում ևս թուրքական կողմը փորձելու է առաջ քաշել «ընդհանուր ցավի» թեզը, խոսել «արդար հիշողությունից», հիշել պատմաբանների հանձնաժողովները, հղում կատարել 2014-ին արված Էրդողանի ապրիլքսանչորսյան ուղերձին:
Փորձը ցույց է տվել, որ նման հնարքներն ազդում են արտաքին լսարանի վրա, և Թուրքիան առաջիկայում դրանցից չի հրաժարվելու, ուստի պետք է պատրաստ լինենք արդյունավետ հակադարձել թուրքական բոլոր այս պնդումներին ու քարոզչական քայլերին: Այստեղ մեծ դերակատում պետք է ունենան ոչ միայն հայկական կողմի պետական բոլոր ինստիտուտները, այլ նաև լրագրողներն ու լրատվամիջոցները, հասարակության բոլոր օղակները` որոշում կայացնողներից, կարծիք ձևավորողներից մինչ արտասահմանում սովորող հայ ուսանողները:
Հ.Գ. Շատերն ասում են, թե ժամանակակից Թուրքիան և թուրքերն ինչո՞ւ պետք է պատասխանատու լինեն իրենց նախնիների հանցագործությունների համար: Պատասխանը հստակ է. «Ցեղասպանության ժխտումը ցեղասպանության շարունակություն է: Ժխտում ես, ուրեմն մասնակցում են ցեղասպանության գործընթացի շարունակությանը»:
