Չենք կարող ասել՝ կայունացում է տեղի ունենում, մենք չգիտենք՝ երեկոյան կամ մյուս օրը ինչ կլինի

«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է տնտեսագետ Աշոտ Եղիազարյանը

–Նախօրեին ԱԺ-ում արտահերթ նիստ գումարվեց դոլարի արժևորման, դրամի արժեզրկման հետ կապված խնդիրները քննարկելու նպատակով: Այսօր արդեն դոլարը կտրուկ արժեզրկվում է: Այս գործընթացը որքանով կարո՞ղ է տևական լինել, թե՞ սա կարճաժամկետ քայլեր են հանրության մեջ խուճապը կանխելու համար:

-Այն գործընթացները, որոնք տեղի են ունենում Ռուսաստանի շուրջ, որից կախված է Հայաստանի տնտեսությունը, կայունացման միտումներ այս պահին, այնուամենայնիվ, չունեն: Այսինքն՝ այս գործընթացները վայրիվերումներով շարունակվում են: Այս իմաստով չենք կարող ասել, որ արդեն կայունացման հասել ենք: Խնդիրն այն է, թե ինչ է այսօր տեղի ունենում Հայաստանում: Կարծում եմ՝ նվազում է Ռուսաստանի տնտեսությունից Հայաստանի կախվածությունը, ինչը նշանակում է, որ Ռուսաստանն այլևս արտահանման շուկա չէ, դոլարային մուտքերը կրճատվում են արագ տեմպերով, մինիմալացվում են, տրանասֆերնտերը նույնպես չեն գալիս, ռուսական ընկերությունները նույնպես ի վիճակի չեն ներդրումներ անել: Սա դրական է այն իմաստով, որ Հայաստանը փաստացի դուրս է գալիս Ռուսաստանի տնտեսական ազդեցությունից, բայց այդ տնտեսական ազդեցությունից դուրս գալը, բնականաբար պետք է լինի նաև ցավագին: Քանի դեռ մենք նոր հարաբերություններ չենք ստեղծել արտաքին աշխարհի հետ, նոր շուկաներ դուրս չենք եկել, մեր տնտեսությունը չենք վերակողմնորոշել, ռուսական կախվածությունից ազատման այս ընթացքը պետք է լինի ցավագին: Դրականն այն է, որ մենք, այնուամենայնիվ, հնարավորությունենք ունենում արդեն տեսականորեն Հայաստանը դուրս բերել Ռուսաստանի ազդեցությունից, որովհետև քաղաքական պարտավորությունները, որ Հայաստանը ստանձնել է Ռուսաստանի առջև, թույլ չի տալիս արագ և արդյունավետ գործելու: Կայունացման միտումները, ըստ իս, կսկսվեն այն ժամանակ, երբ ակնհայտ կզգանք Արևմուտքի աջակցությունը ֆինանսական շուկայում:

Եթե սպեկուլյատիվ գործոնը մի կողմ դնենք, այնուամենայնիվ, կան օբյեկտիվ հիմքեր, դոլարային մուտքերը քիչ են հանրապետությունում: Մենք ունենք սակավություն, բնականաբար, դոլարն այս դեպքում արժևորվում է: Եթե ավելի մեծ քանակությամբ գումարների ներհոսք լինի հանրապետությունում, արտաքին փոխառությունների, ներդրումների տեսքով կլինի, կամ արտաքին շուկաներ մենք դուրս կգանք, այն ժամանակ կարող ենք խոսել նոր միտումների մասին: Չնայած, ըստ էության, արդեն որոշակի ազդակներ կան Արևմուտքից, բայց առայժմ դրանք բավարար չեն, որ խոսենք կայունացման փուլի մասին: Այս վայրիվերումները դեռ կշարունակվեն:

-Երբ երեկ դոլարը արժեր 760 դրամ, այսօր 430-450-ի միջակայքում է տատանվում, սա ի՞նչ վտանգներ է պարունակում և ինչի՞ կարող է հագնգեցնել:

-Կտրուկ տատանումն ինքնին լավ նշան չէ, սա խոսում է այն մասին, որ մենք չենք կարող ասել՝ կայունացում է տեղի ունենում, մենք չգիտենք՝ երեկոյան կամ մյուս օրը ինչ կլինի, այդ հիվանդագին պրոցեսները հենց կտրուկ տատանումներով են նաև արտահայտվում:

-Գնաճը, որ անցել է 30-40 տոկոսը, հնարավո՞ր է զսպվի այս արագ տատանումների դեպքում: Վարչապետը նշում է, որ կփորձեն գտնել այս օրերի սպեկուլյանտներին:

-Հասկանալի է, որ պետք է ինչ-որ բան անել: Կառավարությունը, ԿԲ-ն պետք է իրենց գործառույթներն իրականացնեն.որքանո՞վ կհաջողվի՝ այլ հարց է: Ինչ-որ բան անելը ինչ-որ բան չանելուց լավ է, բայց ես չեմ կարծում, որ իրենց արած հայտարարություններն ի կատար ածվեն:

-Դրամի արժևորմանը հանրությունը ե՞րբ կարող է սպասել:

-Երբ դոլարային մուտքերն ավելանան, նաև այն դեպքում, երբ կհասնենք աղքատության մի մակարդակի, որ դոլարային ծախս մեզ պետք չի լինի, շատ ապրանքներ չենք ներկրի: Օրինակ՝ ֆինանսական կայունության կարելի է հասնել մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի 3000, 5000, 10000 դոլարչափով, և մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն կարող է լինել 500 դոլար: Վերջին դեպքում նույնպես կարելի է հասնել ֆինանսական կայունության, բայց արդեն աղքատ մակարդակով:

-Արթուր Ջավադյանի մեկնաբանությունները որքանո՞վ էին համոզիչ:

-Ուրիշ ի՞նչ պետք է ասեր ԿԲ նախագահը. պետք է փորձի խուճապ չառաջացնել, իսկ հիմնավորելն արդեն այլ խնդիր է: Ընդհանրապես, ինչքանո՞վ է հիմնավոր եղել Հայաստանի վարած ամբողջ քաղաքականությունը… Անհիմն է եղել: Այ, դրա մասին պետք է խոսել, ոչ թե՝ այսօր արդեն առաջացել են ճգնաժամային իրավիճակներ, և ասում ենք՝ ճիշտ են արձագանքում, սխալ են արձագանքում… Ընդհանրապես, սխալ է եղել քաղաքականությունը: Այն, ինչ եղել է սեպտեմբերի 3-ին ու դրանից հետո, բնականաբար, պետք է հանգեցներ այս իրավիճակին: Հենց դա պետք է վերանայել: Եթե դա չի վերանայվելու, խոսել կայունացման մասին, դրական զարգացումների մասին՝ անիմաստ է: Դրանից դուրս գալու դեպքում նոր կարող ենք մտածել զարգացման, կայունացման մասին:

ԵՏՄ-ի մասին դիսկուսիաները համարում եմ ավարտված: Մինչև վերադարձ չլինի ասոցացման պայմանագրին, ԵՄ-ի հետ հարաբերությունների խորացմանը, խոսել հեռանկարների մասին, առավել ևս՝զարգացման մասին,աբսուրդ է: