«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՌՊՀՀ տարածաշրջանի և արտաքին քաղաքականության ամբիոնի դոցենտ, Միջազգային հարաբերությունների ռուսական խորհրդի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, սյունակագիր Սերգեյ Մարկեդոնովը:
-Պարոն Մարկեդոնով, ԼՂ հակամարտության գոտում հուլիս-օգոստոսյան լարվածությունից, ապա հայկական ուղղաթիռի խոցումից հետո իրավիճակը ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում և հայ-ադրբեջանական սահմանին շարունակում է լարված մնալ, որն, ինչպես ավելի վաղ Դուք էիք պնդում, փորձություն է միջազգային հանրության, մասնավորապես՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համար: Ձեր կարծիքով՝ փորձությունը հաղթահարված է:
-Խնդիրն այնքան ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն ու համանախագահները չեն, ովքեր շատ լավ աշխատել են, դրականորեն են տարել ԵԱՀԿ ՄԽ աշխատանքը և ոչ մեկ տարի, այլ այն, որ ՄԽ անդամ երկրները գտնվում են առճակատման մեջ: Այս իրավիճակը բավականին վտանգավոր է ՄԽ աշխատանքի համար, թեև ներկայում մենք չենք նկատում, որ Արևմուտք-Ռուսաստան հակասությունը սկզբունքորեն անդրադառնա ԵԱՀԿ ՄԽ աշխատանքի վրա: Այսինքն ՝ այդ հակասությունները կարող են անդրադառնալ աշխատանքի վրա, բայց գուցեև չանդրադառնան:
Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև ստեղծված լարվածությունից՝ այսպես թե այնպես կարող են օգտվել հակամարտության կողմերը: Այս իրավիճակում Ադրբեջանին ԼՂ հակամարտության գոտում փոփոխություններ մտցնելն ավելի ձեռնտու է, քանի որ ներկայիս ստատուս քվոն Ադրբեջանին ձեռնտու չէ, իսկ Հայաստանին ձեռնտու է: Այսինքն՝ կան բազմաշերտ խնդիրներ, իսկ թե որն է այստեղ աշխատում, վստահորեն պնդելը բարդ է:
-Հայաստանում ավանդաբար ավելին են սպասում Ռուսաստանից, որը համարվում է Հայաստանի անվտանգության երաշխավորը, այնինչ Ռուսաստանն այս լարվածությունը մեղմելու կամ Հայաստանին «պաշտպանելու» առանձնակի շահագրգռվածություն չցուցաբերեց: Ի՞նչ կարող է Հայաստանն ակնկալել Ռուսաստանից և Հայաստանի առջև Ռուսաստանի ստանձնած պարտավորություններից: Դրանք ե՞րբ կգործեն:
-Ռուսաստանն ունի որոշակի պայմանագրաիրավական բազա, որը գործի կդնի և կդիտարկի, եթե լինի ագրեսիա Հայաստանի նկատմամբ: Ես չեմ կարծում, որ միջազգայնորեն ճանաչված Հայաստանի Հանրապետության սհամանների նկատմամբ կամ Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ որևէ սպառնալիք այսօր գոյություն ունի: Ռուսաստանը, որքան ինձ է հայտնի, չի վերանայել իր պարտավորություններն այս հարցում և չի հայտարարել, թե վերանայելու է ապագայում: Ուստի այդ պարտավորությունները մնում են ուժի մեջ:
Այլ հարց է, եթե Հայաստանի տարածքների նկատմամբ ուղիղ վտանգ առաջանա, ապա քիչ հավանական է, որ Հայաստանին պաշտպանելու հարցում Ռուսաստանին աջակցեն ՀԱՊԿ բոլոր անդամ երկրները: Այս հարցում ես ունեմ որոշակի կասկածներ, որովհետև ՀԱՊԿ անդամ երկրներն ունեն իրենց հետաքրքրությունները, որոնք որոշ հարցերում ռուսական հետաքրքրությունների հետ համընկնում են, իսկ որոշ հարցերում՝ ոչ: Այստեղ իրականում խոսքը ողջ այս ինտեգրացիոն կառույցի ապակառուցողականության մեջ է: Իմ կարծիքով՝ այնտեղ կա հետաքրքրությունների մի քանի խումբ՝ կենտրոնաասիական, արևմտյան և կովկասյան, իսկ այս երեքի միջև ես համագործակցություն չեմ տեսնում: Միգուցե ապագայում լինի՝ չգիտեմ:
-Այսինքն՝ Ռուսաստանը կսահմանափակվի գործել նաև առանձի՞ն:
-Անխոս, Ռուսաստանն առաջին հերթին կգործի ինքնուրույն: Պարզապես, եթե ձեռքի տակ այլ մեխանիզմներ ու ռեսուրսներ կան, Ռուսաստանը կփորձի օգտագործել դրանք: Այսինքն՝ հասկանալի է ու ակնհայտ բոլորի համար, որ Ռուսաստանը չի կարողանա գործել բացառապես ՀԱՊԿ-ի սահմաններում: Իսկ ինքնուրույն, բնականաբար, պետք է գործի, պարզապես Հայաստանի նկատմամբ ուղիղ սպառնալիքի դեպքում, կրկնում եմ, անհրաժեշտություն կլինի գործի դնել հավելյալ գործիքներ ևս հնարավորության դեպքում: Խոսքը ՀԱՊԿ-ի ու ԵՏՄ-ի մասին է:
-Բաքվի ԱԳ փոխնախարարը հայտարարել է, որ ռուս-թուրքական մերձեցումը Ադրբեջանի շահերից է բխում, քանի որ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ ՄԽ անդամ պետություն է, իսկ Թուրքիան՝ ՀՀ-ին սահմանակից երկիր: Հայաստանում մտավախություններ կան, որ Ադրբեջանին ԵՏՄ ինտեգրելու, Թուրքիայից հավելյալ քաղաքական դիվիդենտներ քաղելու համար Ռուսաստանը միգուցե գնա ինչ-ինչ զիջումների ԼՂ հակամարտությունում: Ինչպե՞ս այդ մերձեցումը կանդրադառնա ԼՂ հակամարտության վրա:
-Ռուսաստանը կանի ցանկացած զիջում՝ հօգուտ իրեն: Այսօրվա դրությամբ Ռուսաստանին բացարձակապես շահավետ չէ ստատուս քվոյի փոփոխությունը ԼՂ-ի շուրջ: Սա է Ռուսաստանի ներկայիս հետաքրքրությունը՝ չփոխել ստատուս քվոն: Հենց սրա շրջանակում էլ Ռուսաստանը գործելու է, մերձենալու է թե Թուրքիայի, թե Ադրբեջանի և թե ում հետ հարմար է և անհրաժեշտ: Զիջել ինչ-ինչ հարցերում Ադրբեջանին, ինչո՞ւ, նրա համար, որպեսզի պարզապես զիջում լինի: Քաղաքականությունը նրա համար չէ, որ արվի զիջում, պետք է այդ քայլերը ռացիոնալ լինեն և արդարացված, այլ ոչ թե գեղեցիկ ժեստ՝ հանուն գեղեցիկ մարդկանց: Ուստի հենց այնպես ինչ-որ զիջումներ չեն արվելու, դրա շահը Ռուսաստանը չունի:
Ռուսաստանի համար հստակ է այն, որ Ադրբեջանը չի վերաօրիենտացվի դեպի Ռուսաստան. դա բացառված է, էներգետիկ տեսանկյունից Ադրբեջանն Արևմուտքի մի մասն է, այն բանի մի մասը, որն Արևմուտքն անվանում է էներգետիկ պլյուրալիզմ: Սա ինքնին կարևորագույն մարտահրավեր է Ռուսաստանի համար: Այլ հարց է, որ Ադրբեջանը քաղաքականապես չէ Արևմուտքի հետ: Ռուսաստանն այս հարցում շատ ավելի մոտ է Ադրբեջանին: Սրան գումարած կան անվտանգության ընդհանուր մարտահրավերներ՝ հատկապես Դաղստանի սահմանին, Կասպյան ավազանում: Սա է, որ Ադրբեջանին թույլ չի տալիս կրկնել Վրաստանի ճանապարհը: Այս տվյալները հաշվի առնելով էլ՝ Ռուսաստանը փորձելու է գործել: Իսկ Ձեր ներկայացրած տեսակետներում Ռուսաստանի շահը չեմ տեսնում:
Շատերը Հայաստանում, հասկանալի է ինչու, անհանգստանում են, որ Ռուսաստանը կցանկանա ինչ-որ բան փոխել: Բայց չէ՞ որ հարցը պարզապես գրպանից թաշկինակ հանելն ու այս ու այն կողմ դնելը չէ: Պետք է դրա հետևում ռացիոնալ միտք լինի: Ի՞նչ, Ադրբեջանը կվռնդի եվրոպական ընկերություններն իր երկրից, իհարկե ոչ: Ի՞նչ, վաղը կփակվի Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհա՞նը, իհարկե ոչ: Իսկ այդ դեպքում ո՞րն է շահը:
-Ըստ այդ տեսակետների՝ ՌԴ-ի շահը Ադրբեջանը Եվրասիական տնտեսական միությանը միացնելն է:
-Ադրբեջանն իր հարաբերությունները հավասարակշռելու է Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև՝ ստանալու համար հնարավոր արտոնություններ երկու կողմերում էլ: Այսինքն՝ Ադրբեջանին ձեռնտու չէ հակադրվել Արևմուտքին: Դրանով Ադրբեջանը կզրկվի իր արևմտյան ռեսուրսներից: Պետք է ռացիոնալ մտածել: Ֆանտազիայով ու աշխարհաքաղաքական ռոմանտիզմով պետք չէ տառապել:
