«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ամերիկահայ ճանաչված գրող Փիթեր Բալաքյանը։
-Պարոն Բալաքյան, շուտով Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցն է: Ամենամեծ դասը, որ հայ ժողովուրդը քաղել է, ըստ Ձեզ, ո՞րն է:
-Շատ դժվար է միարժեք պատասխանել։ Երևի միայն մեկ դաս չէ, որ կարելի առանձնացնել. Ցեղասպանությունից, դրան հաջորդած ժամանակահատվածից, որ մենք ապրել ենք, շատուշատ դասեր կարելի է քաղել: Մենք այսօր էլ նշեցինք, որ հայերը կարող են լինել առաջնորդներ մարդու իրավունքների ոլորտում, կարող են լինել ակտիվիստներ և կարող են իրենց պատմական ժառանգությունն օգտագործել՝ աշխատելու աշխարհի այլ հատվածներում և ծառայելու աշխարհի ժողովուրդների իրավունքների խնդրին:
Ուզում եմ ասել, որ հայերը պետք է պատմությունը շատ լավ սովորեն, խորությամբ տիրապետեն, որպեսզի իսկապես հասկանալի լինի, թե ինչ է տեղի ունեցել 19-րդ դարի վերջին, 20-րդ դարի առաջին երկու տասնամյակների ընթացքում: Այդ ամենն ուղղակի կօգնի հասկանալ և նաև ձևավորել հետագա քայլերը:
-Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, ավելի կարևոր՝ Ցեղասպանության ճանաչո՞ւմը Թուրքիայի կողմից, թե՞ Հայաստանի հզորացումը: Սփյուռքն այդպես էլ չի ձևակերպել, թե ո՞րն է իր շահը:
-Չեմ կարծում, թե այս երկուսը միմյանց հակասում են, բայց որոշ իմաստներով շատ վտանգավոր կերպով այդ ամենը միմյանց հետ խաչվում են: Մեր նպատակն է, որ լինի ուժեղ, տնտեսապես հզոր և ժողովրդավար Հայաստան, և սա պետք է լինի մեր գերնպատակը: ՀՀ-ն ներկայացնում է հայկական քաղաքակրթության հաղթանակը: Կարծում եմ, որ հայերը և աշխարհում շահագրգիռ երրորդ կողմ հանդիսացող խաղացողները կարիք ունեն աշխատելու Թուրքիայի իշխանության հետ՝ կարգավորելու Հայաստանի անցյալը, կարգավորելու այն աղետը, որ Թուրքիայի իշխանությունների ձեռքով են ստացել հայերը և որոշելու, եզրահանգելու, թե ինչպես կարող է Թուրքիան օգնել Հայաստանին զարգանալու, որովհետև Թուրքիան ինչ էլ ուզենա անվանել այդ իրադարձությունները, Թուրքիան պետք է օգնի Հայաստանին իր զարգացման ճանապարհին:
-Դուք նշեցիք, որ նպատակն է Հայաստանում առաջնորդներ պատրաստել: Ընդհանրապես, ի՞նչն է խանգարում, որ այդ ինստիտուտը մեզանում կայացած չէ, տեսնում ենք նրանց մտավոր և ինտելեկտուալ կարողությունները:
-Սա եռօրյա կամ առնվազն երեք շաբաթվա թեմա է: Իմ խոսքում հղում կատարեցի, որ մարդու իրավունքների ոլորտում հայերն առաջնորդներ լինեն, բայց ձեր հարցը շատ ավելի համընդգրկուն հարց է: Կարծում եմ՝ դուք ավելի շատ նկատի ունեք նաև քաղաքական և, ընդհանուր առմամբ, առաջնորդների ինստիտուտի կայացումը, թե պետական այրերը ինչպիսի առաջորդներ պետք է լինեն, որ պետք է լինել ազնիվ, ժողովրդին նվիրված, չգողանան և այլն: Դրա համար, կարծում եմ, սովորել է պետք, ժամանակ է անհրաժեշտ, և մենք՝ հայերս, պետք է շատ արագ սովորենք, որովհետև մենք ժամանակ չունենք: Ի՞նչ կարելի է անել. թերևս, հաջողված օրինակներ վերցնենք և նրանց փորձը ընդօրինակենք, օրինակ՝ նորվեգական կառավարության օրինակները. կարելի է հաջողված օրինակները վերցնել և առաջնորդվել դրանցով:
