«Առաջին լրատվական»-ի RealPolitik հաղորդաշարի հյուրն է տնտեսագետ Վիլեն Խաչատրյանը:
–Նախ ուզում եմ, որ գնահատեք վերջին 4 օրերին տեղի ունեցած զարգացումները, դրանց պատճառները: Արդյոք հասցրե՞լ եք դրանք ուսումնասիրել և վերլուծել:
-Իրադարձությունները տեղի են ունենում և համաշխարհային տնտեսության մեջ, որի թատերաբեմում գտնվում է Ռուսաստանի տնտեսությունը, ինչպես նաև այդ երևույթները փոխանցվել են մի շարք զարգացող երկրների, այդ թվում՝ ԱՊՀ տարածաշրջան և մեր երկիր: Փորձենք գնահատական տալ դեկտեմբերի սկզբից տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Մենք նկատում ենք, որ համաշխարհային տնտեսության զարգացման տեմպերը դանդաղել են, որոշակի առումով առաջացել է բարդ իրավիճակ Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված սանկցիաների, նավթի գների անկման պատճառով,- այս ընթացքում տեղի ունեցավ նաև ՕՊԵԿ-ի հանդիպումը,- ՕՊԵԿ-ի կայացրած որոշումների պատճառով: Իհարկե, երկու այլ իրադարձություններ ևս տեղի են ունեցել, որոնք ևս արժանի են հիշատակման. մեկը Եվրոպական Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարիո Դրագիի կողմից տրված ասուլիսն ու հայտարարությունն են, ու նաև երեկ ԱՄՆ-ի դաշնային պահուստային համակարգի նախագահի՝ Ջենեթ Ելենի տված ասուլիսները: Դրանք իրադարձություններ են, որոնցով պայմանավորվեց կայունությունն ու մինչ այդ տնտեսությունների մեջ գոյություն ունեցող լարվածությունը:
ԱՄՀ-ի վերջին կանխատեսումների համաձայն, Չինաստանի տնտեսությունը իր չափերով, գնողունակությամբ գերազանցեց ԱՄՆ-ի տնտեսությանը՝ հասնելով 17.8 տրլն-ի, իսկ ԱՄՆ-ինը 17.6 տրլն-ի չափ է: Սա աժիոտաժ էր նաև ներդրողների շրջանում, քանի որ աշխարհի համար առաջին տնտեսությունը կորցրեց իր գերիշխող դիրքը, և պետք է արվեին քայլեր այդ գերիշխող դիրքը վերադարձնելու համար: Գիտենք, որ Չինաստանը ամենասերտ համագործակցության եզրերն ունի Ռուսաստանի հետ, և վերջերս կնքած առևտրային համաձայնագրով 200 մլրդ դոլարի են փորձում հասցնել միմյանց միջև գոյություն ունեցող առևտրաշրջանառությունը: Պետք է հաշվի առնել այն փաստը, որ այս երկու երկրները, հատկապես ԲՐԻՔՍ-ի շրջանակներում, որի մեջ մտնում են Բրազիլիան, Հնդկաստանը, Չինաստանը և ՀԱՀ-ը, որոնք իրենց զարգացման տեմպերով համարվում են առաջանցիկ, փորձում են իրար հետ գործարքներ կատարել ոչ թե միջնորդավորված արժույթով, ինչպիսին դոլարն է, այլ սեփական արժույթները վերածելով փոխարկելի արժույթի: Նման տիպի իրադարձությունների պարագայում համաշխարհային տնտեսության մեջ սկսվում է մի երևույթ, որը հայտնի «արտարժութային պատերազմներ» անվանումով: «Արտարժութային պատերազմների» պարագայում հարձակման է ենթարկվում այս կամ այն երկրի արժույթը:
Սանկցիաների պարագայում, կարելի է ասել, Ռուսաստանի տնտեսությունը պետք է ունենար կորուստներ: Այդ կորուստները պետք է պայմանավորված լինեին նավթի գների անկմամբ, որը պետբյուջեում տնտեսության հիմնական, եկամտային հիմք ապահովող շարժիչ ուժն է: Եթե հաշվի ենք առնում 2008-2009 թթ. տնտեսական ճգնաժամը, ապա Ռուսաստանի տնտեսությունն այն ժամանակ ավելի մեծ կախվածություն ուներ նավթից, չնայած ոսկու արժույթային պաշարների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ այդ ժամանակ ուներ ավելի մեծ ծավալի ոսկու պաշար…
–Բայց այս ամենն ի՞նչ կապ ունի Հայաստանի հետ: Ընդունված էր ասել, որ մենք շատ փակ տնտեսական ռեժիմում ենք, որ համաշխարհային տնտեսական վայրիվերումները մեզ չեն սպառնում, թեև մենք առաջիններից էինք, որ ազդվեցինք 2008-2009 թթ. ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից: Եվ այս հոսանքն էլ, գոնե այս ծավալներով, նախատեսված չէր: 2 օրվա այս տատանումները, վստահ եմ, ո՛չ իշխանության, ո՛չ Կենտրոնական բանկի, ո՛չ էլ տնտեսագետների համար կանխատեսելի չէին:
–Սա շոկային իրավիճակ է, իսկ շոկային իրավիճակները կանխատեսելու ունակություն կարող են շատ քիչ տնտեսագետներ ունենալ: Ինչ վերաբերում է նրան՝ մենք կախված ենք համաշխարհային տնտեսությունից, թե ոչ, ապա 2008 թ., երբ Հայաստանը նախատեսում էր 10-ից ավելի տոկոսի տնտեսական աճ, ունեցավ 6,8%: Հոկտեմբերի դրությամբ, վարչապետի մակարդակով ասվում էր, որ ճգնաժամը կշրջանցի Հայաստանը, այնինչ 2009 թ. մեր տնտեսական անկումը կազմեց 4,1%:
Մենք չունենք զարգացած տնտեսություն, սակայն մի շարք թելերով կախված ենք համաշխարհային տնտեսությունից, հատկապես տրանսֆերտներից, որոնք Ռուսաստանից էին ուղարկվում: Եվ այդ գործոնն իսկ բավարար էր, որպեսզի միգրանտները, ովքեր Ռուսաստանում աշխատանք ունեին, կորցնեին իրենց աշխատանքը, քանի որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամերի բնագավառում այսպիսի հասկացություն կա. երբ անհրաժեշտություն է առաջանում ազատվել աշխատողներից, առաջինը ազատվում են միգրանտ աշխատողներից: Նրանք վերադարձան Հայաստան, պակասեցին նրանց կողմից մուտք գործող տրանսֆերտները, իջան մեր կողմից հիմնական արտադրվող ապրանքատեսակների գները և այլն:
