«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագիտության դոկտոր Հայկ Ա. Մարտիրոսյանը։
-Օրերս ամերիկյան «International New York Times» պարբերականը հրապարակեց Սերժ Սարգսյանի հեղինակային հոդվածը «Առաջին համաշխարհային պատերազմն ու Հայոց ցեղասպանությունը» վերնագրով: Ավելի ուշ պարզ դարձավ, որ այն հրապարակվել է որպես վճարովի գովազդ: Վերջերս ի հայտ եկավ Պրահայում հայ համայնքի հետ Սերժ Սարգսյանի հանդիպումից մի հատվածի սղագրությունը, ինչը ևս սոցցանցերում մեծ աղմուկ բարձրացրեց: Առհասարակ, ինչի վկայություն է այս բոլորը:
-International New York Times-ի հոդվածն, ընդհանրապես, միանշանակ բնույթի նյութ չէ: Նախ՝ այն տպագրվել է International NYT-ում, որը չեն կարդում ԱՄՆ-ում: Երկրորդ՝ վերնագրի բոլոր բառերը մեծատառերով էին՝ բացի՝ «ցեղասպանությունից»: Դա, անշուշտ, թերթի խմբագրակազմի վրիպակն է, սակայն վրիպակ, որը մեծ գաղտնիմաստ կարող է ստանալ: Երրորդ՝ եթե նյութի համար գումար է վճարվում, ապա թերթն, ըստ ամերիկյան օրենսդրության, պարտավոր է տպագրել հայտարարություն այն մասին, որ դա վճարովի նյութ է: Եվ նման պարագայում տրվում է «գովազդ» տիտղոսը: Եվ վերջինը. երբ որևէ երկրի նախագահ
հոդված է տպագրում կոմերցիոն հիմունքներով, և այն տպագրվում է «գովազդ» տիտղոսի ներքո, դա, արժևորելու փոխարեն, կարող է և, ցավոք, արժեզրկել հոդվածի բովանդակությունը:
Հիմա ամենակարևորը. վստահ եմ, որ այս ամենը նախագահը չի իմացել, և, ճիշտն ասած, պարտավոր էլ չէր իմանալ: Ինչ վերաբերում է հոդվածի տպագրման հարցերով զբաղվողներին՝ չեմ կարծում, թե Հայաստանում շատերն են այնքան քաջածանոթ արևմտյան մամուլին, որ իմանան վճարովի նյութերի տպագրման ընթացակարգը: Իր հերթին՝ վստահ եմ, որ թերթի խմբագրությունը չի տեղեկացրել պատվիրատուին, որ «գովազդ» տիտղոսն է դրվելու: Եթե տեղեկացնեին՝ պատվիրատուին հիմք կտային պատվերը հետ կանչելու, իսկ դա հսկայական ֆինանսական միջոցից զրկվել է նշանակում: Եվ հետո՝ Արևմուտքում մամուլի հետ կապ ունեցած յուրաքանչյուր արևմտյան մասնագետ գիտի, որ եթե կանխիկ գումար է վճարվում հաշվեհամարին՝ «գովազդ» տիտղոսն անպայման է: Այնուամենայնիվ, երբ գործ ունես օտարերկրյա պատվիրատուի հետ, պարտավոր ես էթիկայի չգրված նորմերին հետևել, թեև, իրավական առումով, դա ամենևին էլ պարտադիր չէ: Հետևաբար, այս հարցում ես հակված եմ հիմնական մեղավորությունը տեսնել New York Times-ի դաշտում:
Այդ բոլոր ձախորդ հանգամանքների համընկնումն էլ հենց ստեղծել է մի իրադրություն, որը, թերևս, նախագահին, անհարմար վիճակի մեջ է դրել: Որպես Հայաստանը ներկայացնող պետության ղեկավարի հետ կապված անհարմար հանգամանք՝ այս հարցում չարախնդալը անտեղի եմ համարում:
-Եթե Սերժ Սարգսյանի հոդվածը գովազդի տակ է հրապարակվում, սա ի՞նչ պրակտիկա է: Մենք տեսել ենք՝ դեռ 2008-ին ամերիկյան մամուլում Արթուր Բաղդասարյանի և Սերժ Սարգսյանի հեղինակած Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ուղղված պատասխան հոդվածը: Այն ժամանակ դա անհամեմատ պրոֆեսիոնալ էր կազմակերպվում:
-Արթուր Բաղդասարյանը, եթե հնարավորություն ունենար ինդոնեզական մամուլով պատասխանելու, ապա դա էլ կաներ: Ինչ վերաբերում է Սերժ Սարգսյանին, ապա նախագահի կարգավիճակը թույլ տալիս է տարբեր պլատֆորմներում տարբեր արձագանքներ հնչեցնել: Ինչ վերաբերում է որևէ երկրի առաջին դեմքի հոդվածն անվճար իր էջերում տպագրելուն՝ ապա, ո՛չ, դա այդպես չէ: Անշուշտ, եթե դու ԱՄՆ-ի, Բրիտանիայի կամ Ֆրանսիայի առաջնորդն ես՝ թերթերը կտպագրեն քո հոդվածը և կանեն դա առանց խնդրի, բայց եթե դու երրորդ աշխարհի մի փոքրիկ երկրի ղեկավար ես՝ ապա միջազգային հեղինակավոր թերթի խմբագիրը շատ հազվադեպ դեպքերում կարող է ընդհանրապես համաձայնել քեզանից նյութ ընդունել: Նյու Հեմփշիրի նահանգապետը New York Times-ի խմբագրի համար իր կարգավիճակով շատ ավելի բարձր և կարևոր է, քան Հայաստանի և հարյուրավոր նման կարգի այլ պետությունների ղեկավարները։ Ամերիկացիները և հատկապես նյույորքցիները մի փոքր այլ հայացքով են նայում «քաղաք պետությունների» ղեկավարներին, քան այդ պետությունների քաղաքացիները: Դա ցավալի է, սակայն փաստ է:
-Ինչպե՞ս առհասարակ պետք է կազմակերպել նախագահի՝ մամուլի հետ կապերը: Օրինակ՝ ամանորյա կարճատև հանգստի ժամանակ Սերժ Սարգսյանը մեկնեց Կորեայի առողջապահական հանգստյան տուն և ցողունային բջիջների թերապիա ստացավ: Երկրի նախագահի առողջության, բուժման վերաբերյալ տեղեկությունների սպրդումն ու հանրայնացումը նորմա՞լ պրակտիկա է, ի վերջո, սա Սերժ Սարգսյան անձի հարց չէ, այլ Հայաստանի հեղինակության:
-Նախագահն իր աշխատակազմում հաստիքներ ունի, որոնք զբաղեցնում են մարդիկ, որոնց աշխատանքն է այդ ամենը կարգավորելը: Գիտեմ, որ համապատասխան վարչությունը պրոֆեսիոնալ է աշխատում: Թե ինչ պետք է անեն կամ չանեն մամուլի համար պատասխանատու այս կամ այն պաշտոնյա անհատները՝ նախագահի և նրանց խնդիրն է: Աշխատում են նրանք՝ պատասխանատվություն կրում է նախագահը: Այդտեղ հասարակությունը քիչ անելիք կամ ասելիք ունի: Հիմա՝ Կորեայի մասին: Եթե ես լինեի նախագահի անձնական բժիշկը կամ առողջապահության գծով խորհրդականը՝ ընդհանրապես թույլ չէի տա երկրի ղեկավարին անցնելու մի պրոցեդուրա, որը խիստ կասկածելի է, պոտենցիալ վտանգավոր, և որին դիմում են բազում մեծահարուստներ, սակայն մեծահարուստներ երրորդ աշխարհի երկրներից: Ցողունային բժշկությունը դեռևս ցողունային վիճակում է և Արևմուտքում համարվում է խիստ էքսպերիմենտալ: Դրանից հեռու են իրենց պահում բոլոր ծանրակշիռ գործիչներն ու գործարարները: Որքան ինձ հայտնի է՝ այն մոդայիկ է Ռուսաստանում, սակայն Ռուսաստանում կրթական ցենզը մեծահարուստների շրջանում այնքան էլ բարձր չէ, իսկ գովազդն աշխատում է ոչ թե Արևմուտքին հետևելու, այլ կապկելու հիմունքներով: Եվ ցողունային բուժման հարցում վստահ եմ, որ մեր որոշ ռուսահայ մեծահարուստ բարեկամներ իրենց համապատասխան խորհուրդն են տվել Հայաստանի նախագահին:
Ինչ վերաբերում է արտահոսքին, ապա դա նախ կորեական կլինիկայի խայտառակ ոչ պրոֆեսիոնալիզմի հետևանքն է: Անհնար է որևէ զարգացած երկրում նման երևույթ պատկերացնել. մասնավոր այցի ընթացքում այցելու նախագահը ոտքերն առաջ պարզած նստած է կաշվե բազկաթոռին, իսկ շուրջը օլիգարխներ են և սպիտակ խալաթով ժպտացող կորեացի ենթադրաբար բժիշկներ: Դա կլինիկայի բժշկական էթիկայի մակարդակի մասին է խոսում, որ դարձյալ կասկածներ է հարուցում իրենց տրամադրած բժշկական ծառայությունների մասով: Իր հերթին՝ բացթողում է այն հանգամանքը, որ Հայաստանի կողմից չեն զգուշացրել և արգելել անձնակազմին լուսանկարներ անել, ինչպես նաև՝ կոնֆիդենցիալության պայմանագիր ստորագրել մինչ այցելուի ժամանելը: Ինչ վերաբերում է կառավարվող ինֆորմացիոն արտահոսք կազմակերպելուն՝ եթե մամուլը կարող է հայթայթել այդ տեղեկատվությունը, ապա կարող է և այն հրապարակել: Մամուլի կոչումն է հենց դա: Ինչ վերաբերում է նախագահի աշխատակազմին, ապա այն չունի որևէ պարտավորություն մեկնաբանելու նախագահի առողջապահական այցը, եթե, իհարկե, պետական գումարներ չեն ծախսվել:
Մի խոսքով՝ պրոֆեսիոնալիզմը մի բան է, որը, ինչպես պարզվում է, սուղ հատկություն է ոչ միայն Հայաստանում, այլև Կորեայի նորաձև և կասկածելի կլինիկաներում: Իսկ ընդհանրապես պրոֆեսիոնալիզմը որակ է, որ մեծ դժվարությամբ է ձեռք բերվում և որին միայն քչերն են տիրապետում՝ լինի Հայաստանում, Կորեայում կամ անգամ զարգացած Արևմուտքում: Եվ այդտեղ է պետք փնտրել մեր ժամանակների գրեթե բոլոր խնդիրների ակունքը:
