«Առաջին լրատվական»-ի «Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է Կամերային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Արա Երնջակյանը
-Պարոն Երնջակյան, Դուք մեծ ավանդ ունեք մեզանում ազատ ստեղծագործելու, ընդունված մշակութային չափանիշներն այլ աչքերով տեսնելու գործում: Ձեր բեմականացումները, մտահղացումները թեև ընդունված չափանիշներին հակառակ են գնացել, բայց դրանք փոխլրացրել են: Հիմա մեզանում կարևոր խնդիր է պակասի զգացումը: Դուք ունե՞ք պակասի զգացում և ըստ Ձեզ՝ ի՞նչն է դրա պատճառը:
-Երբ ժամանակին ինչ-ինչ պատճառներով մենք դրախտից փախանք, կամ մեզ վռնդեցին այնտեղից, որտեղ ամեն ինչ իդեալական էր, դրանից հետո մարդկությունը միշտ էլ պակասի զգացում է ապրում, և եթե որևէ մեկն ասում է, որ ես ամեն ինչից գոհ եմ, ամեն ինչ լի է շուրջս, կարծում եմ, որ նրան բժշկական միջամտություն է հարկավոր: Այս իմաստով, միանշանակ, ես նույնպես պակասը զգում եմ: Թերի բաներ կան, և հենց մեր գործունեությունն ուղղված է նրան, որ գոնե որոշ չափով լրացնենք, բերենք այն վիճակին, որ ավելի մարդկային հարաբերություններ լինեն:
-Մեզ մոտ կարծես Դանայան տակառի նման երբեք չի լցվում:
-Կարծում եմ՝ այդպես է: 100 տարվա մեջ մի քանի հեղափոխություն տեղի ունեցավ, վերջինը 23 տարի առաջ էր: Ամեն մի հեղափոխություն լավ բաների հետ մեկտեղ բերում է սթրեսներ, անկում և այլն: Հիմա եթե սա շարունակվի, և նորից հեղաշրջում տեղի չունենա, բնական տարերք չլինի, ապա կարծում եմ՝ մի 300 տարուց ամեն ինչ լավ կլինի:
-Այդքան անհուսալի՞ է ամեն ինչ:
-Ես անուղղելի լավատես եմ և տեսնում եմ, որ մարդիկ արդեն մի քիչ ավելի շատ են ժպտում:
-Թատրոնի մարդիկ բացի իրենց ստեղծագործական գործունեությունից և վառ բեմականացումներ կատարելուց՝ նաև քաղաքացի էին, նրանց խոսքին սպասում էր քաղաքացին, նրանք ավելի շատ էին քաղաքացիական դիրքորոշում հայտնում: Հիմա թեև նրանք շարունակում են մեր կողքին լինել, բայց այդ խոսքը չկա: Նրանցից շատերը հարմար տեղավորվեցին իշխանության շվաքի տակ: Եվ կարծես այդպես ավելի հեշտ է ապրել: Ըստ Ձեզ՝ պատճառները որտե՞ղ են:
-Ամեն մեկն իր գործով պետք է զբաղվի: Մեր թատրոնում ստեղծման օրվանից, արդեն 30 տարուց ավելի, գրեթե բոլոր ներկայացումները այսպես թե այնպես վերլուծում են այն, ինչ տեղի է ունենում մեր շուրջ: Ինձ համար լավագույն տրիբունան հենց դա է: Մի տեղ, որտեղ ես կարող եմ շփվել հանդիսատեսի հետ և ասել այն, ինչ կարող եմ և ուզում եմ: Նա, ով ուզում է իմանալ իմ դիրքորոշման մասին, կարող է գալ Կամերային թատրոն: Դրանից զատ թոք-շոուներին մասնակցելու կարիք չունեմ, որովհետև դրանց ընթացքում ոչ թե իմաստություն է առաջ բերվում, այլ ամեն մեկը փորձում է իր Ես-ը առաջ տանել, վիճել: Կողքից նայում ես, այնքան մեղքդ գալիս են այդ մարդիկ, փորձում են ինչ-որ բան ասեն, իսկ ասելուց հետո այդ բանը ջարդվում է: Մնացածն ինչ-ինչ պատճառներ են որդեգրել: Բայց բոլոր դեպքերում ես կարծում եմ, եթե մարդ քաղաքականությունից է խոսում, ապա պետք է լինի քաղաքականության մասնագետ:
-Ասում եք՝ ամեն մեկը պետք է զբաղվի իր գործով, բայց ասում եք քաղաքականություն, անմիջապես աչքիս առաջ են գալիս մեր քաղաքական դաշտի գործիչները: Նրանք իրենց գործո՞վ են զբաղվում:
-Ոչ, նրանք իրենց գործով չեն զբաղվում: Լավ կլիներ՝ քաղաքականությամբ զբաղվեին իսկապես խելոք մարդիկ, ովքեր տիրապետում են այդ ոլորտին: Հիմա, ցավոք, հարթակ են բարձրանում այն մարդիկ, ովքեր ուղղակի ճարտար լեզու ունեն, իրենց Ես-ը հաստատելու պրոբլեմ ունեն, բարդույթներ ունեն և այլն: Հենց սա է պատճառը, որ մենք լուրջ քաղաքական պլատֆորմներ չենք ունենում և ստեղծում:
-Դուք նշում եք, որ Ձեր խոսքն ասում եք բեմից, և ով ուզում է լսել, թող գա թատրոն: Բայց, օրինակ, 1988-ին մարդիկ սպասում էին Սիլվա Կապուտիկյանի և մյուս մտավորականների խոսքին: Հասարակությունը միշտ մեծ տեղ է տվել մտավորականությանը, և նա միշտ եղել է առաջնորդողը: Այսօր այս փոփոխությունները ինչի՞ հետևանք են:
-1988-ը առանձնահատուկ դեպք էր: Ելույթ էին ունենում այն դեմքերը, ովքեր ասելիք ունեին և հնարավորություն ունեին ասելու, որովհետև կա ինտելիգենցիայի մի տեսակ, որը միգուցե շատ ասելիք ունի, բայց չի կարող այդպես հրապարակայնորեն դուրս գալ փողոց, ճարտար լեզվով այդ ամենը հրամցնել ժողովրդին չի կարող: Դա կարող է ավելի խղճուկ տպավորություն թողնել: Դա թատրոն է, այդտեղ, լավ իմաստով, դերասան պետք է լինի: Օրինակ՝ նույն Սիլվա Կապուտիկյանը կարող էր ասել, որովհետև ինքը հռետոր էր: Բայց եղել են շատ դեպքեր, երբ սիրված մարդիկ բարձրացել են բեմ, կմկմացել են, չեն կարողացել խոսել, և ժողովուրդը հիասթափվել է: Ամեն ինչ պետք է լավ բեմադրված լինի, որ արդյունք լինի:
-Դուք այն ստեղծագործողներից եք, ով հրաշալի կարողացել է գտնել երիտասարդ կադրերի: Այսօր մեր երիտասարդներն այդ հույսը ներշնչո՞ւմ են: Այսօր երիտասարդներն ի՞նչ ազդեցություն ունեն մեր երկրում:
-Մի կողմից շատ ոգևորում է ակտիվիստների ակտիվ գործունեությունը, մյուս կողմից՝ վախեցնում է, որովհետև նրանց ոգևորությունը մթագնացության է բերում: Նույն Մաշտոցի պուրակում ինձ նույնիսկ չթողեցին, որ խոսք ասեի, որովհետև իրենք արդեն գիտեին ինչ է, արդեն տրամադրված էին:
– Գուցե պատճառը Ձեր՝ ավագանու անդամ լինե՞լն էր:
-Անկախ դրանից, երևի թե ես մի քանի ուրիշ արժանիքներ էլ ունեմ, երևի թե կյանքում կարող էի մի երկու խելոք բան ասել: Այդ հանդիպումից հետո ես առաջարկեցի՝ Մատենադարանի մոտ նույն ընթացքում կառուցվում էր մի ճանապարհ, որը տանում էր շքամուտք: Այդ ճանապարհի հետևանքով բավականին ծառեր ոչնչացվեցին, ավելի շատ, քան Մաշտոցի պուրակում: Առաջարկեցի՝ եկեք գնանք տեսեք, թե որքան ծառեր են վերանում, եթե դա է ձեզ հետաքրքրում, բայց ոչ ոք չեկավ:
-Բայց այստեղ խնդիրը բուտիկներն էին, որոնք անօրինական կերպով էին հայտնվել այնտեղ:
-Հարցը այսպես էր դրված՝ ծառերն էին վնասվում: Ես չեմ ուզում փնովել տղաներին, բավականին լավ գործ են անում, և դա է մի քիչ վախեցնում: Բայց այն է վախեցնում, որ շատ կոնկրետ ճանապարհով են գնում, և ոչ մի վերլուծական մեխանիզմ չկա մեջները:
-Կոնկրետ տանող ճանապարհը, բայց, հաջողությունների է բերում:
-Հաջողությունների բերում է, հաղթանակների էլ է բերում, բայց ո՞ւմ են պետք այդ հաղթանակները:
-Հանրությանը, որը ոգեշնչվում է դրանից:
– Ո՞ր հանրությանը: 1933թ. Հիտլերը մի մեծ ամբոխ իր հետևից տարավ, որը շատ ոգևորված էր և այդ ժամանակ շատ ճիշտ էին ոգևորված ու հասան հաղթանակի, որովհետև չէին մտածում: Հիտլերն ասում էր՝ ես հերիք եմ, ես ձեր փոխարեն կմտածեմ: Ես վախենում եմ դրանից: Ես վախենում եմ, երբ երիտասարդությունն այդ ամենին վերաբերվում է՝ հրահանգը տրված է, ուրեմն գնում ենք:
-Ո՞ւմ կողմից, պարոն Երնջակյան: Այնտեղ շատ շատերը ազնիվ մղումով էին հայտնվել:
-Ես դրա համար եմ ցավում, որ շատ շատերն են: Բայց ընդհանուր առմամբ դա ինձ վրա մի քիչ վատ տպավորություն թողեց, որովհետև ես հասկացա, որ նրանք պատրաստ չեն լսելու ոչ մի խելոք խոսքի: Իմ սպիտակ մազերը, կյանքումս արած մի քանի բաները ինձ իրավունք էին վերապահում, որ դիմացիս երիտասարդները գոնե մի փոքր լսեին, որից հետո ինձ հանեին շպրտեին դուրս: Բայց ես նույնիսկ չհասցրեցի բերանս բացել, սա վիրավորական է, բայց վիրավորական է այլ բանի համար: Սկսում ես վախենալ այդ տղաներից, որ նրանք ուրիշ բանի ազդեցության տակ են այդ ամեն ինչն անում:
-Դուք թատրոն եք ղեկավարում, որքանո՞վ է մեր երկրում կարողանում այդ համակարգը գործել: Մեր զրուցակիցներից շատերը նշում էին, որ ընդհանրապես նախարարությունն իր գործառույթները չի կատարում, և այդ համակարգը չպետք է լինի:
-Ինձ թվում է՝ նախարարությունը պետք է լինի բոլոր դեպքերում, և բավականին օգուտ կա այդ հիմնարկի գործունեության մեջ: Վատն այն է, որ ի սկզբանե ոչ չափանիշներ կան, ոչ մեխանիզմներ կան ազդեցության համար: Ամեն դեպքում պետք է այդ հիմնարկը, միգուցե պետք չի, ես չգիտեմ: Բայց բոլոր դեպքերում նախիրը պետք է գոնե մեկ հովիվ ունենա:
-Մշակութային դա՞շտն էլ եք համեմատում նախիրի հետ:
-Նախիրը վատ բան չի: Ես նկատի ունեմ, եթե կա մի խումբ, որը զբաղվում է նույն գործով, ապա մեկը պետք է լինի, որ կանոնակարգի նրանց գործունեությունը: Սրա մեջ ոչ մի վատ բան չկա:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:
