«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանը:
Անցած հինգշաբթի Մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանն Ազգային ժողովում ներկայացրեց 2013թ. տարեկան զեկույցը և քննադատության արժանացավ հատկապես ՙՀանրապետական՚ խմբակցության կողմից: ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովին դուր չեկան Կ. Անդրեասյանի՝ Գլխավոր դատախազությանն ուղղված հայտարարությունները: ՄԻ պաշտպանն իր խոսքում ասաց, թե ՙդատախազությունը անթույլատրելի, ուղղակի հակաիրավական ձևով, հակամարդկային ձևով անձնական հարձակումներ է գործում օմբուդսմենի վրա՚: Իսկ Կ. Անդրեասյանի և Գ. Կոստանյանի համակուրսեցի Հովհաննես Սահակյանը հայտարարեց, թե ՙձեր պատկերացումները վերջին ատյանի ճշմարտությունները չեն՚: Հատկանշական է, որ օմբուդսմենին պաշտպանեցին ընդդիմադիր պատգամավորները: Այս ինտրիգի ու մեր երկրում առկա՝ մարդու իրավունքների խախտումների մասին զրուցեցինք Կ. Անդրեասյանի հետ: Նշենք, որ հարցազրույցը տեղի է ունեցել անցած ուրբաթ օրը:
– Պարոն Անդրեասյան, Ազգային ժողովում 2013թ. տարեկան զեկույցը ներկայացնելիս ՀՀԿ-ական պատգամավորներին հատկապես դուր չեկավ գլխավոր դատախազությանն ուղղված Ձեր խոսքը, փոխարենը Ձեզ պաշտպանեցին ընդդիմադիր պատգամավորները: Ձեր կարծիքով` դատախազության ու ընդհանրապես իրավապահ ոլորտում մե՞ծ են խնդիրները:
– Չկա մի մարդ Հայաստանում, ով քիչ թե շատ հետևում է լրատվությանը, հետևում է զարգացումներին և չգիտի, թե ինչ ծանր ու մեծ խնդիրներ կան ընդհանրապես իրավապահ համակարգում: Իսկ հիմա հատկապես սրվել են խնդիրները, և մեծ են քաղաքացիների դժգոհությունները դատախազության համակարգից, որովհետև իրավապահ համակարգը մի շարք օղակներ ունի, և ժամանակ առ ժամանակ ինչ-որ մի օղակ սկսում է ավելի վատ աշխատել: Վերջին շրջանի զարգացումները կամ բողոքները ցույց են տալիս, որ այդպիսի վատ աշխատող օղակ է դարձել դատախազությունը:
– Ձեր այդ հայտարարությունը դիտարկվեց որպես անձնական հակասություն Ձեր և գլխավոր դատախազ Գևորգ Կոստանյանի միջև: Միգուցէ Ձեր գնահատականը անձնական հարաբերությունների արդյունք է:
– Անձնական հողի վրա միշտ մի փոքր մեղմացված են եղել, որովհետև Գ. Կոստանյանը եղել է իմ կուսընկերը, ընկերը, և շատ հաճախ իսկապես դժվար է լինում ընկերոջ մասին քննադատական խոսք ասելը: Բայց ես ունեմ դիմումատու քաղաքացիներ, որոնց հարցերը չեն լուծվում: Երբ մի կողմից ունես տուժող քաղաքացի, մյուս կողմից՝ պետական մարմին, ապա ստիպված ես քո անձնական, ընկերական հարաբերությունները դնել մի կողմ, որքան էլ ցավալի լինի ինչ-որ մեկի մասին բացասական խոսելը:
– Ձեր կուրսեցին է նաև ՀՀԿ-ական պատգամավոր Հովհաննես Սահակյանը, ով հակադարձեց Ձեզ իր մյուս կուրսեցուն՝ Գ. Կոստանյանին պաշտպանելու համար:
– Ես ցավում եմ, որ մարդկանց լուրջ խնդիրը, օրինակ՝ կնոջը, որին զրկել են գույքից, կամ մարդուն, որին անտեղի պահում են բանտում, փորձ են անում տեսնել անձնական հարթության մեջ: Կապ չունի իմ կուրսեցին է, ընկերն է, իմ բարեկամն է կամ ընտանիքի անդամը, եթե որևէ մեկը հետևողական կամ դիտավորյալ խախտի մարդու իրավունքը, ես նորից վրդովմունքով կբարձրաձայնեմ այդ խնդիրը:
– Ճիշտ է, Դուք զեկույցում անդրադարձել էիք բոլոր ոլորտներում կամ գերատեսչություններում առկա խնդիրներին, բայց Ձեր կարծիքով` որո՞նք են այն առաջին երեք խնդիրները, որ առկա են Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում:
– Համար մեկ խնդիրը արդարության խնդիրն է, և դա տարբեր դրսևորումներ է ունենում: Օրինակ` մարդուն անարդար տեղը ենթարկում են քրեական պատասխանատվության, կամ մեղավորը շրջում է ազատության մեջ: Սա մի լուրջ խնդիր է, որը վերաբերում է ամբողջ իրավապահ համակարգին, բայց ինչպես նշեցի, այդ համակարգի առանձին օղակներ ժամանակ առ ժամանակ լրջացնում են առանց այն էլ այդ ծանր վիճակը: Երկրորդ մեծ խնդիրը սոցիալականն է, որովհետև մենք աղքատության և տնտեսության զարգացման լուրջ խնդիրներ ունենք: Այս երկու խնդիրների շուրջ են պտտվում վերջին մեկ-երկու տարիների մեր դիտարկումներն ու զեկույցները: Իսկ որպես մարմիններ, որոնք առաջացնում են քաղաքացիների արդարացի դժգոհությունը, ես նշել եմ դատախազությանը, Առողջապահության նախարարությանը և երրորդ տեղում կարելի է նշել մի քանի մարմին: Օրինակ` Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը, որովհետև սոցիալական խնդիրներ ունեցող մարդիկ այնտեղից են շատ դժգոհում: Մենք ունենք նաև դժգոհություններ ոստիկանությունից, դատարաններից:
– Ձեր զեկույցում անդրադարձել էիք նաև Պետեկամուտների կոմիտեին, որն արդեն միավորվել է Ֆինանսների նախարարության հետ: Դուք առանձին դեպքերի եք անդրադարձել, բայց ընդհանուր առմամբ համաձա՞յն եք այն կարծիքի հետ, որ այդ մարմինը հարկային-մաքսային ոլորտներում չի ապահովում ազատ մրցակցությունը:
– Ես ոչ թե համաձայն եմ, այլ ինքս եմ նշել, որ առանձին տնտեսվարողների համար անհավասար պայմաններ են ստեղծված: Բայց ես չեմ առանձնացնի միայն ձեր նշած մարմինը, այլև կմիացնեմ մի քանի այլ մարմիններ, որոնք պատասխանատու են ոչ հավասար պայմանների, ոչ հավասար մրցակցության համար: Դրանցից մեկը Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովն է, որը բավարար քայլեր չի ձեռնարկում այս խնդիրների լուծման համար: Միևնույն ժամանակ տեղական ինքնակառավարման մարմիններն են իրենց թույլտվություններով կամ որոշակի վարչարարությամբ անհավասար պայմաններ ստեղծում: Այն գործարարները, ովքեր ունեն ուժ, ազդեցություն կամ որոշակի քաղաքական ազդեցություն, ունենում են մի պայման, իսկ ավելի թույլ կապերով գործարարները ունենում են այլ պայմաններ: Եվ այդ անհավասարության մեջ մեղավոր են բոլոր այն պետական մարմինները, որոնց մասին գիտենք ես և Դուք:
– Դուք ՏՄՊՀ-ի բաժնում առանձնացրել էիք ՙԱլեքս Գրիգ՚ ընկերությանը, որը հայտնի է որպես արտոնյալ վիճակի մեջ գտնվող ընկերություն, և որը պատկանում է ՀՀԿ-ական պատգամավորներից մեկին՝ Սամվել Ալեքսանյանին:
– Սա ընդամենը մեկ մասնավոր դեպք է, որը մենք նշել էինք որպես օրինակ, և որտեղ հանձնաժողովը որևէ խնդիր չէր տեսել: Նախկինում երբ մենք այդ մասին հրապարակեցինք, եղավ հրապարակային բանավեճ, հրապարակային ՙկրակահերթ՚, ինչպես նշում են առանձին լրագրողներ: Երբ մենք ասում էինք, որ նման օրինակը տխուր է այնքանով, որ գերիշխող ճանաչված ընկերության նկատմամբ համարժեք քայլեր չեն ձեռնարկվել, հանձնաժողովը պատասխանում էր, որ ինքնին գերիշխող դիրք ունենալը հակաիրավական չէ: Այստեղ փորձ է արվում այլափոխել բերված օրինակը և դրանից կառչելով՝ դարձյալ մոռացության տալ բարձրացվող խնդիրը: Ինչպես տեսնում եք, նաև այս դեպքում են բախումներ եղել, և որևէ տեղ անձնական բաներ չկան:
– Այդ նույն բաժնում Դուք անդրադարձել էիք նաև ձկնաբուծությանը, դիտարկել էիք, որ այդ ոլորտին բավարար ուշադրություն չի դարձվում: Վերջին շրջանում այս ոլորտում առկա խնդիրները բավականին արդիական են դարձել ոչ միայն ոչ ազատ մրցակցության, այլև բնապահպանական և ջրային ռեսուրսների սղության տեսանկյունից: Հայտնի է, որ այս դաշտում էլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն են գործարարությամբ զբաղված: Չե՞ք կարծում, որ տնտեսական մրցակցությունը ապահովող կամ բնապահպանական գերատեսչությունները պարզապես կաշկանդված են պաշտոնյաների բիզնեսներին անդրադառնալիս:
– Այս հարցը չեմ ուսումնասիրել, որովհետև 2013 թվականի մասին ենք մենք խոսում: Բնապահպանական խնդրին մենք կանդրադառնանք մեր հաջորդ զեկույցում, որը կհրապարակվի 2015թ: Բայց ես չեմ կարծում, որ կա համակարգային հրահանգ ինչ-որ արտոնյալներ պահելու համար: Ես կարծում եմ, որ եթե ինչ-որ մարմին կաշկանդված է, ապա դա այդ մարմնի ղեկավարի թուլության նշանն է: Եվ ինչպես տեսնում եք, ոչ ոք չի կաշկանդում օմբուդսմենին ասել ճշմարտությունը և գործել իր լիազորությունների շրջանակում, հետևաբար մնացած բոլոր հանձնաժողովները, պետական մարմինները ևս պետք է որ կաշկանդված չլինեն: Իսկ եթե կաշկանդված են, ապա դա իրենց անձնական թուլությունն է:
– Դուք ՄԻ պաշտպան եք, կառավարության անդամ չեք: Եվ Ձեզ համար համեմատաբար հեշտ է անաչառ լինելը:
– Տնտեսական մրցակցության հանձնաժողովն էլ կառավարության անդամ չէ, նաև դատախազությունը կառավարության անդամ չէ, գլխավոր դատախազը կառավարության անդամ չէ: Այնպես որ` այնտեղ շատ մարմիններ կան, որոնք կառավարության անդամ չեն և կարող են անկաշկանդ կատարել իրենց առաքելությունը և ոչ թե փորձել լռեցնել, պարտակել սեփական խնդիրները:
– Զեկույցը ներկայացնելիս հայտարարեցիք, որ Մարտի 1-ի էջը փակված չէ: Ի՞նչ պետք է արվի այն փակված համարելու համար:
– Ես ակնկալում եմ, որ նվազագույնը, որ պետք է այս պահին արվի, դա կլինի հստակ տեղեկատվություն տրամադրելը, որովհետև վերջին անգամ, եթե չեմ սխալվում մեկ-մեկուկես տարի առաջ է գործի քննության մանրամասների մասին ինչ-որ տեղեկատվություն եղել: Ճիշտ կլիներ, որ այդ գործը շարունակվեր քննվել հասարակության հսկողության տակ` հաշվետվողական մոտեցումներով: Հետևաբար մեր զեկույցով պարբերաբար կոչ ենք արել տեղեկություն տրամադրել, թե ինչ քայլեր են արվել, կամ ինչ առաջընթաց կա այս գործի շրջանակներում: Սա մեր նվազագույն պահանջն է, իսկ առավելագույնը՝ բացահայտել 10 զոհերի բոլոր մեղավորներին և զոհերի հարազատներին ապահովել անհրաժեշտ փոխհատուցմամբ: Դա կդառնար մի ճիշտ նախադեպ, որպեսզի ապագայում երբևէ չկրկնվեին նման դեպքերը:
– Իսկ Ձեր կարծիքով ինչպե՞ս է քննվել Մարտի 1-ի գործը: Գործով քննչական խմբի նախկին ղեկավար Վահագն Հարությունյանը մեր լրատվամիջոցի հետ զրույցում ասել էր, որ այն լավ է քննվել:
– Ես իրավասու չեմ գնահատական տալ այնպիսի գործերին, որոնք դեռ ընթացքում են: Իսկ այս պահին չգերազանցելով իմ լիազորությունները՝ ընդամենն ասում եմ, որ պետք է հրապարակային տեղեկատվություն տրամադրվի, թե ինչպես է ընթանում քննությունը: Կարծում եմ, որ այդ գործի ո՜չ իրավական էջն է փակվել, ո՜չ էլ՝ քաղաքական էջը:
– Անցած տարի ԱԺ-ում ներկայացրած զեկույցի ժամանակ այն ժամանակ «Հանրապետական» խմբակցության ղեկավար Գալուստ Սահակյանը ձեզ «օմբուդսմենթ» անվանեց: Այս տարի ՀՀԿ-ն նորից քննադատում է Ձեզ: Ինչի՞ արդյունք են այդ քննադատությունները, հատկապես որ Դուք ի սկզբանե իշխանության թեկնածուն էիք և իշխանության կողմից եք ընտրվել:
– Ինձ իշխանության թեկնածու համարողները միշտ են սխալված եղել: Ես իսկապես իշխանության կողմից առաջադրվել և ընտրվել եմ, և ժամանակին ասել եմ, որ դրա համար իրենց շնորհակալ եմ, բայց երբեք պարտական չեմ եղել: Միևնույն ժամանակ որևէ մեկի հեգնանքը կամ վիրավորական խոսքը զուտ մարդկայնորեն և որպես պաշտոնյա ես համարում եմ անթույլատրելի:
Լուսանկարը՝ Photolure-ի
