«Առաջին լրատվական»-ի «Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է ՀՀ ժողովրդական արտիստ Ռաֆայել Քոթանջյանը:
– Պարոն Քոթանջյան, մենք ունենք դերասանների, երգիչների չգերազանցված մի սերունդ, մարդիկ, ովքեր քաղաքի գույնն են, տեսակը, և այդ տեսակը մեր երկրում գնալով պակասում է: Ինչո՞ւ: Գուցե խարիզմա՞ն է սկսում պակասել:
– Ես չեմ կարծում, որ պակասում է: Ես հիմա դասախոսում եմ Թատրոնի և կինոյի ինստիտուտում ու տեսնում եմ, որ շնորհալի երեխաներ կան: Մեկ-մեկ մտավախություն ունեմ, երբ նման բաներ եմ ասում՝ հասնում է իրենց, և իրենք սկսում են մեծամտանալ: Իհարկե, վստահելով հանդերձ՝ իրենցից շատ եմ պահանջում և կպահանջեմ, բայց գիտեմ, որ Թատերական ինստիտուտում բավականին շնորհալի երեխաներ կան՝ թե տղաներ, թե աղջիկներ: Ես համոզված եմ, որ կանցնի 2-4 տարի, և իրենք կգրավեն այն տեղը, որն իրավունք ունեն հավուր պատշաճի գրավելու: Պարզապես երբ ասում ենք, որ հնում Հրաչյա Ներսիսյան ենք ունեցել, Վահրամ Փափազյան, Ֆրունզիկ ենք ունեցել, իհարկե՝ դա մեր հարստությունն է, բայց այն երիտասարդները, որ հիմա կան, նրանք դեռ չեն անցել այդ ճանապարհը: Կարող է 20-30 տարի անց նրանց մասին էլ նույն կերպ խոսեն: Եվ ես համոզված եմ, որ կխոսեն: Երբ ասում ենք՝ ունեցել ենք, չի նշանակում, որ չենք ունենալու: Մենք ունեցել ենք, ունենք և կունենանք:
– Մարդուն խարիզման որտեղի՞ց է տրվում՝ ի ծնե՞ է, որովհետև տեսնում ենք, որ գուցե մարդը շատ տաղանդավոր լինի, օժտված լինի շատ արժանիքներով, բայց այդպես էլ խարիզմա չունենա:
– Երբ բարձր կուրսերում սովորում էի Մոսկվայում, ունեի փայլուն ուսուցիչներ, դասախոսներ, որոնք առաջին հերթին հենց այդ խարիզմա կոչեցյալը ունեին: Խարիզման գալիս է գերգիտությունների մեծ պաշարից, և այդ պաշարը այնքան շատ էր, որ աստիճանաբար իր հետ խարիզմա էր բերում: Ըստ իս՝ խարիզման հենց դա է, երբ մարդու մեջ այնքան հետաքրքիր շերտավորումներ կան, որ իրենց հետ շփվելիս չես ուզում պոկվել, որովհետև իրենցից անընդհատ վերցնելու բան կա: Ես շատ շնորհակալ եմ այդ շրջանի համար, որովհետև Մոսկվայում յուրաքանչյուր իմ ուսուցչից ես շատ բան եմ վերցրել: Եվ կարծում եմ, որ այն գրքերը, որոնք ես հնարավորություն ունեցա այնտեղ կարդալու, շատ փայլուն գրքեր էին: Ես հատուկ թուղթ տարա, որ հիմա ուսումնասիրում եմ ժամանակակից բուրժուական, փիլիսոփայական ուղղություններ: Այդ թուղթը բավականին ուժեղ թուղթ էր, և ես հնարավորություն ունեի կարդալու փիլիսոփաների՝ Նիցշե և այլք, այսինքն՝ այնպիսի բաներ, որոնք հասարակ մահկանացուներին հասանելի չէին: Ես դրանք վերցնում էի, կարդում: Ուզում եմ ասել, որ այդ գրքերը՝ իրենց հերթին, բայց ավելի շատ հենց այն մարդիկ տվեցին, որոնց հետ ես շփվում էի:
Օրինակ՝ ինչպես եք տարբերում շնորհքով մարդուն տաղանդավոր մարդուց, տաղանդավոր մարդուն՝ հանճարեղից: Դա Հեգելի մոտ շատ պարզ տրված է: Ինձ թվում է՝ երբեմն այդ հարցի առջև ենք կանգնում՝ այս մարդը շնորհքո՞վ է, թե՞ ոչ: Հեգելն այդ մասին այնքան պարզ է ասել, որ ես դրանից հետո չեմ փնտրում դրա պատասխանը՝ արդեն տվել է այդ մարդը դրա պատասխանը և տվել է փայլուն: Եվս մեկ անգամ կասեմ և չեմ ափսոսում՝ նա, ով ինչ որ մտածում և անում է, շնորհքով մարդ է, այսինքն՝ գիտի, թե ինչ է անում: Այն, ով ինչ որ անգիտակցաբար, բայց հետաքրքիր գիտակցաբար է անում, տաղանդավոր մարդ է: Եվ միայն հանճարեղ մարդկանց է հատուկ անգիտակցականը անգիտակցաբար մեզ ներկայացնել՝ ինքը հանճար է: Դրա համար մեկ-մեկ ասում են՝ երբ Հրաչյա Ներսիսյանը «Դիմակահանդեսում» անհայտին էր խաղում, տեսարաններ կային, որոնցում տեղ-տեղ ինքը մեջքով էր կանգնած, բայց դու հասկանում էիր, թե ինքն ինչ է ասում: Դուք, օրինակ, ի՞նչ եք կարծում՝ Ռաֆայել Քոթանջյանը ինչպիսի՞ դերասան է՝ շնորհքո՞վ, տաղանդավո՞ր, թե՞ հանճարեղ: Պարզ հարց եմ տալիս և չեմ վախենում, որ ասեք՝ թեթև շնորհքով:
– Շնորհքով, ճանաչված…
– Իսկ ես ասում եմ, որ Ռաֆայել Քոթանջյանը շնորհալի մարդ է, երբեմն էլ՝ տաղանդավոր առկայծումներով: Ինչո՞ւ, որովհետև բազում տեսարաններ կան, որոնք երբեմն անում եմ անգիտակցաբար, այսինքն՝ տաղանդավորին հատուկ: Այսինքն՝ ես չգիտեմ դա ինչպես անել, ինչի եմ դա անում, բայց ես դա անում եմ: Բայց ես գիտեմ ինչպես անել, որպեսզի կամերան այդ րոպեին ինձ նայի, և դա չվրիպի կամերայի տեսադաշտից: Բարձր խոսեմ, որպեսզի լսեմ: Ես բացատրում եմ, թե ես ով եմ: Ես երբեմն էլ տաղանդավոր առկայծումներով շնորհալի մարդ եմ:
– Դուք այն դերասաններից եք, ով ճանաչում է ձեռք բերել ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, այլև ստեղծագործել եք Կիևում, Ռուսաստանում, իսկ այժմ ինչ է տեղի ունենում հետխորհրդային տարածքում՝ երկու ժողովուրդներ, որ այդքան բարեկամ էին, հիմա իրար ատում են, ի նկատի ունեմ ռուս և ուկրաինացի ժողովուրդներին: Այս պրոցեսներին Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
– Ես շատ վատ եմ վերաբերվում դրան, որովհետև ֆիլմերի մեծ մասում ես նկարահանվել եմ նաև Ուկրաինայում և կարող եմ ասել, որ նրանց վերաբերմունքը ոչ միայն ռուսների, այլև հայերի նկատմամբ շատ ջերմ էր: Ինձ հետ միասին ռուս դերասաններ էլ կային, ովքեր իրենց վատ չէին զգում Ուկրաինայում: Շատ ջերմ վերաբերմունք էր, ու պատրաստակամ էին բոլոր նրանք, ովքեր մեզ շրջապատում էին: Ես շատ հաճախ եմ դրա մասին ասում: Պատկերացրեք՝ Յալթայի կինոստուդիայի 70, թե 100-ամյակն էր, Խորհրդային Միությունից մի քանի դերասան, այդ թվում նաև ես էի հրավիրված, և ես իմ շնորհակալական խոսքն ուղղեցի ավելի շատ այն երկրորդ-երրորդ պլանի աշխատողներին, ովքեր երբեք չեն երևում էկրանի վրա, նրանք միայն ապահովում էին նկարահանումները: Նրանք ռիկվիզիտներ, դեկորացիաներ սարքողներն էին, հարդարողները, ովքեր այնքան պատրաստակամ էին, այնքան էին սիրում գործը, որ զարմանում էիր, թե մարդ որքան կարող է նվիրված լինել ոչ միայն իր գործին, այլև այն ամենին, ինչ կապված է այդ գործի հետ:
Ինձ թվում է՝ այս հակամարտությունը հատուկ արվեց դրսից, շատ նպատակային ու ճիշտ: Մենք 30 տարի առաջ առիթ ունեինք ԱՄՆ-ում շփվելու գիտական շրջանակների հետ, և այդտեղ պարզեցինք, որ կա մի հսկայական ինստիտուտ, որը հենց աշխատում է Խորհրդային Միությունը քանդելու ուղղությամբ: Դա հսկայական ինստիտուտ էր՝ հսկայական գումարներով, որը նպատակային աշխատում էր այդ ամբողջ միությունը քանդելու ուղղությամբ, ու մարդիկ հասան իրենց նպատակին, որովհետև միլիարդավոր գումարներ էին ծախսվում դրա վրա, իրենք մշակում էին քաղաքականություն, որը հաղթեց:
– Այնուամենայնիվ, այդ քաղաքականությունը ճի՞շտ չէր, ի նկատի ունեմ այն ամենը, ինչ մենք ստացանք միության քանդումից հետո՝ անկախություն, ազատություն:
– Կարող է մենք շատ բան ստացանք, բայց շատ բան էլ կորցրինք: Եթե դա բնականոն լիներ, և ոչ թե մեզ քանդեին, հիմա կարող է այլ կերպ գնար ամեն ինչ: Հիմա որքան էլ դիմադրում է մեր տնտեսությունը այս պատժամիջոցներին, չի կարողանում՝ դրանք շատ ուժեղ են: Փաստորեն, նախկին Խորհրդային Միությունը այնքան մեծ մինուսներ ունի պահած հնից, որ միանգամից խոցելի է դառնում, երբ սկսվում է նման իրավիճակ, և այդ խոցելի տեղերը անմիջապես առաջ են գալիս: Դրա համար մենք հիմա շատ դժվարին վիճակում ենք տնտեսության առումով, այդ թվում նաև՝ Հայաստանը, որովհետև մենք էլ Խորհրդային Միության մի մասնիկն էինք և նույն մինուսները մենք էլ ունեինք:
– Երկու երկրների միջև առկա ատելությունը ինչ-որ կերպ կմեղմվի՞, կվերականգնվի՞ , լեզո՞ւ կգտնեն իրար հետ:
– Իհարկե, կվերականգնվի, որովհետև նրանք օտար ազգ չեն, նրանք նույն ազգն են: Անընդհատ շեշտվում է այն մասին, որ սլավոնական ազգ է, և դա հատուկ սարքվեց: Փոքրիկ միջադեպը, որն իր էությամբ փոքրիկ չէ, այն ահավոր է, ի նկատի ունեմ՝ Լենինականի դեպքը, բայց տեսեք, թե ինչպես ողջ ժողովրդին խառնեց իրար: Պատկերացրեք՝ դա բազմապատկած 50 ընտանիքի: Հիմա այդ ամենը Ուկրաինայում է կատարվում, 1-3 ընտանիք, և այդ ամենը խտացված նորից կատարվում է թե ռուսների, թե ուկրաինացիների ընտանիքում: Պարզ է, որ դա անպայման պետք է ունենա շատ վատ հետևանքներ, ինչը, կրկնում եմ, հատուկ արվեց:
– Այսինքն` Դուք կարծում եք, որ Գյումրիում տեղի ունեցածն է՞լ ունի քաղաքական մոտիվացիա:
– Ինձ թվում է՝ անպայման և ոչ միայն: Դա պատրաստված է եղել, մի օր կպարզվի, դա չէր կարող պատահական լինել: Ի՞նչ է, մարդը պատահական գալիս, մտնում է և սպանո՞ւմ: Պարզ է, որ դա հատուկ արված բան է, որպեսզի առաջացնի այս երկու ազգերի միջև ատելություն և, բնականաբար, այդ ատելությունը այնպիսի վիճակի հասցվի, որ կարողանան հեռացնել ազգերի մերձությունը:
Ամբողջությամբ` տեսանյութում:
