Այսօր Լոս Անջելեսում կանցկացվի «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի ամենամյա հեռուստամարաթոնը, որի ընթացքում հանգանակություն է հավաքվում Հայաստանում և հիմնականում Ղարաբաղում կարևոր ծրագրեր իրականացնելու համար: Այս տարի, ինչպես և նախորդին, հեռուստամարաթոնի, այսպես ասած, թիրախն է լինելու Հայաստանը Ղարաբաղին կապող երկրորդ ճանապարհի շինարարությունը, որն անցնելու է Քարվաճառով և կրճատելու է Ղարաբաղի ճանապարհը:
Ընդհանրապես «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հեռուստամարաթոնները պետք է որ հանդիսանային համազգային նշանակության իրադարձություն: Այդ հեռուստամարաթոններն ու հանգանակությունը պետք է լինեին համահայկական սպասում՝ գրեթե յուրաքանչյուր հայ պետք է սպասեր տարվա այդ օրվան, համազգային իր լուման բերելու համար: Կարո՞ղ ենք մենք այսօր խոսել այդ մասին, ասել, որ դա հենց այդպես էլ կա: Մեկը կարող է ասել, որ հնարավոր է նման կերպ գնահատել իրավիճակը, իսկ մյուսը կասի՝ որ ոչ, իրավիճակը հեռու է այդպիսին լինելուց:
Ամեն ինչ հիշեցնում է երևի թե բաժակը կիսով չափ լիքը կամ կիսով չափ դատարկ լինելու լավատես-հոռետես դիլեման: Պետք է սակայն լինել իրատես ու հասկանալ՝ արդյոք հեռուստամարաթոնի և ընդհանրապես համահայկական «Հայաստան» հիմնադրամի, այսպես ասած, մակրոտնտեսական ցուցանիշները, հանգանակությունների վիճակագրությունը արտահայտում է այն պոտենցիալը, որ ունի աշխարհով մեկ սփռված հայությունը՝ 10 միլիոն հայությունը: Արդյո՞ք եթե իրատես լինենք, ապա չենք ասի, որ ամեն տարի առավելագույնը երկու տասնյակ միլիոն հանգանակությունը, մեղմ ասած, շատ փոքր թիվ է 10 միլիոն հայության համար, հատկապես եթե համարենք օրինակ, որ միայն Ռուսաստանում ապրող 7 հայեր ունեն 21 միլիարդ դոլար կապիտալ՝ ըստ «Ֆորբս»-ի:
Իրատես լինելու պարագայում պետք է արձանագրենք, որ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը բավականաչափ հեռու է համահայկական իրական ընդգրկումից և այսօր, դժբախտաբար, ավելի շատ դարձել է համահայկական հիասթափության խորհրդանիշ: Հիասթափություն առաջին հերթին հայկական պետականության որակներից, որի թիվ մեկ պատասխանատուն այդ պետականության որակները մոտ երկու տասնամյակ շարունակ հետևողականորեն սղոցած իշխանություններն են, կիսագողական տնտեսա-քաղաքական համակարգը: Մյուս կողմից ակնհայտ է, որ «Հայաստան» հիմնադրամը չպետք է ասոցացնել այդ համակարգի հետ, Հայաստանը չպետք է ասոցացնել այդ համակարգի հետ, Ղարաբաղը չպետք է ասոցացնել այդ համակարգի հետ: Սակայն սրա հետ մեկտեղ ինչպես է հնարավոր դա, եթե օրինակ՝ «Հայաստան» հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի ղեկավար կազմում Հայաստանի իշխանություններն են եղել և կան՝ այն իշխանությունները, որոնք առաջացրել են մեծ համահայկական հիասթափությունը:
Եվ ուրեմն՝ մի կողմից կանգնած ենք «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը, հանգանակությունն ու նպատակները իշխանությունների հետ չասոցացնելու հրամայականի առաջ, մյուս կողմից՝ տեսնում ենք, որ հիմնադրամի ներկայիս մեխանիզմները դա թույլ չեն տալիս և կամա, թե ակամա բերում են ասոցացման, ինչն էլ հանգեցնում է հիմնադրամի ցուցանիշների անհամապատասխանության համահայկական պոտենցիալին: Ասել կուզի՝ այսօր հրամայական է «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի արդիականացումը և՛ գաղափարական, և՛ կառուցվածքային առումով: Հիմնադրամը պետք է դառնա իսկապես ներկայացուցչական մարմին և ընդգրկի համահայկական ավելի լայն շրջանակներ, իսկ հիմնադրամի ղեկավար կազմում իշխանությունները պետք է ներկայացված լինեն առնվազն ոչ ավելի, քան սփյուռքյան, հայաստանյան և ղարաբաղյան հասարակական-քաղաքացիական շրջանակներ:
Սրա միջոցով հիմնադրամի հանդեպ վստահությունը անբեկանելիորեն կավելանա՝ իր հետ բերելով նաև հանգանակության ավելացում, և հետևաբար համահայկական հիմնադրամի ծրագրային արդյունավետության և ծավալային, և որակական էական աճ: Այս ամենով հանդերձ՝ այնուամենայնիվ դասակարգելով հեռանկարի հրամայականներն ու ընթացիկ մարտահրավերները, փորձենք ակտիվ մասնակցել համահայկական հերթական հանգանակությանը և դեմարշի փոխարեն, լինենք պահանջատեր՝ մասնակցենք և պահանջենք արդյունավետություն, մասնակցենք և պահանջենք հաշվետվողականություն, մասնակցենք և պահանջենք ներկայացուցչականություն՝ հանուն Հայաստանի, հանուն Ղարաբաղի և նաև հանուն Սփյուռքի: