«Ազատություն» ռադիոկայանի և «Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանում է Սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Հարությունյանը:
– Պարոն Հարությունյան, սահմանադրական փոփոխությունների հետ կապված նախագահին ի՞նչ տարբերակ է ներկայացվել:
– Առայժմ ոչ մի բան չի ներկայացվել, որովհետև Վենետիկի հանձնաժողովի նիստը ամսի 10-ին է: Փարիզում հանդիպում է եղել հանձնաժողովի անդամների հետ, որոշ նկատառումներ ներկայացրել են:
– Ապրիլին ներկայացված նախնական նախագծի համեմատ ինչ-որ փոփոխություններ եղե՞լ են:
– Որոշակի փոփոխություններ լինելու են, բայց դա հստակ կլինի ամսի 10-ի քննարկումից հետո, որովհետև հանձնաժողովում դրանք չեն քննարկվում: Մենք ունենք դիտողություններ, ունենք նկատառումներ, թե ինչպիսին կլինի հանձնաժողովի վերաբերմունքը` կպարզվի ամսի 14-ին, իսկ 15-ին նախագիծը կներկայացնենք:
– Խորհրդարանական կառավարման տարբերակը մնո՞ւմ է փոփոխությունների նախագծում:
– Այնտեղ ներկայացվում է որպես այլընտրանք, շեշտվում է, որ դա առաջին հերթին քաղաքական ընտրություն է: Մասնագիտական հանձնաժողովը ինքն իր վրա չի վերցնում ասելու` սա արեք կամ նա արեք: Ասում է հետևյալը` եթե քաղաքական ընտրությունը կանգ կառնի այս կամ այն տարբերակի վրա, ապա այս պարագայում հնարավոր լուծումներն ու բարեփոխումները կարող են ընթանալ այս ուղղությամբ: Եվ փարիզյան քննարկումների ժամանակ Վենետիկի հանձնաժողովի նախնական կարծիքում նույնպես հնչեցվեց այդ գաղափարը, որ կան հարցեր, որոնք քաղաքական բաղադրիչ են պարունակում:
– Քաղաքական բաղադրիչ ասելով՝ ի՞նչ նկատի ունեիք:
– Վենետիկի հանձնաժողովի անդամները առաջին հերթին շեշտել են, որ կառավարման ձևի ընտրությունը քաղաքական լուրջ բաղադրիչ է:
– Սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի անդամների մեծ մասը պետական պաշտոնյաներ են: Նրանք կարո՞ղ են անկախ նախագիծ մշակել և չկրել իշխանությունների ազդեցությունը:
– Դուք պետք է տարբերեք հայեցակարգն ըստ էության և կոնկրետ փոփոխությունները, որոնք կառաջադրվեն: Օրինակ՝ ես կարծում եմ, որ եթե որևէ տարբերակ ընտրվի և հավանություն տրվի՝ ես չեմ բացառում նույնիսկ, որ հանրապետության նախագահն ասի, թե ես ձեր այս հարցադրումները չեմ ընդունում, և պետք է հայեցակարգի նոր տարբերակ մշակել, ու ձևավորվի բոլորովին այլ հանձնաժողով: Ամեն ինչ հնարավոր է: Բայց եթե նույնիսկ այս տարբերակն ընտրվի, ես կառաջարկեի, որ հանձնաժողովի կազմն ընդլայնվի՝ ներգրավվեն շահագրգիռ կազմակերպություններ, ովքեր կմասնակցեն քաղաքական քննարկումներին, մասնագետ մարդիկ:
– Կուսակցությունները նույնպե՞ս ներգրավվեն, ոչ իշխանական կուսակցությունները:
– Նաև կուսակցություններից, բայց որ լինեն մասնագետներ, որպեսզի մասնագիտական քննարկում լինի: Ես հարյուրավոր անգամ իմ գրքերում ու հոդվածներում գրել եմ, որ սահմանադրությունը, մեծ հաշվով, հանրային համաձայնություն է կենսագոյի հիմնական աժեքների շուրջ: Եվ մենք փորձել ենք նաև հայեցակարգում նշել: Այսինքն` պետք է լայն քննարկումներ լինեն, ոչ թե նայել սև ու սպիտակ հարթության վրա:
– Բայց, ըստ էության, մեկ տարբերակ կա՝ խորհրդարանական հանրապետության տարբերակը:
– Այլընտրանքը գործող համակարգն է: Հնարավոր է նաև քաղաքական հարթության վրա քննարկումները բերեն այն եզրակացության, որ ոչ թե այս տարբերակն ենք ընտրում, այլ խորհրդարանականի այս տարբերակները: Կամ անցում ենք կատարում ընդհանրապես նախագահական կառավարման համակարգին, և այս դեպքում պետք է նոր հայեցակարգ մշակվի: Դուք չպետք է հարցին մոտենաք այնպես, որ հանձնաժողովը առաջարկում է մի տարբերակ և ասում է` ընտրում եք՝ ընտրեք, չեք ընտրում՝ դուք գիտեք: Մենք ասում ենք՝ այսօր կան սահմանադրական լուծումներում իրավական հարթության վրա այսպիսի բացեր, որոնք պետք է հաղթահարել: Հաղթահարման ճանապարհները մենք տեսնում ենք սրանցով՝ այս դեպքում այս չափով կհաղթահարվի, այս դեպքում` այսքան: Խնդրեմ՝ քննարկեք: Ես դեմ կլինեմ, եթե փորձ արվի ընդհանրապես առանց քաղաքական քննարկումների, առանց տարբեր կարծիքները ճիշտ համադրելու` ասենք, թե սա է, և գնացեք սրանով նախագիծ մշակեք: Եվ երկրորդ՝ եթե ես շարունակեմ մասնակցել այս գործընթացներին, առաջարկելու եմ, որ հետագա փուլերում յուրաքանչյուր բաժնի վերաբերյալ դարձյալ մանրամասն քննարկումներ լինեն, որովհետև կոնկրետ խնդիրների դեպքում շատերը մի նախադասության մեջ տարբեր բաներ են հասկանում: Օրինակ` այստեղ այսօր տեսաք ես հարցադրում էի կատարել, թե ինչ եք հասկանում անմիջական գործողություն ասելով: Եվ, կներեք, ես չեմ ուզում ժամանակից շուտ իմ տեսակետն արտահայտել, բայց Վենետիկի հանձնաժողովի փորձագետների հետ քննարկման ժամանակ իրենք լուրջ հարցադրում բարձրացրեցին, թե դուք էլ եք տարբեր տեղերում անդրադառնում անմիջական գործողությանը, որ տարբերակն եք ընտրում: Եթե այս տարբերակը, ապա ինչպես եք այն իրացնում: Այսինքն` կան տասնյակ հարցեր, որոնք դեռևս բացելուց հետո նոր միայն ոչ նեղ մասնագետները կկարողանան հստակ դիրքորոշում արտահայտել: Ուստի մենք դրանք կքննարկենք երկրորդ փուլում:
– Հոկտեմբերի 15-ին նախագահին ներկայացվելու է ա՞յն տարբերակը, որը հայտնի է հասարակությանը:
– Ո՛չ: Ներկայացվելու է դրա մասնակի փոփոխություններով տարբերակը, որը պետք է հաշվի առնի, թե որքանով հանձնաժողովի անդամները համամիտ կլինեն, նաև պետք է հաշվի առնի Վենետիկի հանձնաժողովի դիտողությունները:
– Պարոն Հարությունյան, ՄԻԵԴ-ում Հայաստանի ներկայացուցչի ընտրության մրցութային հանձնաժողովը կարո՞ղ է օբյեկտիվ լինել այն պարագայում, երբ անդամները նորից պետական պաշտոնյաներ են:
– Գիտեք, դատավորներն էլ պետական պաշտոնյաներ են, բայց դատավորն անկախ է և պետք է անկողմնակալ դատավարություն անցկացնի: Չի կարելի ասել, որ այն մարդը, ով պաշտոն չունի, անկախ ու անկողմնակալ է, իսկ ով պաշտոն ունի, անկախ չէ և կողմնակալ է: Ֆունկցիա է կատարվում, որոշակի հստակ ֆունկցիա՝ թափանցիկ, բոլորիդ աչքի առաջ: Հարցադրումներ են կատարվում, այդ հարցադրումներին պատասխաններ են ստացվում, և դրան համապատասխան յուրաքանչյուրը գնահատում է: Վերջում, այսպես կոչված, միջին թվաբանությամբ պետք է որոշվի բալերի ընդհանուր համակարգը:
– «Իրավունքի Եվրոպա Միավորման» տարածած հայտարարության համաձայն` թեկնածուներից երեքը սահմանված ժամկետից ուշ են ներկայացրել իրենց դիմումները: Հանձնաժողովը քննարկե՞լ է այդ հարցը:
– Վաղը` ժամը 12.00-ին հանձնաժողովը նորից կհավաքվի այդ հարցով, վերջնական որոշումը կներկայացնի, որից հետո նոր կշարունակի աշխատանքը:
– Դուք կարո՞ղ եք օբյեկտիվ գնահատել Ձեր խորհրդական Եղիշե Կիրակոսյանի հարցազրույցը:
– Ավելի քան օբյեկտիվ: Ես ավելի խիստ կլինեմ իմ աշխատակցի նկատմամբ, քան ուրիշների, որովհետև, ինչպես ասում են, նաև մեր պատվի և արժանապատվության խնդիրն է, թե ինչպես է նա այստեղ ինքնադրսևորվում: Եթե ինքը ոչ պատշաճ պատասխաններ տա, ապա եթե ուրիշին ես բավարար էի նշում, իրեն կնշանակեմ անբավարար:
