Հոլանդիայի կառավարությունը որոշել է արտաքսել այդ երկրում անօրինական ներգաղթած հայաստանցիներին: Ուշագրավ է, որ նրաք ովքեր կամովին կհամաձայնեն լքել երկիրը, Հոլանդիայի կառավարությունը «արտաքսվել» պատրաստվող ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամին պատրաստ է վճարել 1000 եվրո գումար:
Այդպիսով, խոսքը վերաբերում է մի քանի հազար հայաստանցու, որոնք կարող են վերադառնալ Հայաստան: Մի կողմից դա լավ է, քանի որ Հայաստանի օրեցօր սրվող դեմոգրաֆիական խնդիրը ուղղակի կենսական անհրաժեշտություն է դարձնում վերադարձը, ինչ շարժառիթով էլ որ այն լինի:
Սակայն, մյուս կողմից, իշխանությունն, իհարկե, այդ մարդկանց մեջ տեսնելու է «հեղափոխություն», որի մասին դեռ տարիներ խոսում էր Տիգրան Սարգսյանը` հայտարարելով, թե խրախուսում են արտագաղթը, որ այդ մարդիկ չմնան այստեղ ու հեղափոխություն անեն: Վարչապետի այդ անհաջող կատակը կամ կատակի մասին անհաջող արդարացումը, թերևս, շատերն են հիշում: Մինչդեռ այս հեռանկարը կարող է իրականություն դառնալ եվրոպական ճգնաժամի ֆոնին, քանի որ եվրոպական երկրներում առկա սղությունն, անկասկած, ստիպելու է նաև անդրադառնալ անօրինական միգրացիայի խնդրին:
Բանն այն է, որ այդ խնդիրն ընդհանրապես Եվրոպայում հասունանում էր մշակութաբանական հենքի վրա, իսկ այսօր դրան կարող է գումարվել նաև սոցիալ-տնտեսական հենքը, ինչը կարող է եվրոպական երկրների կառավարություններին ստիպել առավել կոշտ լինել անօրինական միգրացիայի հանդեպ: Իսկ ի՞նչ է դա նշանակում: Դա նշանակում է, որ Հայաստան կարող են վերադառնալ հազարավոր մարդիկ, որոնք Եվրոպայում վարժվել են, այսպես ասած, անաշխատ եկամուտներին կամ պարզապես գողությամբ ապրելուն: Այսինքն` կարելի է պատկերացնել, թե հոգեբանական նկարագրի առումով ինչ դեգրադացիա ապրած հայաստանցիներ կարող են վերադառնալ Հայաստան:
Եվ այստեղ, իհարկե, մեզ է պատկերանում արտագաղթ սարսափելի երևույթի նոր, կարծեք թե մինչև այսօր աննկատ մնացած մի երես՝ դեգրադացված, աշխատանքի հանդեպ հակումները կորցրած մի հսկայական զանգված, որը Եվրոպայում ապրում է խանութներ թալանելով կամ սոցիալական նպաստների հաշվին: Եվ դժվար է ասել, թե այդ մարդկանց վերադառնա՞լն է Հայաստանի համար լավ, թե՞ չվերադառնալը: Չէ՞ որ Եվրոպայում մնալով էլ` այդ մարդիկ խաղում են Հայաստանի և հայության վարկի հետ, մեծապես նպաստում են հայությանը երրորդ սորտի ժողովուրդ դիտարկելուն:
Այսինքն` մեր աչքի առաջ է կարծես թե հայտնվում հայաստանյան արտագաղթի ևս մի վտանգավոր շերտ, երբ արդեն հայի միջից պարզապես արտագաղթում է ստեղծագործական, աշխատանքային գենը` տեղը զիջելով հանցավոր դատարկությանը:
